Гидронимика

Гидрони́мика (бор. грек. ὕδωρ — һыу + ὄνομα — исем) — атамаларҙың килеп сығышын һәм тарихи үҙгәрешен өйрәнүсе топонимика тармағы.

Гидронимдар - йылғалар, күлдәр, һаҙлыҡтар, шишмәләр һ.б. һыу ятҡылыҡтары исемдәре.

Гидронимдар системаһы оҙон тарихи дәүер дауамында формалаша һәм үҙендә тел белеме, этнография, тарих, география һ.б. өлкәләргә ҡараған мәғлүмәттәрҙе

мәҫәлән:объекттарҙың тәбиғәт һәм хужалыҡ менән бәйле билдәләре, улар янында булған ваҡиғалар, объекттарҙың хужалары тураһында һ.б. туплай.

Төҙөлештәре яғынан гидронимдарҙың күпселеге - ике составлы. Өс, дүрт составлы атамалар ҙа осрай.

Гидронимдарҙың күбеһе «исем+исем» (Минһаҗ бабай чишмәсе) һәм «сифат+исем» (Түгәрәк күл) конструкциялары менән яһала.

Боронғо һәм тотроҡло лингвистик материал булараҡ, гидронимдар тарихи тикшеренүҙәр өсөн ҡиммәтле сығанаҡ булып торалар.

Гидроним төркөмдәре

Түбәндәге гидроним төркөмдәрен айырып йөрөтәләр:

• ағым һәм торғон һыуҙар (йылға, шишмә, канал, шарлауыҡ, инеш, һаҙлыҡ, күл, быуа, һыуһаҡлағыс, диңгеҙ, океан);
• йылға йырҙаһының өлөштәре (ятыу, зөмбәй, тупһалар, шаршы, өйрөлтмәк, ҡомайыл, йәки ҡомаяҡ, һыу аҫты таштары, утрау, һайлыҡ һ.б);
• акватория өлөштәре (ятыу, ҡултыҡ, боғаҙ);
• һыу (һыу аҫты) объекттары (утрау, ярымутрау, морон, һайлыҡтар, һыу аҫты банктары, риф).

Терминдар

• гелоним — һаҙлыҡтарҙың, һаҙымат урындарҙың үҙ атамаһы;
• инсулоним — утрауҙарҙың үҙ атамалары;
• лимноним — күл һәм быуаларҙың атамалары;
• пелагонимы — диңгеҙ атамалары;
• потамоним — йылға атамалары .

Сығанаҡ

• http://tatarile.org/maglumat/мәкалә/гидронимика(недоступная ссылка)