Гагаринский Юрий Владимирович
Гагаринский Юрий Владимирович (16 февраль 1915 йыл, Полтава губернаһы Гадячский өйәҙенең Петровка ауылы — 22 ғинуар 1976 йыл, Владивосток) — СССР-ҙың ғалим-химигы. Химия фәндәре докторы (1964), профессор (1967), СССР Фәндәр академияһының ағза-корреспонденты (1970).
| Гагаринский Юрий Владимирович | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Тыуған көнө | 16 февраль (1 март) 1915 |
| Тыуған урыны | Полтава губернаһы[d], Рәсәй империяһы |
| Вафат булған көнө | 22 ғинуар 1976 (60 йәш) |
| Вафат булған урыны | Владивосток, РСФСР, СССР |
| Һөнәр төрө | химик |
| Эшмәкәрлек төрө | Органик булмаған химия |
| Уҡыу йорто | МДУ-ның химия факультеты[d] |
| Ғилми исеме | РФА ағза-корреспонденты[d] |
| Ғилми дәрәжә | химия фәндәре докторы[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
   |
Биографияһы үҙгәртергә
Юрий Владимирович Гагаринский ауыл табибының улы (ғаиләлә бишенсе бала, әсәһе уны 48 йәшендә тыуҙырған). Атаһы үлгәс, Мәскәүгә күсенә, ул ваҡытта оло ағайҙары һәм һеңлеләре унда йәшәгән була.
1937 йылда Мәскәү дәүләт университетының химия факультетын ҡыҙыл диплом менән тамамлай. Аспирантураға уҡырға керергә йыйына, ләкин анкетала ағайының Аҡ Армияла хеҙмәт иткәнен, һуңынан Болгарияға күсенеүен күрһәтеү сәбәпле, ул комсомолдан ҡыуыла.
Калинин өлкәһенең Редкино ауылындағы урта мәктәптә математика һәм физика уҡытыусыһы (1937—1939), Клин яһалма сүс заводында смена инженеры (1939—1941) булып эшләй.
1941—1946 йылдарҙа Ҡыҙыл Армияла хеҙмәт итә, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнаша, һуңғы хәрби дәрәжәһе подполковник, армияның химия бүлеге начальнигы. Демобилизациянан һуң ул Мәскәү дәүләт университетының термохимия кафедраһында ғилми хеҙмәткәр була.
1947—1961 йылдарҙа ул СССР химия сәнәғәтенең «ябыҡ» ғилми тикшеренеү институтында эшләй. Атом проектында ҡатнашыусы, ул уран, полоний, тритий һәм башҡа радиоактив элементтарҙың химияһы һәм технологияһы мәсьәләләре менән шөғөлләнә. Уран фторидтары етештереү өсөн химия һәм технология темаһы уның кандидатлыҡ һәм докторлыҡ диссертацияларының, һуңынан Л. А. Репин менән бергә яҙылған «Тетрафторид урана» монографияһының нигеҙен тәшкил итә.
1961 йылда ул Новосибирскиға күсенә, СССР Фәндәр академияһы Себер филиалының Органик булмаған химия институты ғилми хеҙмәткәре, уран һәм торий химияһы лабораторияһын етәкләй. 1966 йылдан — СССР Фәндәр академияһының Алыҫ Көнсығыш филиалының Химия бүлегендә, ул уның етәкселегендә 1970 йылда Алыҫ Көнсығыш ғилми үҙәгенә үҙгәртелә.
Химия фәндәре докторы (1964). Профессор (1967). СССР Фәндәр академияһының ағза-корреспонденты (1970) .
Фәнни ҡыҙыҡһыныуҙары өлкәһе: галогенидтар, оксидтар һәм башҡа уран ҡушылмаларының термодинамик үҙенсәлектәре, органик булмаған ҡушылмаларҙың кристаллик структуралары.
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре үҙгәртергә
- Ҡыҙыл Йондоҙ ордены (1944),
- 1-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены (1945),
- Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (1975)
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
Әҙәбиәт үҙгәртергә
- Гагаринский Юрий Владимирович // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.