Виноградов Виктор Владимирович

Виктор Владимирович Виноградов (12 ғинуар 1895 йыл (31 декабрь 1894 йыл), Зарайск — 4 октябрь 1969 йыл, Мәскәү) — СССР лингвисы, рус теле һәм әҙәбиәте белгесе, филология фәндәре докторы (1940), СССР Фәндәр академияһы академигы (1946). Лингвистика өлкәһендә иң ҙур фәнни мәктәпкә нигеҙ һалыусы. Икенсе дәрәжә Сталин премияһы лауреаты, (1951).

Виноградов Виктор Владимирович
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Рәсәй империяһы  Совет Рәсәйе  СССР
Тыуған көнө	31 декабрь 1894 (12 ғинуар 1895) или 12 ғинуар 1895({{padleft:1895|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:12|2|0}})
Тыуған урыны	Зарайск[d], Зарайский уезд[d], Рязань губернаһы[d], Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө	4 октябрь 1969({{padleft:1969|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:4|2|0}})[…] (74 йәш)
Вафат булған урыны	Мәскәү, СССР
Ерләнгән урыны	Новодевичье зыяраты[d]
Һөнәр төрө	лингвист, учёный-литературовед
Эшмәкәрлек төрө	лингвистическая русистика[d], славистика[d], лексикография һәм әҙәбиәт ғилеме
Эш урыны	Мәскәү дәүләт университетының филология факультеты[d] Санкт-Петербург дәүләт университеты М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты Мәскәү дәүләт лингвистика университеты Мәскәү дәүләт педагогия университеты Институт лингвистических исследований РАН[d] В. В. Виноградов исемендәге Рус теле институты (Рәсәй Фәндәр академияһы) Пушкинский Дом[d]
Биләгән вазифаһы	баш мөхәррир[d]
Уҡыу йорто	Сәнғәт тарихы дәүләт институты Петербург тарих-филология институты Санкт-Петербург археология институты
Ғилми исеме	список действительных членов АН СССР[d], профессор[d] һәм академик АН СССР[d]
Ғилми дәрәжә	магистр[d] һәм филология фәндәре докторы[d]
Ғилми етәксе	Алексей Александрович Шахматов[d], Николай Михайлович Каринский[d] һәм Щерба Лев Владимирович
Аспиранттар	Наталия Юльевна Шведова[d], Толстой, Никита Ильич[d], Ожегов Сергей Иванович, Вера Арсеньевна Белошапкова[d], Головин, Борис Николаевич[d], Золотова Галина Александровна, Иванова, Татьяна Аполлоновна[d], Кожевникова, Наталья Алексеевна[d], Крысин, Леонид Петрович[d], Владимир Владимирович Лопатин[d], Юрий Владимирович Рождественский[d], Улуханов, Игорь Степанович[d], Шмелёв, Дмитрий Николаевич[d], Вомперский, Валентин Павлович[d] һәм Алла Фёдоровна Прияткина[d]
Уҡыусылар	Ожегов Сергей Иванович, Вера Арсеньевна Белошапкова[d], Золотова Галина Александровна, Крысин, Леонид Петрович[d], Владимир Владимирович Лопатин[d], Наталия Юльевна Шведова[d], Вомперский, Валентин Павлович[d], Головин, Борис Николаевич[d], Горшков, Александр Иванович[d], Иванов, Валерий Васильевич[d], Виталий Григорьевич Костомаров[d], Алла Фёдоровна Прияткина[d], Юрий Владимирович Рождественский[d], Улуханов, Игорь Степанович[d], Чудаков Александр Павлович һәм Шмелёв, Дмитрий Николаевич[d]
Кемдә уҡыған	Алексей Александрович Шахматов[d]
Ойошма ағзаһы	Болгарская академия наук[d], СССР Фәндәр академияһы[d], Сербия фәндәр һәм сәнғәттәр академияһы[d] һәм Международная ассоциация преподавателей русского языка и литературы[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

Биографияһы

Виктор Владимирович Виноградов 1917 йылда Петроградтың ике университетын — археология һәм тарих-филология тамамлай. Институтты тамамлағандан һуң, фән менән шөғөлләнеүҙе дауам итеү өсөн, ул унда ҡала. Ул дин тарихын өйрәнә, хатта ғилми эш яҙа.

Был осорҙа академик А.Шахматов уның һәләтлелеген күреп ҡала һәм Виноградовты урыҫ һүҙлеге темаһына диссертация әҙерләү буйынса стипендиат итеп ҡабул итеүҙе юллай. Виктор Владимирович 1919 йылда А. Шахматов етәкселегендә «История звука [Ь] в северо-русском наречии» темаһына магистрлыҡ диссертацияһы яҙа. Уңышлы яҡлағандан һуң уға профессор вазифаһын тәҡдим итәләр һәм ул унда 10 йыл эшләй.

Профессор В. В. Виноградов төп эше менән бер рәттән әҙәбиәт ғилеме һәм лингвистика менән дә шөғөлләнә. Урындағы интеллигенция даирәһендә уның хеҙмәттәре бик популяр була. Стилистиканан тыш, ғалим әҙәби әҫәрҙәрҙе өйрәнеүҙең тарихи аспекты менән дә ҡыҙыҡһына. Һуңыраҡ лингвист автор стилистикаһы һәм автор образы категорияһы тураһында тәғлимәт ижад итә.

1930 йылда ул Мәскәүгә күсеп килә. 4 йылдан һуң уны "славистар"эше буйынса ҡулға алалар. Виноградовты 2 йылға Вяткаға һөргөнгә ебәрәләр. Һуңыраҡ уға Можайскиға күсергә һәм хатта уҡытырға рөхсәт итәләр.

Бөйөк Ватан һуғышы башланыу менән Виктор Владимирович ышансылы түгел тип 1943 йылдың йәйенә тағы бер ҡат Тобольск ҡалаһына ебәрелә. Уға рәсми рәүештә эшләүҙе тыялар, шуға күрә ул айырым һүҙҙәр тарихын ҙур булмаған ҡағыҙ биттәрендә яҙа. Һуғыштан һуң ғалимды Мәскәүгә ҡайтаралар.

1944 йылдан әҫәрҙәре 1948 йылға тиклем Виноградов МДУ-ның филология факультеты деканы вазифаһында эшләй һәм 23 йыл буйына рус теле кафедраһын етәкләй.

1958 йылдан В. В. Виноградов СССР Фәндәр академияһының рус теле институтына етәкселек итә (1995 йылда институтҡа уның исеме бирелә); үлеменән бер йыл элек директор вазифаһынан китә .

Виноградов тормошоноң һуңғы йылдарында уның идеялары төрлө тел белгестәре тарафынан таныла, һәм уның рус телендә мәктәбе иң ҙуры (һанлы) булып формалаша.

1969 йылдың 24 октябрендә Мәскәүҙә бөйөк лингвист вафат була. Уны Новодевичье зыяратында ерләйҙәр. В. В. Виноградов Пушкин китапханаһы йортона тапшырыла.

Әҙәбиәт

• Академику В. В. Виноградову к его шестидесятилетию / под ред. С. Г. Бархударова. М., 1956.
• Сборник статей по языкознанию. (Профессору Московского университета акад. В. В. Виноградову) / под общ. ред. А. И. Ефимова. М., 1958.
• Проблемы современной филологии. Сборник статей к 70-летию акад. В. В. Виноградова / под ред. М. Б. Храпченко и др. М., 1965.
• Памяти акад. Виктора Владимировича Виноградова. Сборник статей / отв. ред. В. Г. Костомаров. М., 1971.
• Поэтика и стилистика русской литературы. Памяти акад. В. В. Виноградова / отв. ред. М. П. Алексеев. Л., 1971.
• Исследования по славянской филологии. Сборник, посвящённый памяти акад. В. В. Виноградова / Отв. ред. В. А. Белошапкова, Н. И. Толстой. М., 1974.
• Филологический сборник (к 100-летию со дня рождения акад. В. В. Виноградова) / отв. ред. М. В. Ляпон. М., 1995.
• Виноградов Виктор Владимирович // Вешин — Газли. — М. : Советская энциклопедия, 1971. — С. 82. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 5).
• Алпатов В. М. Москва лингвистическая / Научный совет Российской Академии наук по изучению и охране культурного и природного наследия. — М.: Изд-во Института иностранных языков, 2001. — С. 45—49. — 104 с. — (Природное и культурное наследие Москвы). — 500 экз. — ISBN 5-88966-028-4.
• Алпатов В. М. Филологи и революция // Новое литературное обозрение. — 2002. — № 53;
• Аннушкин В. И. Виктор Владимирович Виноградов (1895—1969) // Отечественные лексикографы. XVIII—XX вв. / под ред. Г. А. Богатовой. М., 2000;
• Бельчиков Ю. А. Академик В. В. Виноградов. Традиции и новаторство в науке о русском языке. М., 2004;
• Березин Ф. М. В. В. Виноградов // Отечественные лингвисты XX в. Ч. 1. М., 2002;
• Булахов М. Г. Восточнославянские языковеды: биобиблиографический словарь. Т. 2. Минск, 1977;
• Крысин Л. П. Вопросы социологии языка в работах академика В. В. Виноградова // Русский язык в школе. — 1979. — № 6;
• Лаптева О. А. Мысли В. В. Виноградова о социальных и личностных факторах речи в связи с теорией литературного языка // Вопросы языкознания. — 1989. — № 4;
• Малышева-Виноградова Н. М. Страницы жизни В. В. Виноградова // Русская речь. — 1989. — № 4. — С. 83-88.
• Никитин О. В. Проблемы изучения русской деловой письменности в научных воззрениях B. В. Виноградова // Вопросы языкознания. — 1999. — № 2. — С. 113—127.
• Одинцов В. В. В. В. Виноградов. М., 1983 (в сер. «Люди науки»);
• Падучева Е. В. В. В. Виноградов и наука о языке художественной прозы // Известия РАН. Серия литературы и языка. Т. 54, № 3, 1995;
• Ревзина О. Г. Язык и литература: учение академика В. В. Виноградова в свете современного гуманитарного знания // Вестник Московского университета. Сер. 9. Филология. 1995. № 6;
• Рождественский Ю. В. Виноградовская школа в языкознании // Лингвистический энциклопедический словарь, — М., 1990;
• Рождественский Ю. В. Виноградовская школа в языкознании // Русский язык. Энциклопедия / гл. ред. Ю. Н. Караулов. — 2-е изд. — М., 1997.
• Бельчиков Ю. А. Виктор Владимирович Виноградов // Отечественные лингвисты XX века / отв. ред. В. В. Потапов. М., 2017.