Рамаяна: өлгөләр араһындағы айырма

«Рамаяна» беҙҙең көндәргәсә бер нисә вариантта килеп еткән (рецензиялар, редакцияларҙа), уларҙың эстәлеге бер үк, тик материалды урынлаштырыу тәртибе һәм ҡайһы бер әйтемдәр менән генә айырылалар. Баштараҡ ул телдән-телгә күскәндер, һуңыраҡ уны илдең төрлө ерҙәрендә төрлө башҡарыусыларҙан яҙып алғандарҙыр тиҙәр. Ғәҙәттә әҫәр өс — төнъяҡтөньяҡ, Бенгалия, көнбайыш варианттарында һаҡланған тиҙәр, ләкин ысынында иһә улар күберәк, "Рамаяна"ның хәҙергәсә килеп еткән текстары бер-береһенән ныҡ ҡына айырыла . Бенгалияла һаҡланғаны 24 000 шлоктан ("Махабхарата"ла — 100 000 артыҡ) тора, улар ете китапҡа бүленгән,һуңғыһын аҙаҡтан ғына өҫтәп ҡуйғандар. Вальмикиҙың «Рамаяна»һынан тыш ундай уҡ эстәлекле икенсе поэма бар. Ул һуңыраҡ сығарылған һәм бәләкәйерәк— шағир Вьясаныҡы тип йөрөтөлгән «Адхьятма Рамаяна» (Adhyâtma-R.), тик ул Брахманда-пурананың (индуизмдағы изге яҙмалар) бер өлөшө. Рама унда кеше тип түгел, ә күберәк илаһ итеп һүрәтләнә.

Эпостың идея һәм образдары [[Калидаса]], [[ Рабиндранат Тагор]], [[Джавахарлал Неру]] , [[Махатма Ганди]] кеүек яҙыусы һәм аҡыл эйәләренең эшмәкәрлегенә йоғонто яһаған. М.Ганди Рамаға бәйле индуизм тәғлимәте яҡлы булған, һуңғы һулышын алғанда Рама исемен әйтеп өлгөргән тиҙәр. "Рамаяна"ның эстәлеге быуаттар буйы бихисап сәнғәт әҫәрҙәрендә, әҙәби әҫәрҙәрҙә, халыҡ театрында һәм пантомимала һөйләнеп килә. Хәҙерге Һиндостанда һәр бер ауыл йәки ҡалала сәғәттәр буйы, хатта бер нисә көн буйы "Рамаяна"ны көйләп һөйләүсе халыҡ сәсәндәрен осратырға була. «Рамаяна» нигеҙендә әллә күпме әҙәби әҫәр тыуа, улар араһында иң билдәлеләре — Криттибас Оджханың «Криттиваси Рамаяна», Тулсидастың «Рамачаритаманаса», Камбарҙың һәм Нарахари Кавиҙың «Тораве Рамаян» тигән әҫәрҙәре.

[[Категория:Һиндостан ]]