Задорнов Николай Павлович: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ә clean up using AWB
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
күренеште төҙәтеү, викилаштырыу
1 юл:
{{Ук}}
'''Николай Павлович Задорнов''' ([[22 ноябрь]] (5 декабрь) [[1909 йыл]], [[Пенза]], [[Рәсәй империяһы]]  — [[18 июнь]]<ref>[https://www.crimea.kp.ru/daily/26866.3/3907655/ На могиле Михаила Задорнова в Юрмале установили памятник]</ref> [[1992 йыл|1992]], [[Рига]], [[Латвия]])  рус совет[[СССР]] яҙыусыһы, сценарий яҙыусы,сценарист. Латвия ССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт эшмәкәре (1969) икенсе дәрәжә Сталин премияһы лауреаты (1952). Яҙыусы һәм сатирик Михаил Задорновтың атаһы (1948—2017).
 
== Биографияһы ==
Николай Павлович Задорнов 1909 йылдың 22 ноябрендә (5 декабрендә) [[Пенза]]ла табип-ветеринар Задорнов Павел Иванович (1875—1932)<ref>80 литературных имен: Николай Задорнов  — пензяк по рождению</ref> һәм Задорнова Вера Михайловна (ҡыҙ фамилияһы Шестакова) ғаиләһендә тыуа<ref name="muzlitpenza.ru">[http://muzlitpenza.ru/2019/06/24/80-литературных-имен-николай-задорнов/ 80 литературных имен: Николай Задорнов  — пензяк по рождению]</ref> (һуңыраҡ П.  И.  Задорнов уҫал ниәттә малды юҡ иткәне өсөн ғәйепләнә һәм төрмәлә вафат була), Себерҙә үҫә.
 
1926—1941 йылдарҙа урта мәктәпте тамамлағандан һуң, [[Себер]], Алыҫ Көнсығыш, [[Өфө]] театрҙарында актёр һәм режиссёр була, күсмә төркөмдәрҙә эшләй. 1935—1937 йылдарҙа Башҡортостанда йәшәй һәм эшләй: «''Белорецкий рабочий''» гәзите хеҙмәткәре, 1936 йылдан алып “Красная«Красная Башкирия”Башкирия» (“Ҡыҙыл«Ҡыҙыл Башҡортостан”Башҡортостан»; ҡара: «''Республика Башкортостан''») гәзитенең үҙ хәбәрсеһе. 19 быуаттың 60‑сы йылдарында ''Белорет заводында'' булған реаль ваҡиғаларҙы сағылдырған “Мәғәсүм«Мәғәсүм менән Гурьяныч”Гурьяныч» (“Могусюмка«Могусюмка и Гурьяныч”Гурьяныч»; 1956) повесында ''башҡорт'' һәм ''урыҫтарҙың'' бергәләп завод хужаларына ҡаршы алып барған көрәше күрһәтелгән.<ref>http://bash.bashenc.ru/index.php/component/content/article/8-statya/3149-zadornov-nikolaj-pavlovich</ref> [[Бөйөк Ватан һуғышы]] ваҡытында Хабаровск край радиокомитытында һәм Хабаровск «Тихоокеанская звезда» гәзитендә эшләй. Был осорҙа үҙенең тәүге «Амур-бабай» романын яҙа.
 
Н.  П.  Задорновҡа [[XIX быуат]]та Рәсәй Алыҫ Көнсығышын үҙләштереү тураһында тарихи романдарҙың, ергиҙәрҙәрҙең батырлыҡтары тураһында ике циклы ҡарай. Беренсе цикл  — 4 романдан: «Далекий край» (1-2-се китап, 1946—1949), «Первое открытие» ([[1969 йыл|1969]], тәүге атамаһы  — «К океану», 1949), «Капитан Невельской» (1-2 китап, 1956—1958) һәм «Война за океан» (1-2 китап, 1960—1962) тора. Икенсе циклында (күскенсе-крәҫтиәндәрҙең Алыҫ Көнсығышты үҙләштереүе тураһында) тематик яҡтан беренсе роман менән бәйле: «Амур-батюшка» (1-2 китап, 1941—1946) һәм «Золотая лихорадка» (1969) романдары.
 
[[1971 йыл]]да 1854—1855 йылдарҙа адмирал Е. В. Путятиндың Японияға экспедицияһы тураһында «Цунами» романы баҫылып сыға. Шулай уҡ хәҙерге заман тураһында «Желтое, зеленое, голубое...голубое…» (1-се китап, [[1967 йыл|1967]]) романын, «Голубой час» юл очерктары китабын (1968) һ.б. яҙа
 
[[1946 йыл]]дан вафатына тиклем Задорнов [[Рига]]ла йәшәй.
 
1969 һәм 1972 йылдарҙа [[Япония]]ға бара.
[[Файл:Памятник_писателю_Николаю_Задорнову_в_Хабаровске.JPG|справа|мини|Николай Задорновтың [[Хабаровск]]иҙа һәйкәле]]
[[Файл:Nikolajs_Zadornovs_plaque_in_riga.JPG|мини|Ригала мемориаль таҡтаһы]]
Задорнов Николай вафат [[1992 йыл]]дың [[18 июнь|18 июнендәиюнендәенд]]ендәә вафат була. [[Юрмала]]ла [[:en:Jaundubulti|Яундубулты]] зыяратында ерләнә<ref>Михаил Задорнов будет похоронен рядом с отцом</ref>
 
[[Пенза]]ла яҙыусы йәшәгән йортта (Революция урамы, 45) мемориаль таҡта асыла.
 
[[Хабаровск]]иҙа Амур йылғаһы яры буйында Николай Задорновҡа һәйкәл ҡуйылған.
 
[[Рига]] ҡалаһында Задорнов 1948—1992 йылдарҙа йәшәгән йортта (Рупниецибас һәм Элизабетес урамдары мөйөшөндә), 2009 йылда мемориаль таҡтаташ асыла.
 
Задорновҡа мемориаль таҡта шулай уҡ [[Амурҙағы Комсомольск]]та, драма театры фасадында асыла
 
== Ата-бабалары ==
Ғаилә риүәйәттәре буйынса, Задорновтар сығышы менән Пенза губернаһы Терновка ауылынан{{Sfn|Задорнова|2009}} (хәҙерге Пенза биҫтәһе<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://www.suslony.ru/Penzagebiet/penzensk2.htm|title=Пензенский район|author=Полубояров Михаил Сергеевич|accessdate=2020-08-07}}</ref>).
 
* Атаһы  — Задорнов Павел Иванович (1875  — 31 май 1933)  — Терновка ауылында тыуған. Ҡазан ветеринария институтын тамамлай. Ветеринар булып эшләй, [[Чита]]ла малдарҙы юҡ итеүҙә ғәйепләнә, ҡулға алына һәм 1933 йылда 10 йылға хөкөм ителеп, төрмәлә үлә, 1957 йылда аҡлана{{Sfn|Задорнова|2009}}.
** Олатаһы  — Иван Задорнов, итексе, урмансы улы. Пенза ҡалаһына күсә{{Sfn|Задорнова|2009}}.
* Әсәһе  — Задорнова Вера Михайловна (ҡыҙ фамилияһы Шестакова; 1877 йыл  — 21 июнь 1952), дин әһеле ҡыҙы. Вера Михайловна ҡатын-ҡыҙҙар гимназияһын алтын миҙалға тамамлай һәм Санкт-Петербургта юғары коммерция курстарында уҡый, ире үлгәндән һуң Пензаға ҡайта, Мәскәү сит телдәр институтын һәм тәржемәселәр курсын ситтән тороп тамамлай һәм мәктәптә немец теленән уҡыта{{Sfn|Задорнова|2009}}.
** Олатаһы  — Шестаков Михаил Иванович{{Sfn|Задорнова|2009}} (1844, Тверь  — {{OldStyleDate2|27|марта|1895|15}})  — Мәскәү дини академияһын тамамлаған, дин тәғлимәте кандидаты, латин һәм аллаһы тәғәлә ҡанундарын уҡыта, дин әһелдәре менән 1873 йылдан Пенза кафедраль соборы руханийы<ref name="XVII-нач 2020">''Тюстин А. В.''&#x20; Пензенский некрополь XVII-нач. ХХ вв. Фамилии на букву «Ш».&#x20; ''Пензенские хроники''.&#x20; Дата обращения 7 августа 2020.</ref><ref>{{Мәҡәлә|ссылка=https://pravoslavnoe-duhovenstvo.ru/media/priestdb/materialattachment/attachment/21/6f/216f9851-65ae-4f3f-b0d6-2df514c2b6b9.pdf|заглавие=Священник Михаил Иванович Шестаков|год=1895|издание=Пензенские епархиальные ведомости|тип=журнал|номер=7|страницы=261—262}}</ref>.
** Оләсәһәе  — Шестакова Ольга Ивановна (ҡыҙ фамилияһы Войнова{{Sfn|Задорнова|2009}}; 1840  — 20 май (2 июнь) 1915)<ref name="XVII-нач 2020"/>.
 
== Наградалары һәм премиялары ==
* Өлкән ағаһы Борис (1904  — 26 июляь 1943) — Николай һүҙҙәре буйынса ике юғары белем ала һәм ғалим-биолог була, әммә атаһы ҡулға алынып, вафат булғандан һуң һәм диссертация эшен урлаттырғандан һуң аҡылы зәғифләнә һәм әсәһе менән Пензала йәшәй. [[Бөйөк Ватан һуғышы]] ваҡытында аслыҡтан үлә
 
* Ҡатыны  — Елена Мельхиоровна Задорнова (тыумыштан Покорно-Матусевич, 1909—2003)  — милләте буйынса полька, [[Өфө]] гәзитендә корректор булып эшләй, эштә Николай менән таныша.
* Өлкән ағаһы Борис (1904 — 26 июляь 1943) — Николай һүҙҙәре буйынса ике юғары белем ала һәм ғалим-биолог була, әммә атаһы ҡулға алынып, вафат булғандан һуң һәм диссертация эшен урлаттырғандан һуң аҡылы зәғифләнә һәм әсәһе менән Пензала йәшәй. [[Бөйөк Ватан һуғышы]] ваҡытында аслыҡтан үлә
* Ҡыҙы  — Людмила (1942)  — Балтика халыҡ-ара академияһында инглиз теле уҡытыусыһы, «Задорновтар. Ырыу тарихы» (2009) китабы авторы.
* Ҡатыны — Елена Мельхиоровна Задорнова (тыумыштан Покорно-Матусевич, 1909—2003) — милләте буйынса полька, [[Өфө]] гәзитендә корректор булып эшләй, эштә Николай менән таныша.
* Улы  — Михаил (1948—2017), билдәле яҙыусы-сатирик.
* Ҡыҙы — Людмила (1942) — Балтика халыҡ-ара академияһында инглиз теле уҡытыусыһы, «Задорновтар. Ырыу тарихы» (2009) китабы авторы.
* Ейәнсәре  — Елена (1986)  — актриса, театр сәнғәтенең Рәсәй университетын  — ГИТИС-ты тамамлай, инглиз һәм француз телдәрен белә, йога менән шөғөлләнә, [[Мальта]]ла йәшәй, Мальта телесериалдарында, шулай уҡ атаһының сценарийы буйынса «Однажды в Америке, или Чисто русская сказка» фильмында төшә<ref>[https://www.crimea.kp.ru/daily/26839.3/3879487/ Дочь Михаила Задорнова уговорили сыграть стерву]</ref><ref name="Завещание">[https://www.crimea.kp.ru/daily/26836.3/3875621/ Вторая жена Михаила Задорнова обиделась на его завещание]</ref><ref>[http://www.eg.ru/daily/cadr/14558/ В театральные вузы опять набрали блатных] // [[Экспресс газета]]</ref>.
* Улы — Михаил (1948—2017), билдәле яҙыусы-сатирик.
* Ейәне  — Алексей Валерьевич Задорнов  — юрист, эшҡыуар, ООО «Задорнов и Партнёры» юридик фирманың генераль директоры<ref><nowiki>https://sbis.ru/contragents/5313005292/531301001</nowiki></ref>, ҡыҙы Людмиланың улы. 2018 йылда Мәскәү Йортонда һәм Ригала Николай һәм Михаил Задорнов исемендәге китапхана директоры була<ref>[https://vesti.lv/statja/segodnja/2018/07/26/novosele-biblioteka-zadornova-obrela-nadezhnyy-dom Новоселье: библиотека Задорнова обрела надежный дом]</ref>.
* Ейәнсәре — Елена (1986) — актриса, театр сәнғәтенең Рәсәй университетын — ГИТИС-ты тамамлай, инглиз һәм француз телдәрен белә, йога менән шөғөлләнә, [[Мальта]]ла йәшәй, Мальта телесериалдарында, шулай уҡ атаһының сценарийы буйынса «Однажды в Америке, или Чисто русская сказка» фильмында төшә<ref>[https://www.crimea.kp.ru/daily/26839.3/3879487/ Дочь Михаила Задорнова уговорили сыграть стерву]</ref><ref name="Завещание">[https://www.crimea.kp.ru/daily/26836.3/3875621/ Вторая жена Михаила Задорнова обиделась на его завещание]</ref><ref>[http://www.eg.ru/daily/cadr/14558/ В театральные вузы опять набрали блатных] // [[Экспресс газета]]</ref>.
* Ейәне — Алексей Валерьевич Задорнов — юрист, эшҡыуар, ООО «Задорнов и Партнёры» юридик фирманың генераль директоры<ref><nowiki>https://sbis.ru/contragents/5313005292/531301001</nowiki></ref>, ҡыҙы Людмиланың улы. 2018 йылда Мәскәү Йортонда һәм Ригала Николай һәм Михаил Задорнов исемендәге китапхана директоры була<ref>[https://vesti.lv/statja/segodnja/2018/07/26/novosele-biblioteka-zadornova-obrela-nadezhnyy-dom Новоселье: библиотека Задорнова обрела надежный дом]</ref>.
 
== Бүләктәре һәм премиялары ==
* Икенсе дәрәжә Сталин премияһы (1952)  — «Амур-батюшка», «Далекие крайы», «К океану» романдары өсөн
 
* Икенсе дәрәжә Сталин премияһы (1952) — «Амур-батюшка», «Далекие крайы», «К океану» романдары өсөн
* Латвия ССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт эшмәкәре (1969)
* [[Октябрь Революцияһы ордены]] ([[16 ноябрь|16 ноябрендә]] [[1984 йыл]])  — ''совет әҙәбиәте үҫешендәге ҡаҙаныштары өсөн һәм СССР яҙыусылар Союзының барлыҡҡа килеүенә 50 йыл тулыу уңайынан''<ref>[https://naukaprava.ru/catalog/1/127/145/45383?view=1 Ведомости Верховного Совета СССР. — М.: Издание Верховного Совета СССР, 1984. —  47 (21 ноября). — – 861 – 872861—872 с. — &#x5B;Статьи 831 – 847831—847.&#x5D;]</ref>
* ике [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] (03.01.1956; 12.12.1969)
* [[Халыҡтар Дуҫлығы ордены]] (04.12.1979)
Юл 54 ⟶ 52:
 
== Фильмография ==
* «Тропой Арсеньева» документаль фильм (1984 йыл; Телевидение [[Совет Социалистик Республикалар Союзы|СССР]]; Н. Задорнов  — сценарий авторы һәм алып барыусыһы; режиссёры Сергей Сатыренко; операторы Александр Божко; тексты уҡыусы Юрий Соломин) ({{Youtube|2Akf-rR813A|смотреть|notext=1}}).
 
* «Тропой Арсеньева» документаль фильм (1984 йыл; Телевидение [[Совет Социалистик Республикалар Союзы|СССР]]; Н. Задорнов — сценарий авторы һәм алып барыусыһы; режиссёры Сергей Сатыренко; операторы Александр Божко; тексты уҡыусы Юрий Соломин) ({{Youtube|2Akf-rR813A|смотреть|notext=1}}).
 
== Әҫәрҙәре ==
 
* Могусюмка и Гурьяныч: повесть. 1937. Впервые издана в 1957 году, повествует о жизни башкир в городе Белорецк после отмены крепостного права (Могусюмка — башкир; Гурьяныч — русский, кузнечный мастер).
* '''Күскенселәр тураһында трилогия'''
Юл 71 ⟶ 67:
* Жёлтое, зелёное, голубое…: роман. — Москва: Советский писатель, 1967. — 215 с. (роман о писателе, помогающем секретарю обкома).
* Голубой час: очерки. — Москва: Советский писатель, 1968. — 183 с. (рассказ автора о поездках на восток России (в города [[Хабаровск]] и [[Амурҙағы Комсомольск|Комсомольск-на-Амуре]], на остров [[Сахалин]], Курилы, лиман [[Амур]]а, Охотское побережье)).
* '''Адмирале Путятин тураһында тетралогия'''
** Цунами: роман. — Москва: Советский писатель, 1972.
** Симода: роман. — Москва: Советский писатель, 1975.
Юл 86 ⟶ 82:
Задорновтың китаптары тарихи теүәллек менән айырылмай, авторҙың фольклор шәхестәренә ҡыҙыҡһыныуы тураһында һөйләй; улар бик һуҙылған һәм психологик тәрәнлектән мәхрүм ителгән.
<templatestyles src="Шаблон:Конец цитаты/styles.css" /><div class="ts-Конец_цитаты-source">— <cite>Вольфганг Казак</cite></div></blockquote>{{Цитата башы}}
Эш шунда, ул, йомшак итеп әйткәндә, уртаса яҙыусы. Психологик оҫталыҡҡа эйә түгел. Уның романдарының интригалары шаҡтай күңелһеҙ. Күрәһең, ул быны үҙе лә һиҙгәндер, 1967 йылда Себерҙе үзләштереп, тарихты артҡа ҡалдыра, яҙыусы булараҡ обком секретары һөнәрен үзләштереп тарихҡа тотона.<br/>
Ниңәлер уға партия ярҙамы кәрәк ине. Власть тотоусыларҙан уға нимәлер кәрәк була<ref>{{Книга|автор=Геннадий Красухин|заглавие=Мои литературные святцы|ссылка=https://books.google.fr/books?id=fyuBCgAAQBAJ&pg=PT575&lpg=PT575&dq=%D0%94%D0%B5%D0%BB%D0%BE+%D0%B2+%D1%82%D0%BE%D0%BC,+%D1%87%D1%82%D0%BE+%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BC+%D0%BE%D0%BD+%D0%B1%D1%8B%D0%BB,+%D0%BC%D1%8F%D0%B3%D0%BA%D0%BE+%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%80%D1%8F,+%D1%81%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%BC.+%D0%9F%D1%81%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE%D0%BC+%D0%BD%D0%B5+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BB.+%D0%98%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B3%D0%B8+%D0%B5%D0%B3%D0%BE+%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2+%D0%B1%D1%8B%D0%BB%D0%B8+%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE+%D1%83%D0%BD%D1%8B%D0%BB%D1%8B&source=bl&ots=7ZQBHxlUcF&sig=3t6lU9CPazooPrrhhkP6o3d5OX8&hl=fr&sa=X&ved=0ahUKEwjjlcroo_7ZAhUNElAKHZpBBAoQ6AEIJzAA#v=onepage&q=%D0%94%D0%B5%D0%BB%D0%BE%20%D0%B2%20%D1%82%D0%BE%D0%BC%2C%20%D1%87%D1%82%D0%BE%20%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BC%20%D0%BE%D0%BD%20%D0%B1%D1%8B%D0%BB%2C%20%D0%BC%D1%8F%D0%B3%D0%BA%D0%BE%20%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%80%D1%8F%2C%20%D1%81%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%BC.%20%D0%9F%D1%81%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%20%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE%D0%BC%20%D0%BD%D0%B5%20%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BB.%20%D0%98%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B3%D0%B8%20%D0%B5%D0%B3%D0%BE%20%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%20%D0%B1%D1%8B%D0%BB%D0%B8%20%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%20%D1%83%D0%BD%D1%8B%D0%BB%D1%8B&f=false|издательство=Litres|год=2017|страниц=|isbn= 9785457876491}}</ref>.{{Цитата аҙағы}}<blockquote class="ts-Начало_цитаты-quote"><templatestyles src="Шаблон:Конец цитаты/styles.css" /></blockquote>
 
Юл 93 ⟶ 89:
 
== Әҙәбиәт ==
 
* {{Китап|автор=Задорнова Л. Н.|заглавие=«Задорновы. История рода»|место=М.|издательство=Амрита-Русь|год=2009|страниц=287|isbn=978-5-9787-0453-2|ref=Задорнова}}
 
== Һылтанмалар ==
 
 
* {{Official|azbukivedi.lv|библиотеки имени Николая Задорнова}}
* Казак В. Лексикон русской литературы XX века  = Lexikon der russischen Literatur ab 1917  / [пер. с  нем.]. — М.  : РИК «Культура», 1996. — XVIII, 491, [1]  с. — 5000 экз. — <nowiki>ISBN 5-8334-0019-8</nowiki>.
* {{Мәҡәлә|автор=[[Тюстин, Александр Васильевич|Тюстин А. В.]]|заглавие=Задорнов Николай Павлович (22.11.1909 — 18.06.1992)|ссылка=http://penzahroniki.ru/index.php/spravochnick/147-penzenskaya-personaliya/2037-zadornov-nikolaj-pavlovich-22-11-1909-18-06-1992|язык=ru|издание=Тюстин А. В., Шишкин И. С. Пензенская персоналия. Славу Пензы умножившие. Т. 1 (А-Л): [биогр. слов.]|место=Пенза|издательство=ООО «Айсберг»|год=2012|страницы=126-127126—127|isbn=978-5-94428-091-6}}
* 5 декабря 1909 года родился Николай Павлович Задорнов  (неопр.)  (недоступная ссылка). Центр развития русского языка. Дата обращения 17 августа 2008. Архивировано 31  марта 2009  года.
* Страничка на официальном сайте М.  Н.  Задорнова, посвящённая Н.  П. Задорнову Задорнову (рус.). Дата обращения 5 ноября 2009.
{{Тышҡы һылтанмалар}}