Ҡаһарманов Абдулхаҡ Абдрахман улы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Вәхит (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
'''Ҡаһарманов Абдулхаҡ Абдрахман улы''' (24 апрель 1927 йыл — 21 май 2007 йыл) — уҡытыусы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған уҡытыусыһы (1957), Рәсәй Федерацияһының мәғариф отличнигы, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
== Биографияһы ==
1927 йылдың 24 апрелендә [[Башҡортостан АССР-ы]] {{ТУ|Ишембай районы}} Оло Кәбәс ауылында (хәҙер бөткән ауыл) тыуған. Ғаиләһе [[Бөрйән районы]] [[Ғәлиәкбәр]] ауылына күсә. Атаһы Абдрахман дини белемле була, ауылда ғәрәпсә балалар уҡыта. Уның ике ҡатыны була: Хәҙисә һәм Бүләкбикә.
Ғәлиәкбәр ете йыллыҡ мәктәбендә уҡый.
1942—1943 йылдарҙа Ҡалғаһау башланғыс мәктәбендә, 1943 йылда [[Үрге Нөгөш]] мәктәбендә уҡыта. [[Темәс педагогия училищеһы]]на ситтән тороп уҡырға инә.
Ул Темәс педучилищеһына ситтән тороп уҡырға ингәйне, ләкин ҡәһәрле һуғыш арҡаһында уҡыуы өҙөлөп ҡала. Абдулхаҡ ағай 1944 йылдың көҙөндә фронтҡа алына. Өфөләге 28-се яуға әҙерләү полкында артиллерислыҡҡа әҙерлек үткәс, 1945 йылдың майында Көнсығыш фронтҡа оҙатыла. Пруссиянан күсерелгән 39-сы армияның 5-се гвардия корпусы, 9-сы гвардия дивизияһы, 54-се гвардия полкының артиллерия батареяһында дүрт Бөрйән егете: Абдулхаҡ Ҡаһармановтың ауылдаштары Йыһанур менән Кәлимулла Әминевтар, Монасип ауылынан Сәлих Дәүләтбирҙин бергә хеҙмәт итәләр.▼
▲
Абдулхаҡ Ҡаһармановҡа оҙаҡ хеҙмәт итергә тура килмәй, уны икенсе орудиеға күсерәләр. Монголияла бер ай самаһы әҙерлек һыҙығында торғандан һуң, япондарға ҡаршы һуғыш башланыр алдынан уны 4-се орудие наводчигы итеп тәғәйенләйҙәр. Япондарҙың Холун Аршинский тигән нығытылған районын тар-мар итеүҙә ҡатнаша. Ошо һуғышта һул аяғына снаряд ярсығы тейеп яраланып, хәрби госпиталгә эләгә һәм 10 ай дауалана. Һауығып, кире үҙенең батареяһына ҡайтҡас, «Батырлыҡ өсөн» миҙалы менән бүләкләнә.▼
▲Абдулхаҡ Ҡаһармановҡа оҙаҡ хеҙмәт итергә тура килмәй, уны икенсе орудиеға күсерәләр.
Ошо һуғышта ауылдашы Кәлимулла Әминев яу яланында ятып ҡала. Ул хеҙмәт иткән полк һәр ваҡыт алғы һыҙыҡта була. Япондар еңелгәндән һуң, Ҡытайҙа һуғышта ҡатнашып, Лядунь ярымутрауына килеп етеп, яугир һуғыш юлын Дайрен ҡалаһында тамамлай. Порт-Артур ҡалаһында кесе командирҙар әҙерләү курсында уҡып сығып, сержант званиеһы ала. Абулхаҡ Ҡаһармановҡа 7 йыл хеҙмәт итеп, 1951 йылда ғына тыуған яҡтарына ҡайтырға насип була.▼
▲
Һуғыштан һуң ныҡлап уҡытыусылыҡ эшенә тотона. 1952 йылда Темәс педучилищеһын тамамлап, ҡулына диплом ала. Уҡытыу эше менән бергә ул агитатор-пропагандист була. Уның хеҙмәте юғары баһалана. 1957 йылда уға районда тәүгеләрҙән булып «БАССР-ҙың атҡаҙанған уҡытыусыһы» тигән маҡтаулы исем бирелә. 1958 йылда уны Тимер башланғыс мәктәбенә директор итеп эшкә ебәрәләр. Ул ваҡытта партия ҡайҙа ҡушһа, шунда эшләнде, баш тартып булманы. Унан һуң ул тағы ла тыуған ауылына (1963 йылда) ҡайтып яратҡан шөғөлөн дауам итә.▼
▲Һуғыштан һуң ныҡлап уҡытыусылыҡ эшенә тотона. 1952 йылда Темәс
Һәр ваҡыт үҙенә маҡсат ҡуйып һәм уға ирешеп йәшәгән уҡытыусыла юғары белем алыу теләге тыуа. 1962 йылда Стәрлетамаҡ уҡытыусылар институтына ситтән тороп уҡырға инә. 1967 йылда уҡыу йортон уңышлы тамамлай.
Артабанғы хеҙмәт йылдары уның етәкселек менән бәйле: Ғәлиәкбәр урта мәктәбендә директор, Ғәлиәкбәр ауыл
Ләкин уның иң тырыш, иң лайыҡлы хеҙмәт емеше ауыл хакимиәте башлығы булып эшләгәндәлер. Төрлө мөһим сараларҙы ыңғай хәл итеү һәм ауыл активистәре менән кәңәшләшеп эшләү эшенә яҡшы йоғонто яһамай ҡалмағандыр. Ул саҡта йәмәғәт ойошмалары әүҙем эшләне. Иптәштәр суды, ҡатын-ҡыҙҙар советы, ирекле дружина, халыҡ контроленең эштәре ҡаты контролдә тотто, дөрөҫ ойоштора белде. Йәмәғәт тәртибен боҙоусыларға ваҡытында сара күрелде, һәр сессия һайын даими комиссия рәйестәренең отчеты тыңланды. Эшләгән кешене күрә лә, баһалай ҙа белде.
Юл 23 ⟶ 26:
Абдулхаҡ Ҡаһарманов бер ваҡытта ла кабинетында ултырырға яратманы. Ул осорҙа ауылда техниканың эҙе лә юҡ, юлдар ҡойо, батҡаҡ ине. Бөтә эштәр ат көсө менән генә башҡарыла. Урамдар ҙа үтеп булмаҫлыҡ батҡаҡ. Шулай бер көн дөйөм йыйылыш үткәреп, өмә ойоштороп, урамдарға ҡырсын-таш түшәргә, бигерәк тә үтеп булмаҫлыҡ урындарға эре ҡая таштарын түшәп рәтләп алырға тәҡдим итте. Был тәҡдимде халыҡ дәррәү күтәреп алды. Иртәгәһенә кемдең аты, арбаһы бар, бөтәһе лә эшкә йәлеп ителде. Эргәләге эре ҡая таштарын лом менән аҡтарып торалар, икенселәре арбаға тейәп алып килеп урамдың батҡаҡ урындарына бушатып китәләр. Шулай итеп, был эште бөтә ауыл халҡы көсө менән 2 көндә башҡарып сыҡтыҡ. Юлдар бер аҙ тәртипкә килде.
2007 йылдың 21 майында оҙаҡ ауырыуҙан һуң мәрхүм була.
▲Ул хаҡлы ялға сыҡҡанда ла ауылдаштарының мәнфәғәтен ҡайғыртып йәшәне. Оҙаҡ йылдар ветерандар советы рәйесе вазифаһын башҡарҙы, үҙенең хужалығында умарта күстәре үрсетеп, тирә-яғын ялт иттереп төҙөкләндереп, балаларының ейән-ейәнсәрҙәренең шатлыҡтарына ҡыуанып йәшәргә насип булды уға. Һөйөклө ҡатыны Зәйнәп менән 56 йыл бергә иңгә-иң терәшеп матур һәм һоҡланғыс тормош юлын үттеләр. Балаларына яҡшы тәрбиә биреп, оло тормош юлына сығарҙылар. Оло улы Усман медицина институтын тамамлап, оҙаҡ йылдар район дауаханаһында эшләй. Кәрим менән Хәмиҙә Стәрлетамаҡ пединститутын тамамлап, тыуған ауылында эшләйҙәр, Ҡәйүм Хәйбулла районында төпләнеп, уҡытыусы булып эшләй. Төпсөк улдары Рауил дә уҡытыусы һөнәрен һайлаған. Ҡыҙы Ғәбиҙә китапхана техникумын тамамланы. Ҡыҫҡаһы, уның тынғыһыҙ холҡо, тырышлығы һаулығы ҡаҡшағанда ла үҙенекен итте. Ул вафатынан алда яҡындарына хан һарайындай өй төҙөп, тыныс күңел менән баҡыйлыҡҡа күсте. Урының ожмах түрендә булһын, ветеран.
== Әҙәбиәт ==
* ''Исмәғил Яманаев.'' Үкенерлек түгел үткәндәр… — Сибай: Сибай ҡала типографияһы, 2015. — 162 б.
| |||