Олөйөр мәмерйәләр комплексы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш) |
Akkashka (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Ук}}
'''Олөйөр мәмерйәләре''' — яңы асылған мәмерйәләр комплексы, Әй ҡушылдығы
[[Әй (йылға)|Әй]] йылғаһы үҙәнендә, уң яҡ ярында, Алексеевка ауылынан (Силәбе өлкәһе) алыҫ түгел. Силәбенән – 232 км, Өфөнән – 262 км, Һатҡынан – 42 км, Алексеевканан – 2,5 км алыҫлыҡта урынлашҡан.
Һатҡы — Тупһаларҙан Йөрәккүлгә • Межевой • Координаталары: 55°9′15″N 58°38′47″E
Юл 7 ⟶ 11:
Олөйөр мәмерйәләр комплексы үҙ эсенә 4 төркөм мәмерйәне индерә. Тарихи Башҡортостан биләмәһендә (хәҙер Силәбе өлкәһе Һатҡы районына ҡарай) Башҡортостан менән сигендә Олөйөр йылғаһы буйында урынлашҡан.
Олөйөр йылғаһының текә ҡаялы ярҙарын йырғыслаған мәмерйәләр комплексы үҙ эсенә индивидуаль
'''I Олөйөр мәмерйәләр комплексы'''
[[1996 йыл]]да ныҡлап өйрәнелә башлаған. Ул Олөйөр йылғаһының ағымы буйлап 1,375 километр юғарыраҡ урынлашҡан. Комплекс ун мәмерйәгә бүленә, шуның 5-һе император Николай II-нең ҡорбан ителгән балалары — Анастасия, Мария, Алексей, Татьяна һәм Ольга иҫтәлегенә улар исеме менән аталған. Иң һуңғыһы, Күгәрсенле тип аталғаны, 35 метр бейеклектә киң таш майҙансыҡта урынлашҡан. Ошо урындан көмөш таҫмалай ағып ятҡан Олөйөр йылғаһының иҫ киткес матур күренеше асыла.
Ғалимдар был урында боронғо кеше йәшәгәненә ышана, шулай уҡ бында дошмандарҙан да, йыртҡыстарҙан да йәшеренеү мөмкинлеге булған.
'''II Олөйөр мәмерйәләр комплексы'''
1997 йылда асыла. I комплекстан 0,5 километр үрҙәрәк урынлашҡан. Бында 12 мәмерйә, улар араһында — Бүре Өңө, Йәшерен мәғәрә, Тауис күҙе мәмерйәһе (пещера Павлиний Глаз). Тау массивы эсенә 300 метр тәрәнлектәге Ағалы-энеле Фёдоровтар мәмерйәһе, һөҙөмтәлә иркен таш залға алып килә, иҙәнен боҙ сталагмиттар ҡаплаған, ә мөйөштәрендә йәнлек ятҡылыҡтарына барып төртөләһең.
Төрбә Келья мәмерйәһе сводында ҙур булмаған йырығы отверстие менән ҡыҙыҡлы, унан йылы ҡояш нурҙары үтеп инә.
Иң матуры — Олөйөр үтәнән-түтә мәмерйәһе, ҡараңғы еүеш бормалы лабиринттарҙа аҙашып йөрөгәндән һуң, иркен мәғәрәгә алып сыға, һәм Олөйөр йылғаһы үҙенең сираттағы күҙ яуын алырлыҡ ракурсында күренә.
'''III Олөйөр мәмерйәләр комплексы'''
2000 йылда Олөйөрҙөң һул ярында Павлова Лука янында асыла. Комплексҡа 4 мәмерйә һәм 1 карст арҡа ҡарай. Уның территорияһында неолит һәм голоцен осорҙары минералдары ҡатламдары табыла. Комплекс донъяны фәнни таныу рекреацион әһәмиәткә эйә объект тип таныла. '''IV Олөйөр мәмерйәләр комплексы'''
2004 йылда Олөйөрҙөң һул ярында, Башҡортостан сигенән йыраҡ түгел Крутой Лука эргәһендә асыла. 4 мәмерйәнән тора. Шуларҙың күберәк билдәлеләре — Хомутинино-Олөйөр һәм Боронғо Оя (Логово).
Бында плейстоцен һәм голоцен дәүеренән һаҡланып ҡалған минералдар табыла.
Юл 30 ⟶ 38:
'''Сыбаркүл-Олөйөр мәмерйәһе'''
2009 йылда Юрин 1-се һанлы Сыбаркүл балалар йорто тәрбиәләнеүселәре менән
Шулай уҡ Олөйөр йылғаһының яр буйы ҡаяларында иғтибарға лайыҡ тағы бер мәмерйә — П. С. Паллас исемендәге мәмерйә бар.
Олөйөр мәмерйәһе эсендә ғалимдар өҫтә генә ятҡан мамонт фаунаһы хайуандарының һөлдәләрен таба.
Тарихи әһәмиәте тыш, резерв үҙенсәлекле тәбиғәт территорияһы булып тора, унда һирәк осрай торған ҡоштар һәм хайуандар иҫәбен алып барыуҙы
Тикшеренеүҙәр күрһәтеүенсә, Һикеяҙтамак мәмерйә комплексы һәм Олөйөр мәмерйәләр комплексы — был һирәк күренеш, донъя практикаһында уның аналогтары юҡ. Бында музей ойоштороу отошло: унда күркәм тәбиғәт ландшафты, үҫемлектәр һәм хайуандар донъяһы, боронғо кеше эҙҙәре — барыһы ла бар.
Һәр ҡая һәм бер нисә йәнәш ҡая айырым мәмерйә комплексын тәшкил итә. Һикеяҙтамаҡ мәмерйәләр комплексы, Олөйөр
Был комплекстарҙан айырым үҙәк залы 15 метр бейеклеге тәшкил итеүсе ҙур [[Лаҡлы мәмерйәһе]] урынлашҡан.
Юл 64 ⟶ 72:
II Олөйөр мәмерйәләр комплексы, махсус кейемдәр һәм алдан ҙур ғына әҙерлек кәрәкмәләнлектән, халыҡҡа барыу өсөн уңайлы ла, ҡыҙыҡ та була бара.
Мәмерйәләргә барып етер өсөн, текә артылыштарҙы еңергә, бик матур урманда йөрөргә һәм йылғаны кисеп сығырға кәрәк. Шунан һуң юғарырға үрмәләргә тура килә. Кардиокүнекмә һәм барлыҡ мускул төркөмдәренә лә бик шәп физик йөк.
Олөйөр мәмерйәләр комплексын барып күреү өсөн, Өфөнән йә Силәбенән М5 трассаһы буйынса Златоустҡа йүнәләбеҙ, Һатҡыны үткәс, Межевой ҡасабаһына юл тотабыҙ. Алексеевка ауылына барабыҙ.
Әй йылғаһы ағымы буйынса яҡынса 1 км үткәс, Олөйөр тамағына етәбеҙ. Автомобилде Әй йылғаһы ярында ҡалдырыу яҡшыраҡ, ҡалған юлды йәйәү үтергә кәрәк. Сөнки бында юл насар, төрлө соҡор һәм рытвиналар, текә төшөү һәм үрмәләү урындары бик уңайһыҙ. Олөйөр мәмерйәләр комплексы йылға тамағынан һыу ағымы буйлап 1,5 километр юғарыла.
| |||