Википедия

Поморҙар: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
Киләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
"Поморы" битен тәржемә итеп төҙөлгән
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Ук}}
[[Файл:Rus-pomors.jpg|мини|Поморҙар (революцияға  тиклемге фотография)]]▼
'''Поморҙар'''  — һаны буйынса ҙур булмаған, әммә үҙенең этнографик һәм этнодини төркөмө буйынса [[Урыҫтар|рус халҡы]], улар [[Аҡ диңгеҙ|Аҡ]] һәм [[Баренц диңгеҙе|Баренц]] диңгеҙе буйында, шулай уҡ Мезень, [[Печора]], Онега һәм [[Төньяҡ Двина]] йылғаларының төньяҡ ярҙарында йәшәгән халыҡ. Субэтносы ҡатнаш килеп сыҡҡан: славяндар  — [[Бөйөк Новгород|Новгородта]] һәм [[Псков|Псковтан]]тан һәм Рәсәйҙең[[Рәсәй]]ҙең [[Аҡ диңгеҙ]] төньяғында йәшәүсе боронғо аҙ һанлы фин-уғыр халҡынан барлыҡҡа килгән. Этник сығышы тураһында мәсьәлә бәхәсле булып ҡалыуын дауам итә{{Переход|#История изучения}}.▼
 
Этнохороним, бәлки, [[Аҡ диңгеҙҙеңдиңгеҙ]]ҙең көнбайыш ярындағы Онега ҡалаһынан алып Кемь ҡалаһына тиклем торған Поморский ярының исеменән барлыҡҡа килгән<ref name="autogenerated1">{{Китап|автор=|заглавие=Народы Европейской части СССР|том=1|ответственный=|издание=|место=М.|издательство=[[Наука (издательство)|Наука]]|год=1964|страницы=145|страниц=|серия=[[Народы мира. Этнографические очерки|Народы мира. Этнографические очерки АН СССР]]|isbn=}}</ref>. Этникон «помор», моғайын, [[XVIII быуат]] аҙағында ҡуллапныла башлаған. [[XIX быуат]] аҙағында бында балыҡсылыҡ һәм ҡырағай йәнлектәр тотоу сәнәғәте һәм кәсебе менән булышыусыларҙы поморҙар атағаандар, улар башлыса Архангельск губернаһының Архангельск, Мезень, Онега, Кемский һәм Кольский өйәҙендә йәшәгән, Мурманға һәм Төньяҡ Норвегияға кәсепкә йөрөгән<ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Поморы|[[Латкин, Николай Васильевич|Латкин Н. В.]]}}</ref>. Традицион помор мәҙәниәтенең тарихи вариҫтары итеп хәҙерге ваҡытта поморҙар тип [[Аҡ диңгеҙ|Аҡ]] һәм [[Баренц диңгеҙе]] ярҙарында, Мезень, [[Төньяҡ Двина]], Онега һәм [[Печора]] ағымы тирәһендә йәшәгән кешеләрҙе атайҙар.<ref name="Плюснин">{{Китап|автор=Плюснин Ю. М.|заглавие=Поморы. Население побережий Белого моря в годы кризиса, 1995—2001|ссылка=http://plusnin.org/wp-content/uploads/2011/03/2003_Pomor_Plusnin1.pdf|ответственный=|издание=|место=Новосибирск|издательство=Изд-во Новосибирского государственного университета|год=2003|страницы=|страниц=|isbn=}}{{Недоступная ссылка|date=Декабрь 2019|bot=InternetArchiveBot}}</ref>▼
▲[[Файл:Rus-pomors.jpg|мини|Поморҙар (революцияға тиклемге фотография)]]
▲'''Поморҙар''' — һаны буйынса ҙур булмаған, әммә үҙенең этнографик һәм этнодини төркөмө буйынса [[Урыҫтар|рус халҡы]], улар [[Аҡ диңгеҙ|Аҡ]] һәм [[Баренц диңгеҙе|Баренц]] диңгеҙе буйында, шулай уҡ Мезень, [[Печора]], Онега һәм [[Төньяҡ Двина]] йылғаларының төньяҡ ярҙарында йәшәгән халыҡ. Субэтносы ҡатнаш килеп сыҡҡан: славяндар — [[Бөйөк Новгород|Новгородта]] һәм [[Псков|Псковтан]] һәм Рәсәйҙең Аҡ диңгеҙ төньяғында йәшәүсе боронғо аҙ һанлы фин-уғыр халҡынан барлыҡҡа килгән. Этник сығышы тураһында мәсьәлә бәхәсле булып ҡалыуын дауам итә{{Переход|#История изучения}}.
 
▲Этнохороним, бәлки, Аҡ диңгеҙҙең көнбайыш ярындағы Онега ҡалаһынан алып Кемь ҡалаһына тиклем торған Поморский ярының исеменән барлыҡҡа килгән<ref name="autogenerated1">{{Китап|автор=|заглавие=Народы Европейской части СССР|том=1|ответственный=|издание=|место=М.|издательство=[[Наука (издательство)|Наука]]|год=1964|страницы=145|страниц=|серия=[[Народы мира. Этнографические очерки|Народы мира. Этнографические очерки АН СССР]]|isbn=}}</ref>. Этникон «помор», моғайын, [[XVIII быуат]] аҙағында ҡуллапныла башлаған. [[XIX быуат]] аҙағында бында балыҡсылыҡ һәм ҡырағай йәнлектәр тотоу сәнәғәте һәм кәсебе менән булышыусыларҙы поморҙар атағаандар, улар башлыса Архангельск губернаһының Архангельск, Мезень, Онега, Кемский һәм Кольский өйәҙендә йәшәгән, Мурманға һәм Төньяҡ Норвегияға кәсепкә йөрөгән<ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Поморы|[[Латкин, Николай Васильевич|Латкин Н. В.]]}}</ref>. Традицион помор мәҙәниәтенең тарихи вариҫтары итеп хәҙерге ваҡытта поморҙар тип [[Аҡ диңгеҙ|Аҡ]] һәм [[Баренц диңгеҙе]] ярҙарында, Мезень, Төньяҡ Двина, Онега һәм [[Печора]] ағымы тирәһендә йәшәгән кешеләрҙе атайҙар.<ref name="Плюснин">{{Китап|автор=Плюснин Ю. М.|заглавие=Поморы. Население побережий Белого моря в годы кризиса, 1995—2001|ссылка=http://plusnin.org/wp-content/uploads/2011/03/2003_Pomor_Plusnin1.pdf|ответственный=|издание=|место=Новосибирск|издательство=Изд-во Новосибирского государственного университета|год=2003|страницы=|страниц=|isbn=}}{{Недоступная ссылка|date=Декабрь 2019|bot=InternetArchiveBot}}</ref>
 
== Һылтанмалар ==
Поморҙарҙың йәнле һөйләү теле  — [[Урыҫ теле|рус теленең]] помор һөйләше. Поморский һөйләшенә түбәндәге билдәлдәр хас билдәләре түбәндәгеләр:<center><gallery perrow="4">
Файл:Pomor man.jpg|Помор кәсепкәсебе. XxXХ быуат башында
Файл:Pomory summer 01.png|Помор йәйге кейемдәркейемдәре. XxXХ быуат башында
Файл:Pomory summer 02.png|Помор ҡышҡы кейемкейемдәре. XxXХ быуат башында
Файл:Shabunin Pomors 15.jpg|ПоморПоморҙар. XxXХ быуат башында
Файл:Крестьянская-семья Беломорье.jpg|Костюмдар крәҫтиәнКрәҫтиән ғаилә байрамы. БеломорьеАҡ диңгеҙ буйы. XxXХ быуат башында
Файл:Shabunin Pomors 19.jpg|ПоморПоморҙар. XxXХ быуат башында
Файл:Shabunin Pomors 07.jpg|ПоморПоморҙар. XxXХ быуат башында
Файл:Shabunin Pomors 20.jpg|ПоморПоморҙар. XxХХ быуат башында
</gallery></center>
 
22 юл:
* оканье һәм фонетикала һуҙынҡыларҙың оҙонлоғо, был фин-уғыр телдәренә оҡшаған;
* боронғо рус теленән тороп ҡалған һүҙҙәрҙең күплеге (уның новгород һөйләшендә бигерәк тә);
* ҡылым формаларының аористик ҡайһы бер үҙенсәлектәре .
 
== Иҫкәрмә ==
36 юл:
* Ильин А. А. Подробный атлас Российской империи с планами главных городов. — СПб.: Издание картографического заведения А. Ильина, 1876. [https://runivers.ru/lib/atlas/atlas4297/43130/ Руниверс] [https://runivers.ru/maps/podratlas/11 Карта Архангельской губернии]
* Кудряшов К. В. Русский исторический атлас. — М.; Л.: Государственное издательство картографии, 1928. — 20 с. [https://runivers.ru/lib/rubriks/186798/?rubrik=186798&PAGEN_1=2 Руниверс] [https://runivers.ru/maps/Russkiyistoricheskyiatlas/7/ Колонизация Русского Севера]
* Максимович А. Атлас Российской империи, 1824  г. — СПб, 1845.
* Россия. Географическое описание Российское Империи по губерниям и областям с географическими картами. — СПб., 1913. — 286 с. [https://runivers.ru/lib/book7761/450334/ Руниверс]
* Российский атлас, из сорока четырёх карт состоящий и на сорок два наместничества Империю разделяющий. — СПб.: Изд-во Сочина, 1792. — 47 с. [https://runivers.ru/lib/book3295/16672/ Руниверс] [https://runivers.ru/maps/eiler/14 Карта Архангельского наместничества]
46 юл:
* {{Китап|автор={{s|[[Бернштам, Татьяна Александровна|Бернштам Т. А.]]}}|часть=|ссылка часть=|заглавие=Поморы: формирование групп и система хозяйства / Т. А. Бернштам; АН СССР; Ин-т этнографии; под ред. К. Р. Чистова|ссылка=|место=Л.|издательство=Наука|год=1978|страницы=|страниц=176|isbn=|тираж=|ref=Бернштам Т. А. Поморы}}
* {{Китап|автор={{s|[[Бернштам, Татьяна Александровна|Бернштам Т. А.]]}}|часть=|ссылка часть=|заглавие=Русская народная культура Поморья в XIX — начале XX века|ссылка=|место=Л.|издательство=|год=1983|страницы=|страниц=232|isbn=|тираж=|ref=Бернштам Т. А. Культура Поморья}}
* ''Булатов В. Н.'' Русский Север. Кн. 1. Заволочье (IX−XVI  вв.). — Архангельск, 1997; Кн. 2. Встречь солнца (XV−XVII  вв.). — Архангельск, 1998; Кн. 3. Поморье (XVI − нач. XVIII  вв.). — Архангельск, 1999; Кн. 4. Свет полярной звезды (XVIII−XIX  вв.). — Архангельск, 2002; Кн. 5. Ворота в Арктику. — Архангельск, 2001. — Архангельск: Изд. центр ПГУ им. М. В. Ломоносова, 1997—2001.
* ''Капица Л. Л.'' Антропологические данные о поморах Кемского и Онежского уездов Архангельской губернии. — [Пг.]: Б.и. , [1916]. — [21] с.: ил.
* Культура русских поморов: опыт систем. исслед. / под общ. ред. П.&amp;nbsp;Ю.&amp;nbsp;Черносвитова. — М.: Науч. мир, 2005. — 397 с., ил., цв. ил. — ISBN 5-89176-282-X
61 юл:
* [http://www.kolamap.ru/toponim/pomor.htm О происхождении названия «поморы»] Из книги И. М. Ульянова «Страна Помория» (1984)
* {{БСЭ3|статья=Поморы}}
* Официальный сайт общины поморов  (неопр.)  (недоступная ссылка). Дата обращения 20 января 2013. Архивировано 1  февраля 2013  года.
* Овчинников А.  В.  Лесная сертификация и поморы: информированность, активность, новые возможности для коренных народов (итоги экспедиции в Онежское Поморье)  (неопр.)  (недоступная ссылка). — Тысячнюк М.  С., Конюшатов О.  А., Кулясова А.  А., Кулясов И.  П., Тесля И. В.  Рекомендации по социальным аспектам сертификации по схеме Лесного попечительского совета FSC  — Вологда: ЦНСИ, 2009. Дата обращения 20 января 2013. Архивировано 11  февраля 2017  года.
* Бадигин К.  С.  Путь на Грумант (Поморская быль)  (неопр.). — Архангельское книжное издательство, 1956. Дата обращения 20 января 2013.
* [https://web.archive.org/web/20130413044116/http://www.iea.ras.ru/cntnt/verhnee_me/cmi/n1191.html Академик РАН Валерий Тишков о соотношении понятий «народ» и «нация»]
* [https://narfu.ru/aan/news.php?ELEMENT_ID=20782 Круглый стол в САФУ: «Культурно-этническая идентичность русских поморов»], 15 сентября 2011 года
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Поморҙар» битенән алынған