Википедия

Йылға системаһы: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеү
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
 
1 юл:
{{Ук}}'''Йылға системаһы'''  — бер уртаҡ [[Йырҙа|йырҙалайырҙа]]ла йәки тармаҡта [[Диңгеҙ|диңгеҙгә]], [[Күл|күлгә]] йәки башҡа һыу объекттарына һыуын ҡойоусы [[йылға]]лар йыйылмаһы.
[[Файл:Река Урал. На территории Баймакского района на границе с Челябинской областью.jpg|thumb|Йылға системаһына исем биргән төп йылға - Яйыҡ Баймаҡ районында, Силәбе өлкәһе сиге. ]]
 
[[File:Белая река, Башкортостан 05.jpg|thumb|Йылға системаһына исем биргән төп йылға - Ағиҙел]]
Ул [[ төп йылға]] (система олоно) һәм беренсе, икенсе һәм унан һуңғы дәрәжәләге [[Ҡушылдыҡ|ҡушылдыҡтарҙан]] тора. Беренсе дәрәжә ҡушылдыҡ тип аталғаны төп йылғаға туранан-тура ҡушыла, икенсе дәрәжәләгеһе — беренсе ҡушылдыҡтарҙың ҡушылдыҡтары, һәм артабан шул тәртиптә дауам итә.Ҡайһы ваҡыт йылғалар дәрәжәһе, киреһенсә, ҙур булмаған йылғаларҙан төп йылғаға ҡарай һанала.▼
== Тасуирламаһы ==
▲Ул [[ төп йылға]] (система олоно) һәм беренсе, икенсе һәм унан һуңғы дәрәжәләге [[Ҡушылдыҡ|ҡушылдыҡтарҙан]] тора. Беренсе дәрәжә ҡушылдыҡ тип аталғаны төп йылғаға туранан-тура ҡушыла, икенсе дәрәжәләгеһе  — беренсе ҡушылдыҡтарҙың ҡушылдыҡтары, һәм артабан шул тәртиптә дауам итә.Ҡайһы ваҡыт йылғалар дәрәжәһе, киреһенсә, ҙур булмаған йылғаларҙан төп йылғаға ҡарай һанала.
 
Йылғалар системаһына исем төп йылға атамаһы буйынса бирелә, ғәҙәттә, ул системала иң оҙон һәм иң мул һыулы йылға булып тора .
 
== Башҡортостан йылға системалары ==
Ағиҙел системаһындағыБашҡортостан йылғалар системаһында Ағиҙел йылғаһы һәм ҡушылдыҡтарҡушылдыҡтары, Яйыҡ ([[Йәнгел (йылға)|Йәнгел ]], [[Оло Ҡыҙыл]], [[Төйәләҫ (йылға)|Төйәләҫ]], [[Оло Урғаҙа ]], [[Таналыҡ ]] һәм йылғалары) һәм Яйыҡтың иң ҙур ҡушылдығы Һаҡмар (ҡушылдыҡтары [[Ҡурғашлы]], [[Йылайыр (Урман Йылайыры)|Урман Йылайыры]], [[Ялан Йылайыры|Ялан Йылайыры]], [[Оло Эйек]] һәм [[Кесе Эйек]] менән) өс йүнәлештә - — көнбайышҡа, көнсығышҡа һәм көньяҡҡа табан атмосфера яуым-төшөмдәренә йүнәлеш биреүсе булып хеҙмәт итә.
 
Шул уҡ ваҡытта Ағиҙел йылғаһы системаһы [[Башҡортостан Уралы]]нан һәм уның ҡыҙырымдарынан - — көнбайыш һөҙәклектән, Яйыҡ йылғаһы системаһы - — көнсығыш һөҙәклектән, ә Һаҡмар йылғаһы системаһы [[Көньяҡ Урал]] пенепленынан һыу йыя<ref>Гареев А.  М.  Реки и озера Башкортостана.  — Уфа: Китап, 2001.  — 260 с. ISBN 5-295-02879-8.</ref>
 
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
 
* Гидрографик селтәр
* Рәсәй йылғалары
 
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
 
== Әҙәбиәт ==
 
* ''Хортон Р. Е.'' Эрозионное развитие рек и водосборных бассейнов. Гидрофизический подход к количественной морфологии. Пер. с англ. М.-Л., Изд-во иностр. лит., 1948. 158 с.
* ''Маккавеев Н. И.'' Русло реки и эрозия в её бассейне. М., Изд-ва АН СССР, 1955. 346 с.
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Йылға_системаһы» битенән алынған