Фтор: өлгөләр араһындағы айырма

'''Фтор''' (лат. Fluorum), F – — [[Химик элементтарҙың периодик системаһы|Менделеевтың периодик таблицаһының]] VII7-се төп төркөмөндә, 9-сы һан аҫтында тороусы химик элемент. Фтор һарғылт төҫтәге газ, [[Галогендар|тоҙ тыуҙырғыстарғагалогендарға]] инә.

Фтор исеме (грекса phthoros – — үлем, емереклек) урыҫ телендә генә ҡулланыла, уны [[1810 йыл|1810]] йылдада А.Ампер тәҡдим итә. Күп телдәрҙә "«флюор"» һүҙе таралған.

Фторҙың беренсе атамаһы – — флюорит CaF₂ – — XV быуат аҙағында "«флюор"» (латинса fluo – — ағам) исеме аҫтында яҙылған.

Ирекле фторҙы [[1886 йыл|1986 йылда]] йылда, калий гидрофториды KHF₂ булған, шыйыҡ фторлы водородтың электролизы юлы менән А.Муассен таба.

Фтор химияһы 1930-сы йылдарҙан башлана, уны атом сәнәғатендәсәнәғәтендә ҡулланалар.

Ер ҡабығындағы уртаса 6,25 * 10^-2−2% (масса буйынса) таралған. Фтор вулкан газдарында һәм термаль һыуҙарҙа бар.

Газ хәлендәге фторҙың тығыҙлығы 1,693 г/л, шыйыҡтыҡы – — 1,5127 г/см³. Иреү температураһы -219−219,61⁰ С, ҡайнау — – -188−188,13⁰ С.

Фторҙың тышҡы электрон конфигурацияһы 2s² 2р⁵ . Ҡушылмаларында оксидлашыу кимәле-1.

Фтор металдарҙың күпселеге менән бик актив тәьҫир итешә. Һелтеле һәм һелтеле-ер металдары менән һалҡында ла, Bi, Sn, Ti, Мо, W менән әҙ генә йылытҡанда, Hg, Pb, U, V менән бүлмә температураһында ялҡынланып барыусан. Ҡайһы бер металдар (Fe, Си, Al, Ni, Mg, Zn) менән тәьҫир итешкәндә һаҡлаусы яры хасил була, һәм реакция туҡтай.

Металдарҙың йәки металл булмағандарҙың галогенидтары фтор менән һалҡында ла тәьҫир итешә, фтор [[Галогендар|тоҙ тыуҙырғыстарҙыгалогендарҙы]] алмаштыра.

Металдарҙың гидроксидтары менән тәьҫир итешкәндә, шул металлдыңметалдың фториды һәм кислород хасил була.

Газ хәлендәге фторҙы өс-фторлы хлорҙы СlF₃ (фторлаштырыусы агент), алтыфторлыалты фторлы көкөрттө SF₆ (электротехник сәнәғәттә газлы изолятор) алыу өсөн ҡулланалар. Шыйыҡ фтор – — ракета яғыулығы оксидлаштырғысы.

Шулай уҡ фосфорлы ашламалар етештергәндә ҡулланыла.{{Периодик таблица}}