Алдар: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) |
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) өҫтәмә мәғлүмәт |
||
26 юл:
'''Алдар''' (''Алдар Иҫәкәев, Алдар Иҫәнгилдин''; билдәһеҙ<ref>XVII быуаттың 70-се йылдары тип фаразлана</ref> — 18.05.1740) — башҡорт тарханы, 1695—1696 йылдарҙа [[Рәсәй әрмеһе сафында башҡорттар|Ҡырым]] һәм [[Азов походтары]]нда ҡатнашып батша [[Пётр I]] ҡулынан дәүләт наградаһы һәм грамота алған яугир, Ҡаҙағстанды Рәсәйгә ҡушыуҙа илгә ҙур хеҙмәт күрһәтеүсе күп телдәр белеүсе дипломат, илсе.
Рус батшалығы халыҡты рәхимһеҙ иҙә, ҡыҫа башлағас, батшаларға ҡаршы халыҡты яуға күтәргән [[Башҡорт ихтилалдары|ихтилал]] етәксеһе. [[Бөрйән]] ырыуының башлығы, 1730-сы йылдар уртаһынан — Нуғай даруғаһы Бөрйән ырыуы-улусының старшинаһы.
Алдар батыр — исеме йырҙарҙа йырланған, легенда-риүәйәттәрҙә данланған, тарихи сығанаҡтарҙа урын алған легендар шәхес.
Батырҙың тыуған ауылы Бөрйән районы Әтек ауылында батырға һәйкәл ҡуйылды. [http://atikovo2010.wmsite.ru/aldar-batyr Рәсеме.]▼
== Биографияһы ==
Алдар (Алдарбай) Иҫәкәевтың тыуыу ваҡыты аныҡ билдәле түгел. Фараз буйынса, яҡынса 1660-сы йылдар уртаһында [[Ҡана (Ағиҙел йылғаһының ҡушылдығы)|Ҡана]] йылғаһы буйында урынлашҡан ауылда (хәҙер [[Башҡортостан Республикаһы]] {{ТУ|Бөрйән районы}} [[Әтек (Бөрйән районы)|Әтек]] ауылы янында) тыуған. Нәҫел буйынса [[Тархан (титул)|тархан]]: ҡартҡартатаһы Байһары, Ҡадирбәк Байбәхтин (яҡынса 1646 йылда үлгән) һәм атаһы Иҫәкәй Ҡадирбәков тархан титулына эйә булғандар. [[Әсфәндиәров Әнүәр Закир улы|Ә. З. Әсфәндиәров]] буйынса, атаһы Иҫәкәй Ҡадирбәков [[1681—1684 йылдарҙағы башҡорт ихтилалы]]нда ҡатнашҡан{{sfn|Башкирские тарханы|2006|страницы=85}}.
Батша [[Пётр I]] бүләк ителгән Ырғыҙ йылғаһы буйында (Яҡшымбәт Йәнтикәев менән бергә), бынан тыш Торғай йылғаһының тамағында (хәҙерге [[Ҡаҙағстан]]дың [[Аҡтүбә өлкәһе]]), [[Табын ҡәлғәһе]] янында шәхси ерҙәре булған{{sfn|Башкортостан и Казахстан|2006|страницы=71}}{{sfn|Башкирско-казахские отношения в XVIII веке|2009|страницы=238}}{{sfn|Асфандияров А. З.|2009|страницы=707}}.
== Хәтер ==
▲* Батырҙың тыуған ауылы Бөрйән районы Әтек ауылында батырға һәйкәл ҡуйылды. [http://atikovo2010.wmsite.ru/aldar-batyr Рәсеме.]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}
== Әҙәбиәт ==
*
* {{ИСДБ}}
* {{книга|автор = [[Таймасов, Салават Усманович|Таймасов С. У.]]|заглавие= Башкортостан и Казахстан в период становления Оренбургской губернии|ссылка= |ответственный = |место = Стерлитамак|издательство = |год = 2006|том =|страниц = 246 |страницы = |isbn = |ref = Башкортостан и Казахстан}}
* {{книга|автор = Таймасов С. У.|заглавие= Башкирско-казахские отношения в XVIII веке|ссылка = |ответственный = |место = М.|издательство = Наука|год = 2009|том =|страниц= 344|страницы = |isbn = 978-5-02-037567-3|ref = Башкирско-казахские отношения}}
== Һылтанмалар ==
| |||