Шына яҙыу: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Alfiya55 (фекер алышыу | өлөш) ә added Category:Яҙмалар using HotCat |
Alfiya55 (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Ук}}
'''Шына яҙыу''' — әле билдәле булғандарҙан иң боронғо яҙыу системаһы.
Шына яҙыу системаларының күбеһе [[Шумерҙар|шумер]] яҙмаһына
== Тарихы ==
8 юл:
=== Ике йылға араһы ===
[[Файл:Tableta_con_trillo.png|слева|мини|Киш таҡтасыҡтары (б.э.т. 3500 йылдар)]]
Шумер яҙыуы ҡомартыларының иң боронғоһо
[[Тигр]] менән [[Евфрат]] араһында
Сауҙа һәм идаралыҡ бәйләнештәрен нисектер теркәү ихтыяжы тыуғас, яҙма барлыҡҡа килә.
Яҙыу системаһын иң тәүҙә шумерҙар уйлап сығара. Айырым пиктограммалар менән генә ҡулланған Элам шумер яҙмаһын үҙ теленә яраштыра.
=== Хисаптан
[[Файл:Sales_contract_Shuruppak_Louvre_AO3766.jpg|слева|мини|250x250пкс|Туппум
Техас университеты профессоры (Остин) Дениз Шмандт-Бессер гипотезаһына ярашлы,
Токендар балсыҡ һауытҡа һалынып, эйәһен белдергән цилиндрик мисәт һуғылып, ябып ҡуйылыр булған. Әгәр һауытта малдың һаны тураһындағы мәғлүмәт булһа, уны ватып, эсендәге
Б.э.т. 3300 йылдарҙа һауыт тышына хужаһының мисәте менән бергә
Яйлап токендар ҡулланыуҙан сыҡҡан, ә тамғалар ғына ҡалған, һауыттың кәрәге бөтөп, уны яҫы таҡтасыҡ алмаштырған. Беренсе балсыҡ таҡтасыҡтарға баҫылған түңәрәктәр, өсмөйөштәр һәм башҡа тамғалар нимә тураһында һүҙ барғанын һәм уның һанын аңғартҡан.
Шул уҡ ваҡытта «универсаль үлсәү берәмеге» тигән абстракт төшөнсә булмаған. Һәр символ үҙенең сифат-һан билдәһенә бәйләнештә генә йөрөгән. Бер һарыҡты бер үлсәм
Шулай итеп, тәүге яҙыу символдары һанала ала торған
Һуңғараҡ пиктограммаларҙан тотороҡло ҡушылмалар барлыҡҡа килгән, уларҙың мәғәнәһе һүрәттәрҙең һанын белдереү мәғәнәһенән ситкә китә башлаған. Мәҫәлән, «ҡош» тамғаһы «йомортҡа» тамғаһы менән бергә «үрсемлелек» төшөнсәһен биргән һәм ҡоштарға ғына түгел, абстракт термин булараҡ та ҡулланылған.
Б.э.т.
Яҙыу стиле лә үҙгәрә. Яҙыуҙы ябайлаштырыу өсөн символдар ҡыҫҡа киҫемдәргә бүленә
Бының менән рәттән символдар сәғәт йөрөшөнә ҡаршы 90° боролош яһай.
Яңы яҙма һүҙлеге даими тулылана, һыҙыҡтар камиллаша, стандарттары барлыҡҡа килә. Яҙма шумер телен ярайһы уҡ яҡшы сағылдыра,
Б.э.т.
Яйлап был яҙыу системаһын икенселәр алмаштыра.
== Шына яҙыуҙың шифрын асыу ==
1802 йылда немец уҡытыусыһы
Һуңыраҡ британ дипломаты һәм
Аккад шына яҙыуын таныу Эдуард Хинкс, Роулинсон һәм Юлиус Опперт тарафынан тормошҡа ашырыла.
XXI
58 юл:
== Әҙәбиәт ==
* Кьера Эдвард. Они писали на глине.
▲* Кьера Эдвард. Они писали на глине. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1984. — 136 с.: ил. — ([[По следам исчезнувших культур Востока]]).
* История письма: Эволюция письменности от Древнего Египта до наших дней / Пер. с нем. — М. : [[Эксмо]]; СПб. : [[Terra Fantastica]], 2002. — 400 с.: ил.
== Һылтанмалар ==
* [http://www.jhu.edu/digitalhammurabi/ Digital Hammurabi Project] @ [[Johns Hopkins University]] (3D-сканирование клинописных табличек).
* [https://web.archive.org/web/20150703060203/http://annals.xlegio.ru/urartu/ukn/index.htm УРАРТСКИЕ КЛИНООБРАЗНЫЕ НАДПИСИ]
* [http://classes.bnf.fr/dossiecr/index.htm (фр.) Досье BNF «Зарождение письменности»]
* [https://web.archive.org/web/20131219200322/http://vostokoved.spb.ru/read.php?sname=gudea&articlealias=tokens Н. В. Козырева. Статья «Возникновение и развитие дописьменной системы хранения и передачи информации»]
{{Внешние ссылки}}
|