Бронза: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
"Бронза" битен тәржемә итеп төҙөлгән
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
[[Файл:Statue_of_Sir_Matthew_Baillie_Begbie.jpg|мини|250x250пкс|СтатуэткаБронзанан изҡойолған бронзы ҡойоластатуэтка]]
'''Бронза''' — иретмәгә [[баҡыр]], ғәҙәттә менән [[Аҡ ҡурғаш|ҡурғаш]] төп компоненты сифатында, шулай уҡ һыу менән баҡыр иретмәһе индереү бронза әммә [[Алюмин|алюминий]], [[кремний]], бериллий, ҡурғаш һәм башҡа элементтан тыш, [[цинк]] (был еҙ) һәм никель (был мельхиор). Ҡағиҙә булараҡ, һәр һаны аҙ булған бронза өҫтәмәләр бар: [[цинк]], ҡурғаш, [[фосфор]] һәм башҡалар.'''Бронза''' - [[:tt:БакырБаҡыр|баҡыр]] иретмәһе, ғәҙәттә [[:tt:АккургашАҡ ҡурғаш|аҡ ҡурғаш]] менән төп компонентҡушылдыҡ булып тора, ләкин [[:tt:Алюминий|алюминий]], [[:tt:Кремний|кремний]], [[:tt:Бериллий|бериллий]], [[:tt:КургашҠара ҡурғаш|ҡара ҡурғаш]] һәм башҡа элементтар менәнҡушылған баҡыр иретмәләреиретмәләрен шулай ук бронзаға индерәләр,. мәгәрМәгәр [[:tt:Тутыяцинк|цинк ҡатнашмаһы]] (был еҙ ) һәм [[:tt:Никель|никель]] (был мельхиор) бронзаға индерелмәй. Ҡағиҙә булараҡ, барлыҡ бронзалабронзаларҙа ла аҙ ғына күләмдә өҫтәмәләр : [[:tt:Тутыяцинк|цинк]], [[:tt:Кургаш|ҡара ҡурғаш]], [[:tt:Фосфор|фосфор]] һәм башҡаларҙыбашҡалар ҡушаларҡушылған була.
 
Бронза ҡойоу өйрәнеү кешенең башында ла традицион баҡыр [[Бронза быуаты|быуат, Бронза]], ул ваҡытта бик оҙайлы һәм киң ҡулланыла. Хатта килгән менән [[Тимер быуат|тимер быуат,]] бронза ла мөһимлеген юғалтмай. Кеше аҡ ҡурғашлы бронзаны [[:tt:Бронза гасырбыуат|Бронза осоро]] башында иретергә өйрәнгән, һәм ул бик оҙаҡ ҡулланылып килгән. Хатта [[:tt:Тимер гасырбыуат|Хатта Тимер быуат]] башланыу менән дә бронза мөһимлеген юғалтмай.
 
Бронза, тығыҙлығы маркаһына һәм индерелгән ҡушылмаларына ҡарап, 7500-8700 кг / м³ тәшкил итә; иретеүиреү нөктәһе 930-1140 ° C.
на ҡарап бронза тәшкил 7500-8700 кг/м3; 930-1140 иреү температураһы °C.
 
== Тарих ==
Бронза тығыҙлығы маркаһына һәм индерелгән ҡушылмаларына ҡарап, 7500-8700 кг / м³ тәшкил итә; иретеү нөктәһе 930-1140 ° C.
Беҙҙең эраға тиклем V мең йыллыҡҡа ҡараған иң боронғо бронза әйберҙәр Иран тау битендә һәм Сербиянең Плочник ауылы янында табылған. Рәсәйҙә иң боронғо бронза экспонаттарҙы [[:tt:1897 елйыл|1897 йылда]] Рәсәй археологы Николай Веселовский КубанКубань йылғаһы төбәгендә ( Майкоп мәҙәниәте тип атала, б.э.т. IV мең йыллыҡтың икенсе яртыһы ) асҡан . д. ). Майкоп ҡурғандары бронзаһы, нигеҙҙә , бакырбаҡыр һәм мышаяҡ иретмәһенән тора. Тора-бара ныҡлы һәм һығылмалы металл турында мәғлүмәт [[:tt:ЯкынЯҡын КөнчыгышКөнсығыш|Яҡын Көнсығышҡа]] һәм [[:tt:МисырМысыр|Мысырға]] барып етә. Бында, аҡ ҡурғаш-баҡыр иретмәһенә күсеүҙән һуң, бронза иң мөһим декоратив материалдарның береһе булып китә.
 
== Боронғо Башҡортостандың бронза археологик ҡомартҡылары==
*
Көньяҡ Уралда [[бронза быуат]]тың иң иртә археологик ҡомартҡылары б.э.т. II мең йыллыҡ башына ҡарай. Башҡортостанда Бронза быуатҡа ҡараған яҡынса 600 ҡомартҡы табылған, уларҙың күбеһе [[Ағиҙел]], [[Дим]], [[Кама]], Урал, Ыҡ, Әй һ.б. йылғалар бассейнында урынлашҡан. [[Көньяҡ Урал]]да баҡыр рудниктарын эшкәртеү [[энеолит]] осоронда башлана. Баҡыр рудаһы ятҡылыҡтарына айырыуса Көньяҡ Уралдың көнбайыш битләүҙәре - [[Дим]], [[Яйыҡ]], [[Һаҡмар]] һ.б. йылғалар бассейндары бай.
 
Бронза ҡойоу эше м‑н шөғөлләнеү эҙҙәре - ҡойоу формалары, иретеү туҫтаҡтары һәм тигелдәре, шлак һәм [[баҡыр]] рудаһы бөртөктәре [[Айыт торамаһы]]нда, [[Баланбаш]]та, [[Таулыҡай торамаһы]]нда һ.б. табылған. Бронза биҙәүестәр, хәнйәр, һөңгө осо, бысаҡ, ураҡ, балта, биҙәүестәр һ.б. бронза әйберҙәр киң ҡулланылыш тапҡан һәм сауҙа йәки алмашыу объекты булған <ref>[http://bash.bashenc.ru/index.php/component/content/article/8-statya/2553-bronza-byuaty ''В.С.Горбунов, Ю.А.Морозов'' Бронза быуаты//Башҡорт энциклопедияһы]</ref>
== Тарих ==
Беҙҙең эраға тиклем V мең йыллыҡҡа ҡараған иң боронғо бронза әйберҙәр Иран тау битендә һәм Сербиянең Плочник ауылы янында табылған. Рәсәйҙә иң боронғо бронза экспонаттарҙы [[:tt:1897 ел|1897 йылда]] Рәсәй археологы Николай Веселовский Кубан йылғаһы төбәгендә ( Майкоп мәҙәниәте тип атала, б.э.т. IV мең йыллыҡтың икенсе яртыһы ) асҡан . д. ). Майкоп ҡурғандары бронзаһы, нигеҙҙә , бакыр һәм мышаяҡ иретмәһенән тора. Тора-бара ныҡлы һәм һығылмалы металл турында мәғлүмәт [[:tt:Якын Көнчыгыш|Яҡын Көнсығышҡа]] һәм [[:tt:Мисыр|Мысырға]] барып етә. Бында, аҡ ҡурғаш-баҡыр иретмәһенә күсеүҙән һуң, бронза иң мөһим декоратив материалдарның береһе булып китә.
 
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Колонки}}
* [[Бронза быуат]]
* [[Бронзовый век]]
* [[ЛатуньЕҙ]] — сплавбаҡыр медименән сцинк цинкомиретмәһе
* [[Мельхиор]] — баҡыр менән никель иретмәһе
* [[Монель-металл]] — сплав меди с никелем
* [[Потин (сплав)]]
* [[Список античных бронз]]
{{Конец кол}}
 
== Әҙәбиәт ==
* Гришин Ю.С. Древняя добыча меди и олова. М., 1980.
 
* {{ВТ-ЭСБЕ|Бронза, сплав}}
 
33 юл:
** [http://galich.com/index.php?option=com_content&task=view&id=248&Itemid=15 Галичский клад изделий из бронзы, один из самых древних в Северо-восточной Европе, Абашевская культура]
** [http://antikforum.ru/%D1%81%D0%B5%D0%BA%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%8B-%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B9-%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B7%D1%8B/ Секреты антикварной бронзы]
{{Тышҡы һытанмалар}}
 
[[Категория:Бронза]]
[[Категория:Архелогик ҡомартҡылар]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Бронза» битенән алынған