Тәвкилев Ҡотломөхәмәт Мәмеш улы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш) |
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) ә clean up using AWB |
||
37 юл:
| Заголовок =
| Содержание = Ә башҡорттарға урыҫтар йәшәгән ауылдарҙан элеккесә икмәк һатып алырға рөхсәт итеүҙе файҙаһыҙ һәм хәүефле тип табам, сөнки әлеге дәүерҙә уларҙы аслыҡ йыуашландыра, һәм иң мөһиме - уларҙы хәлһеҙләндерә. Ә ҡайһы берҙәре, аслыҡтан миктәп, мал урлағандан ғына дәүләт кимәлендәге зыян килтерә алмаҫ ... ә икмәккә туйһалар, ирекле һәм тотоп тыйырлыҡ булмаған, мәңгегә ҡурҡыу белмәгән был халыҡты, әгәр мәсьәләне шулай еңел хәл итһәк, һуңынан буйһондороуы бик ҡыйын буласаҡ ... тағы бола башланасаҡ; ... баҫтырып та булыр, әммә, уларҙы ас һәм көсһөҙ сағындағы буйһондороуға ҡарағанда, туҡ көйө баҫыуы күпкә ауыр буласаҡ.
| Подпись = ''В. Н. Татищев индергән тәҡдимгә А. И. Тевкелевтең фекере. 1730 йылдың 8 ноябре''<ref name="XVIII в. Т 2002">Материалы по истории Башкортостана. Оренбургская экспедиция и башкирские восстания 30-х годов XVIII в. Т.VI. — Уфа: Китап, 2002. — С. 311.</ref>
| Выравнивание = left
| Ширина = 270px
44 юл:
| Заголовок =
| Содержание = А чтоб хлеба башкирцам в руских жилищах попрежнему позволить повелено покупать, признавается неполезно и небезопасно, ибо ныне кажется в большую покорность приводит их голод, и тем бы ноивящще их привесть в ослабление. А хотя от голоду некоторые из них скот красть и будут, токмо тем государственного вреда не учинят, а когда они собою з довольством хлеба накупят, и, яко вольной и необузданной народ, никогда над собою страха не видали, опасно что паки по своему ветреному лехкомыслию к неспокойству не обратились, хотя их усмирить в том время будет и можно, только с ними поступать будет тяжеле, нежели как они были голодны и безсильны.
| Подпись = ''Мнение А. И. Тевкелева на предложение В. Н. Татищева. 8 ноября 1730 года''<ref name="XVIII в. Т 2002">Материалы по истории Башкортостана. Оренбургская экспедиция и башкирские восстания 30-х годов XVIII в. Т.VI. — Уфа: Китап, 2002. — С. 311.</ref>
| Выравнивание = left
| Ширина = 270px
52 юл:
''«был бурҙар йыйналышына күрһәтелгән хәлдәр буйынса түгел, исемләнгән Балыҡсы улусына бурҙарҙы, эҙләп табып, тамырынан ҡороторға, тип барҙыҡ»''
''«к оному воровскому многолюдному собранию за показанными обстоятельствами не пошли, а пошли для искоренения и выискивания воров в реченную Балакчинскую волость»''<ref name="ReferenceA">Материалы по истории Башкортостана, 2002. — С. 121</ref>.
Тәвкилев язалауҙың тактикаһын былай тип нигеҙләгән:
58 юл:
«Үҙҙәренең ҡатын-ҡыҙҙарын һәм балаларын һаҡларға мәжбүр булған боласылар ҡурҡыуға төшәсәк һәм, берҙәмлеген юғалтып, тарҡалыш кисерәсәк»
«Бунтующие согласники могут приттить в страх и разделение, ибо принуждены будут своих жен и детей охранять»<ref
1736 йылдың яҙында ғына Тәвкилев, полковник Мартаков командаһы менән берләшеп, 50-ләп башҡорт ауылын көлгә әйләндергән, 2000-дән ашыу кешене юҡ иткән. Ҡулға алынғандарының өлкәндәрен язалағандар, ә ҡатындарын һәм балаларын ҡоллоҡҡа таратҡандар<ref name=richkov/><ref>[http://dlib.rsl.ru/viewer/01004103470#page261 Новый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона Т. 5: Балюстрада — Беранже. — 1911. — 8 с, 960 стб., 2 с, 11 л. ил., портр., карт. с. 486—487]</ref><ref>''«Тевкелев разорил до тла около 50ти башкирских деревень, сотнями загонял башкир в пустые амбары и сжигал их, жен и детей башкирских отдавал солдатам, а мужей и отцов подвергал самым жестоким пыткам и казням.»'' ''[[Витевский, Владимир Николаевич|Витевский В. Н.]]'' «И. И. Неплюев и Оренбургский край в прежнем его составе до 1758 года». — Т. 1. — Казань, 1889 стр. 143</ref><ref>[http://encycl.bash-portal.ru/seayntaus.htm Статья «Сеянтус» в краткой энциклопедии Башкортостана]</ref>.
91 юл:
Йыр йырламай күңел асылмаҫ.
Полковник Тәфтиләү түккән ҡандың
Асыуҙары тиҙ үк баҫылмаҫ.
Ҡайнап ҡына аҡҡан Иҙел аша
101 юл:
Шаулайҙыр ҙа кисен, ел саҡта.
Ташҡайҙарға соҡоп яҙҙым ҡарғыш,
Ейәндәрем уҡыр бер саҡта.<ref>http://song5.ru</ref></poem>
| Подпись = ''«Тәфтиләү», башҡорт халыҡ йыры''
| Ширина = 270px
173 юл:
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Әҙәбиәт ==
| |||