Карнавал

Карнава́л (франц. саrnаval - итал. саrnevalенан, лат. сarrus navalis «карап арба» тигәндән килеп сыҡҡан; халыҡ этимологияһында һуңғы осор лат. саrnе «ит» + vale «хуш») — кейенеүҙәр, маскарадтар һәм сағыу биҙәктәргә күмелгән йөрөштәр менән бәйле байрам, Бөйөк Ураҙа алдынан билдәләнә. Көнсығыш славяндарҙың Масленицаһына йәки католик славяндарҙың Мясопустына оҡшаш. Башлыса католик илдәрҙә таралған.

Венецияла карнавал. Италия, 2004

Дюнкеркта карнавал. Франция, 2008

Ҡайһы бер тикшеренеүселәр карнавалды Рим сатурналияларына ялғай. Көнбайыш Европала карнавал мәҙәниәтенең үҫеше юғары Урта быуаттарҙа ҡалаларҙың үҫешенә бәйле була. XII быуатта Алйоттар байрамы һәм Ишәк байрамы тигән ҡала «халыҡ-дини» байрамы тураһында беренсе мәғлүмәттәр теркәлә.

Карнавалдар тәүләп Италияла барлыҡҡа килә — бында Венеция карнавалдары үткәрелә. Унан һуң Францияға, иң аҙаҡ Германияға күсә.

Традицион Ачиреале карнавалы — Сицилияла иң билдәлеһе

Байрам итеү

Ян Миль. Римда карнавал, 1653. Прадо

Халыҡ байрамдары формаһы ғәҙәттә байрамдың рәсми булмаған икенсе яртыһында үтә. Ә беренсе яртыһында ҡайһы бер дини йолалар ҙа башҡарыла. XVIII һәм XIX быуаттарҙа ғына улар айырыла ла карнавал күңел асыуҙың бер төрө булараҡ йәшәй башлай.

Һәр карнавалдың төп өлөшө — ҡаланың төп урамдары буйлап үтеү. Уның төп мотивы — Бөйөк Ураҙа алдынан туйап ҡалыу өсөн муллыҡ. Ауыл хужалығы ризыҡтары ҙур өйөмдәр булып ята, һәр кемде һыйлайҙар. Карнавал төп фигура — мәрәкәсе.

Һәр ҡалала карнавал күп йылдар буйы барлыҡҡа килгән сценарий буйынса үтә. Карнавал башында ғәҙәттә ҡаланың сауҙагәрҙәр корпорациялары тора. Мәҫәлән, Нюрнбергтағы май сабыу карнавалын — ит етештереүселәр корпорацияһы, ә Францияла шарапсылар корпорацияһы ойоштора.

Донъялағы иң таныҡлы карнавал Рио-де-Жанейрола үтә. Был киң күләмле байрамды йыл буйы әҙерләйҙрә, унда махсус ҙур командалар ҡатнаша, уларҙың сығыштарына баһа ҡуйыла, Бразилияға бөтә донъянан туристар йыйыла.

Рәсәйҙә Петр һәм Екатерина карнавалдары билдәлелек яулай. Хәҙерге Рәсәйҙә, Көнбайыш Европа илдәренә эйәреп, карнавалдар ҡайһы бер ҡалаларҙа ҡала көнө байрамының бер өлөшө булараҡ үткәрелә.

Әҙәбиәт

• Бахтин М. М. Творчество Франсуа Рабле и народная культура Средневековья и Ренессанса
• Белкин А. А. Русские скоморохи. — М.: Наука, 1975. — 192 с. — (Институт истории искусств Министерства культуры СССР). Архивная копия от 17 февраля 2015 на Wayback Machine
• Колязин В. Ф. Карнавал в Германии и других немецкоязычных землях // Колязин В. Ф. От мистерии к карнавалу: Театральность немецкой религиозной и площадной сцены раннего и позднего средневековья. — М.: Наука, 2002, с. 88-118