Кашкаров Даниил Николаевич: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
"Кашкаров, Даниил Николаевич" битен тәржемә итеп төҙөлгән
(айырмалар юҡ)

15:42, 16 сентябрь 2020 өлгөһө

Даниил Николаевич Кашкаров (30 марта [11 апреля187826 ноябрь 1941) — совет зоологы, эколог. Ватан экологтар мәктәбенә нигеҙ һалыусыларҙың береһе. Үҙәк Азия фаунаһын өйрәнеүсе, биология фәндәре докторы (1934), хайуандар психологияһы[1] өлкәһенә өлөш индерә.

Биологик систематика
зоологик таксондарҙы тасүирлаған тикшереүсе. Авторлығын күрһәтеү өсөн ҡыҫҡартылған билдә ҡуялар «Kashkarov».

Биографияһы

Д. Н. Кашкаров 1878 йылдың 30 мартында (11 апрель) Рязань ҡалаһында, губерна земствоһы табибы ғаиләһендә тыуған. 1896 йылда Рязань классик гимназияһын тамамлай, шул уҡ йылда Мәскәү университетының физика-математика факультетының тәбиғи бүлегенә уҡырға инә, академик Мензбир Михаил Александровичтың уҡыусыһы була. 1893 йылда студент сыуалыштарында ҡатнашҡаны өсөн ике йылға Мәскәүҙән ҡыуыла, шуның өсөн университетты 1903 йылда ғына тамамлай. 1908 йылда Д. Н. Кашкаров Мәскәү университетының медицина факультетын тамамлай, әммә табип булып эшләмәй. Революция алды йылдарында йәш ғалим Германияның, Австрияның һәм Норвегияның биология уҡыу йорттарында була .

1915 йылдан башлап 1920 йылға тиклем Д. Н. Кашкаров Мәскәү университетында лекциялар уҡый.

1920 йылда яңы ғына асылған Урта Азия университетына килә, бында үҙе нигеҙ һалған зоология кафедраһын етәкләй.

Даниил Николаевич тап ошо ваҡыттан алып экологик тикшеренеүҙәр һәм тәбиғәтте һаҡлау менән әүҙем шөғөлләнә башлай. 1931 йыл аҙағында РСФСР тәбиғәтте һаҡлау дәүләт комитетына Төркөстан крайында сайғаҡтарҙы ҡырып бөтөрөүҙән һаҡлауҙы һорап үтенес менән мөрәжәғәт итә, (ЦГА Рәсәй, ф. 2307, оп. 8., д. 135, л. 103). 1924 йылда Урта Азия университетында экология буйынса лекциялар курсы уҡый. 1923 йылдан башлап, Урта Азияла тәбиғәт ҡурсаулығы ойоштороу маҡсаты менән, музейҙар эше һәм боронғо ҡомартҡыларҙы, сәнғәтте һәм тәбиғәтте һаҡлау буйынса Урта Азия комитеты экспедицияларында ҡатнаша башлай .

1928 йылда ғалим АҠШ-ҡа юллана, унда америка экологтары менән таныша һәм АҠШ-тың барлыҡ тиерлек ҙур милли парктарында була, һуңынан тыуған илендә улар тураһында мәҡәләләр баҫтыра. 1931 йылда В. В. Станчинский менән бергә Даниил Николаевич «Журнал экологии и биоценологии» — СССР-ҙа беренсе экологик журналға нигеҙ һала.

Д. Н. Кашкаров Урта Азияла беренсе булып ҡурсаулыҡтар булдырыу менән шөғөлләнеүселәрҙең береһе булып тора. Шулай, 1930 йылдың апрелендә Алма-Атала Ҡаҙағстан тыуған яҡты өйрәнеүселәр съезында «Принципы охраны природы и устройство заповедников» исемле доклад менән сығыш яһай .

Ул ҡурсаулыҡ булдырғанда тәбиғәтте һаҡлау буйынса бөтә рәсәй съезы кәрәклеге тураһында һөйләшеүҙәр мәскәүҙә 1929 йылдың 1 сентябрендә арсланбоб. 1927 йылда ғалимдар шик джебаглый ҡурсаулығы ойошторола (Аксу-Джебаглый) ҡаҙағстанда.

Ғалим тәбиғәтте һаҡлау эшен популярлаштырыу өсөн байтаҡ эштәр эшләй. Уның «Животные Туркестана» китабы. әлегә тиклем ҙур уңыш менән файҙалана. Ғалим йыш ҡына докладтар һәм лекциялар менән сығыш яһай.

1933 йылдың көҙөндә ғалим Ленинградҡа күсеп килә, унда Ленинград дәүләт университетының умыртҡалылар зоологияһы кафедраһын һәм үҙе булдырған хайуандар экологияһы лабораторияһын етәкләй. Кашкаров илдәге дөйөм сәйәси хәл арҡаһында Ленинградта тәбиғәтте һаҡлау менән шөғөлләнеүҙән туҡтай.

Даниил Николаевич 1941 йылдың 26 ноябрендә, Ленинградтан эвакуацияланған ваҡытында, Хвойная станцияһында (хәҙер — Новгород өлкәһе) йөрәк өйәнәгенән вафат була.

Хеҙмәттәре

Иҫкәрмәләр

Әҙәбиәт

  • Вайнер (Уинер) Д. Экология Советской России. Архипелаг свободы: заповедники и охрана природы. — М.: Прогресс, 1991. — 400 с.
  • Кашкаров Д. Национальные парки Соединенных Штатов Америки // Научное слово. — 1931. — № 6. — С. 72—97.
  • Кашкаров Д. Н. Внимание Казахстанскому заповеднику Джебоглы-Ак-Су // Природа и социалистическое хозяйство. — 1933. — № 6. — С. 37—44.
  • Рахимбеков Р. У. Даниил Николаевич Кашкаров (1878—1941) / Отв. ред. Н. А. Когай; Худож. С. Б. Марутич. — М.: Наука, 1990. — 192 с. — (Научно-биографическая литература). — ISBN 5-02-003456-8.
  • Труды 1-го Всероссийского съезда по охране природы. — М., 1930. — 215 с.
  • ЦГА России, ф. 2307, по. 8, д. 135, л. 103.
  • * Кашкаров, Даниил Николаевич // Казахстан. Национальная энциклопедия. — Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2005. — Т. III. — ISBN 9965-9746-4-0.