Википедия

Флаг: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
Киләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
"Флаг" битен тәржемә итеп төҙөлгән
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Ук}}
 
[[Файл:Flag-map_of_the_world_(2018).png|мини|Дәүләттәрҙең (шул иҫәптән танылмағандарҙың да) территориялары өҫтөнә уларҙың флагы төшөрөлгән донъя картаһы. 2018 йыл]]
[[Файл:Dannebrog.jpg|мини|Дания флагы — ғәмәлдәге дәүләт флагтарының иң боронғоһо, XIII быуатта ҡабул ителгән]]
[[Файл:Telstra_tower_and_flags02.jpg|мини|Парламент өсмөйөшөндәге флагтар, Канберра ([[Австралия]])]]
'''Флаг''' ({{Lang-nl|vlag}}<ref>{{КитапКнига|ответственный=Гл. ред. [[Прохоров, Александр Михайлович|А.М. Прохоров]]|заглавие=[[Советский энциклопедический словарь]]|издание=4-е изд|место={{М}}|издательство=Советская энциклопедия|год=1988|страниц=1600}}</ref>) — полотнище дөрөҫ геометрик (йышыраҡ [[Туратура дүртмөйөш|дүртмөйөшлө]]лө) формалағы туҡыма, махсус төҫ-биҙәктәре була.
 
Байраҡ  — ул бер даналы әйбер, ә флаг  — күпләп етештерелгән әйбер<ref>[http://www.vexillographia.ru/termin.htm Флажная терминология]</ref>. Дәүләт флагы дәүләт символдарының береһе булып тора. Дәүләт флагынан тыш, күп дәүләттәрҙә хәрби-диңгеҙ һәм сауҙа (коммерция). флагтары була{{Переход|#Корпоративные и частные флаги}}. Ғәҙәттә, флаг махсус мачтаға  — флагштокҡа күтәрелә. Флагтарҙы өйрәнеү менән вексиллология ({{Lang-la|vexillum}}  — «байраҡ», «флаг») шөғөлләнә.
 
[[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәйҙең]] Хәрби-диңгеҙ флагы булып Андрей флагы һанала, шул уҡ ваҡытта сауҙа флагы (гражданлыҡ судноларындағы флаг) итеп [[Рәсәй флагы|дәүләт флагы]] ҡулланыла. Ҡайһы бер илдәрҙә, мәҫәлән, [[Америка Ҡушма Штаттары|АҠШ]]-та, был маҡсаттарҙың өсөһөндә лә бер флаг ҡулланыла.
 
Дәүләттәрҙең генә түгел, уларҙың айырым төбәктәре һәм ҡалаларының да{{Переход|#Региональные и местные флаги}}; шулай уҡ халыҡ-ара ойошмаларҙың (мәҫәлән, БМО флагы), коммерция компаниялары, диаспоралар һәм милли хәрәкәттәр, ижтимағи хәрәкәттәр (мәҫәлән, пацифистар флагы), хатта спорт командаларының да флагы була.
 
Бынан тыш, сигнал флагтары флотта караптар араһында хәбәрләшеү өсөн ҡулланыла. РекалмаРеклама һәм биҙәү маҡсатында флаглы композициялар ҡулланыла.
 
== Тарихы ==
Беренсе билдәле вексиллоидтар һәм байраҡтар хәрби һәм церемония билдәһе булып хеҙмәт итә. Әммә XII быуатҡа улар хакимдарҙы һәм уларҙың биләмәләрен билдәләү өсөн хеҙмәт итә башлай, ә диңгеҙҙә караптарҙың һәм судноларҙың ҡайһы дәүләттеке икәнен аңлата.
 
=== Ҡытай ===
[[Ҡытай Халыҡ Республикаһы|Ҡытайҙа]] ебәк туҡыма уйлап табылғас, туҡыманан тегелгән байраҡтар ҡулланыла башлай. Еңел һәм ныҡлы туҡыма байраҡты вексиллоидҡа ҡарағанда ҡулда тотоп йөрөү бик уңайлы булып сыға<ref>Длинный парадный жезл, палка или копьё, увенчанное украшением или какой-то эмблемой.</ref>. Байраҡтар алыҫтан күренә. Ҡытайҙан туҡыма байраҡтар ҡулланыу Монголияға, Һиндостанға һәм Фарсияға күсә һәм, ниһайәт, Римда, башҡа Европа илдәренилдәренә барып етә{{Sfn|Знамиеровский Альфред|2009|с=8}}.
 
=== Япония ===
[[Япония|Японияла]]ла урта быуаттарҙа, айырым яугирҙарҙың мәнфәғәтендә геральдика файҙаланыуҙан тыш, флаг һәм төҫтәр самурай армияларын ойоштороуҙың мөһим элементы булып тора. Төрлө төҫтәге геральдик флагтар ярҙамында ғәскәрҙең айырым подразделениелары таныла һәм алыштан һуң улар күҙәтеү аҫтында тотола.
 
Һуғышыусы провинциялар дәүерендә бер береһе менән көнәркәшлек иткән хәрби феодалдар ''хата-дзируси'' тибындағы флагтар ҡуллана<ref>Длинное, узкое полотнище, верхней частью закрепленное на поперечной перекладине, которая, в свою очередь, крепилась за середину на вертикально установленном древке. Получалось подобие хоругви шириной 60-90 см и в 8-10 раз большей длины. Нижний конец обычно никак не закрепляли, и знамена свободно развевались на ветру, что широко представлено на иллюстрированных свитках того времени. Источник: ''Куросукэ Арисада, Миннакири Дзёю.'' [http://www.sengoku.ru/archive/library/history/reviews/215007.htm Знаки различия воинов Феодальной Японии]. — 2002.</ref>, ләкин ''сасимоно''<ref>Сасимоно — заспинное знамя. Похожие идентификационные знаки встречаются в истории лишь дважды: это знаменитые «крылья» польских гусар XV—XVI  вв., которые служили отличием главнейших полков (хоругвей) и заспинные фигуры животных, использовавшиеся в государстве ацтеков как знаки воинского ранга. Однако ни один из этих знаков не был так информативен, как сасимоно. Сасимоно появились как минимум после 1485  г., когда впервые возник сам тип такого знамени. Источник: ''Куросукэ Арисада, Миннакири Дзёю.'' Знаки различия воинов Феодальной Японии. — 2002.</ref> һәм ''нобори''<ref>Нобори — основной тип сасимоно, только значительно уменьшенный в размерах. Средние размеры полотнища составляли 1 сяку в поперечнике (30 см) и 3-4 сяку в длину (90-120 см). Оно крепилось на легком и прочном каркасе из бамбука. Одевая эту конструкцию, нижний конец древка сначала пропускали через кольцо, располагавшееся на доспехах приблизительно посередине лопаток или чуть выше, а затем упирали в кожаный кармашек на уровне пояса сзади. Позднее, во второй половине XVI в., когда ношение сасимоно стало почти повсеместным, для держания заспинного знамени стали использовать узкий деревянный короб, четырёхугольный в поперечном сечении, располагавшийся на задней части доспеха от пояса до лопаток. Источник: ''Куросукэ Арисада, Миннакири Дзёю.'' Знаки различия воинов Феодальной Японии. — 2002.</ref> типтарын тәүгеләрҙән булып ҡулланыуға индерә.
 
Япон геральдикаһы бик ҡатмарлы система хасил итә, уны европалар ауыр аңлай. Мәҫәлән, бөтә хәрби барон ([[:ru:Даймё|даймё]]) Арим Тоёудзиҙың (1570—1642) бөтә флагтары ҡара-аҡ төҫтә була, бөтә ҡабарынҡы тамғалары алтынһыу лак менән ҡапланған була. Асигаруҙар, йәки Аримдың рядовой пехотасылары, яу ҡорал-ҡорамалдарының артына ҡуш флаг беркетә; уның сапҡындары сығып килгән ҡояш нурҙары рәүешендә ҡабарынҡы билдә йөрөтә; уның самурайҙары ҡабарынҡы ярымай рәүешендәге ''сасимоно'' йөрөтә; Аримдың «бәләкәй штандарты» өсъяпраҡ рәүешендә була. «Ҙур штандартта» мон йәки ырыу тамғаһы төшөрөлә, улар РимдыңАримдың ярҙамсылары һәм яугирҙары йөрөткән ''набори'' флагтарында ла ҡабатлана<ref>''Тёрнбулл, С.'' Символика японских самураев. / Пер. с англ. В. Г. Яковлева. Художник А. Макбрайд. — М.: АСТ: Астрель, 2007. — ISBN 978-5-17-038884-4 (Издательство АСТ). — ISBN 978-5-271-14518-6 (Издательство Астрель). — ISBN 1-84176-304-7 (англ.).</ref>.
 
== Хәҙерге флагтар ==
[[Файл:Columb-Ru_Ru_Satin_Flags.JPG|мини|Илдәрҙең һәм ойошмаларҙың өҫтәл өҫтө флагтары<br />]]
XVII быуатта ''герблы байраҡтар'' файҙаланыу осоро тамамлана. Ҡайһы бер илдәрҙең, шул иҫәптән [[Бөйөк Британия|Бөйөк Британияның]]ның, монархтары герблы флагтарынан баш тартмай.
 
Нидерланд революцион Принсфлагы («принц флагы») тәүге хәҙерге заман флагы тип иҫәпләнә. Ул геральдик һындар урынына ябай буйҙар менән биҙәлә. [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәй]]<nowiki/>ҙә, [[Төньяҡ Америка]], [[Франция]], [[Италия|Италияла]]ла буйлы флагтар барлыҡҡа килә, Бөйөк Британияла һәм Скандинавия илдәрендә тәреле флагтар ҡабул ителә. Бик ябай композиция формалары һәм бик ябай эмблемалар ҡулланыла. Биш ҡанатлы йондоҙ эмблемаһы, азатлыҡ һәм бойондороҡһоҙлоҡ символы булараҡ, иң популяр булып китә.
 
Корнелиус Данкертс сама менән 1700 йылда беренсе хәрби-диңгеҙ флагтары таблицаһын төҙөй. Жак ван ден Киб иһә «Дәүләттәр [[диңгеҙ]]<nowiki/>ҙә күтәргән флагтар һәм байраҡтар тураһында белем» тигән китап яҙа.▼
 
1967 йылда Халыҡ-ара вексиллологик ассоциациялар федерацияһы төҙөлә. Хәҙерге ваҡытта{{Асыҡларға}} 32 илдән 50-нән ашыу ойошма{{Асыҡларға}}, шул иҫәптән Флаг ғилеме һәм геральдика Рус Үҙәге , уның ағзаһы булып тора{{Sfn|Знамиеровский Альфред|2009}}.▼
▲Корнелиус Данкертс сама менән 1700 йылда беренсе хәрби-диңгеҙ флагтары таблицаһын төҙөй. Жак ван ден Киб иһә «Дәүләттәр [[диңгеҙ]]<nowiki/>ҙә күтәргән флагтар һәм байраҡтар тураһында белем» тигән китап яҙа.
 
▲1967 йылда Халыҡ-ара вексиллологик ассоциациялар федерацияһы төҙөлә. Хәҙерге ваҡытта{{Асыҡларға}} 32 илдән 50-нән ашыу ойошма, шул иҫәптән Флаг ғилеме һәм геральдика Рус Үҙәге , уның ағзаһы булып тора{{Sfn|Знамиеровский Альфред|2009}}.
 
== Иллюстрациялар ==
<gallery mode="packed" caption="ФлагиДонъя странилдәре мирафлагтары">
Файл:Flag-map of the world (1900).png|1900 йыл
Файл:Flag-map of the world (1908).png|1908 годйыл
Файл:Flag-map of 1914.PNG|1914 годйыл
Файл:Flags map interwar 1930.PNG|1930 годйыл
Файл:Flag-map of the world (1942).png|1942 годйыл
Файл:Flag-map of the world (1972).png|1972 годйыл
Файл:Flag-map of the world (1989).png|1989 годйыл
Файл:Flag-map of the world (1991).png|1991 годйыл
Файл:Flag-map of the world (1992).png|1992 годйыл
Файл:Flag-map of the world (2013).png|2013 годйыл
Файл:Flag-map of the world (2015).png|2015 годйыл
Файл:Flag-map of the world (2017).png|2017 годйыл
</gallery>
 
Юл 57 ⟶ 56:
 
== Әҙәбиәт ==
* {{КитапКнига|автор=[[Мамаев, Константин Константинович|Мамаев К. К.]]|заглавие=Флаги рассказывают|ссылка=https://search.rsl.ru/ru/record/01007352780|викитека=|ответственный=Ред.: Н. В. Савков, А. С. Бессмертный; Худож. [[Осенчаков, Борис Николаевич|Б. Н. Осенчаков]]|издание=|место=Л.|издательство=[[Аврора (издательство)|Аврора]]|год=1972|страницы=|страниц=112|тираж=100000|ref=}}▼
 
* {{КитапКнига|автор=[[Знамеровский, Альфред|Знамиеровский Альфред]]|год=2009|isbn=978-5-699-32161-2|ref=Знамиеровский Альфред|серия=|страниц=256|страницы=|том=|издательство=Эксмо|часть=|место=М.|издание=|ответственный=|ссылка=|оригинал=|заглавие=Флаги. Всемирная энциклопедия|тираж=}}▼
▲* {{Китап|автор=[[Мамаев, Константин Константинович|Мамаев К. К.]]|заглавие=Флаги рассказывают|ссылка=https://search.rsl.ru/ru/record/01007352780|викитека=|ответственный=Ред.: Н. В. Савков, А. С. Бессмертный; Худож. [[Осенчаков, Борис Николаевич|Б. Н. Осенчаков]]|издание=|место=Л.|издательство=[[Аврора (издательство)|Аврора]]|год=1972|страницы=|страниц=112|тираж=100000|ref=}}
▲* {{Китап|автор=[[Знамеровский, Альфред|Знамиеровский Альфред]]|год=2009|isbn=978-5-699-32161-2|ref=Знамиеровский Альфред|серия=|страниц=256|страницы=|том=|издательство=Эксмо|часть=|место=М.|издание=|ответственный=|ссылка=|оригинал=|заглавие=Флаги. Всемирная энциклопедия|тираж=}}
 
== Һылтанмалар ==
 
* [http://www.vexillographia.ru/ Официальный сайт Русского центра флаговедения и геральдики]
* [http://geraldika.ru/ Геральдика.ру]
* [http://www.flags.ru/ Проект «Все флаги мира»]
* {{Из|Кругосвет|http://www.krugosvet.ru/enc/sotsiologiya/flag|заглавие=Флаг}}
{{ВС}}
 
 
[[Категория:Флагтар]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Флаг» битенән алынған