Әхтәмов Ибниәмин Әбүсүғүт улы: өлгөләр араһындағы айырма

'''Ибниәмин Әбүсүғүт улы (Әбүссүғүд улы) Әхтәмов''' ({{Lang-tt|Ибнеәмин Әбүсогыд улы Әхтәмов}}, 6 (18) ноябрь 1877 йыл  — [[1941 йыл]])  — ышаныслы прсяжный, [[Өфө губернаһы]]<nowiki/>нан Рәсәй империяһының IV саҡырылыш Дәүләт Думаһы депутаты (1912-19171912—1917){{Переход|#Депутат IV Думы}}, [[Санкт-Петербург|ПетроградПетроградта]]<nowiki/>та мосолман йәмәғәт йәмәғәт ойошмалары вәкилдәренең Бөтә Рәсәй съезы президиумы рәйесе {{Переход|#Депутат IV Думы}}. 1916 йылдың декабрендә Урта Азия ихтилалы ҡатнашыусылары өҫтөнән ойошторолған процеста яҡлаусы булып сығыш яһай. Рәсәй һәм Себер эсендәге төрки-татар-мосолмандарҙың милли идараһы («Милли идара ») рәйесе урынбаҫары һәм [[Учредителдәр йыйылышы ағзалары комитеты|Комуч]] ағзаһы (1918){{Переход|#Татарское национальное движение}}. 1938 йылда «Иҙель-Урал» ойошмаһы эше буйынса ҡулға алына {{Переход|#В советское время}}. Меньшевик Ибраһим Әхтәмовтың ағаһы{{Переход|#Семья}}.

Ибниәмин Әхтәмов 1877 йылдың 6 (18) ноябрендә Өфөлә, [[Рәсәй империяһының Дәүләт думаһы|I Дума]] депутаты [[Әхтәмов Әбүсүғүд Әбделхалиҡ улы|Ә. Ә. Әхтәмов]] ғаиләһендә тыуа (1843-19201843—1920){{Sfn|Кирьянов|2006}}. Ибниәмин Өфө ирҙәр һәм Өсөнсө [[Ҡазан]] классик гимназияларында уҡый. 1898 йылда [[Санкт-Петербург дәүләт университеты|Санкт-Петербург университеты]]<nowiki/>ның физика-математика факультетына уҡырға инә, әммә киләһе йылда уҡ студенттар сыуалыштарында ҡатнашҡан өсөн сығарыла{{Sfn|Усманова|2008}}{{Sfn|Ольшанский|1913}}{{Sfn|Боиович|1913}}.

1901 йылда Әхтәмов баш ҡалала «Эшселәр ойошмаһы комитеты» эше буйынса ҡулға алына һәм өс айға төрмәлә ултырғандан һуң, кесе тыуған иленә  — Өфөгә һөрөлә. 1905 йылда, һөргөн мөҙҙәтен үткәндән һуң, Ибниәмин Әхтәмов Санкт-Петербург университетында уҡыуын тергеҙә. 1905 йылдың 8 апрелендә ул Петербургта Г. Ибраһим фатирында ислам эшмәкәрҙәре йыйылышында ҡатнаша: йыйылған ислам интеллигенцияһы вәкилдәре (Ғаяз Мәҡсүдов, Әхтәмов үҙе, Әхмәт Агаев, Али-Мәрҙән Топчибашев Мәрҙәнов һәм Али Хөсәйен-заде) [[Рәсәй империяһы]]<nowiki/>ның барлыҡ мосолмандары өсөн берҙәм Диниә назараты булдырыу тураһында ҡарар ҡабул итә{{Sfn|Мухетдинов, Хабутдинов|2005}}.

И. Ә. Әхтәмов 1907 йылда баш ҡала университетының - — физика-математика факультетын, ә өс йыл үткәс, 1910 йылдың 15 декабрендә {{Sfn|Таиров|2000}}, уның юридик факультетын тамамлай. Әхтәмов Ҡазан суд палатаһына үҙе яуаплы округка присяжный ярҙамсыһы булып урынлаша. 1903 йылда социалист-революционерҙар партияһына инә, бер үк ваҡытта социал-демократтар (уның туғаны Өфөлә билдәле меньшевик була). 1912 йылда Өфөлә хаҡы 3479 һум торған йорттоң сиреге Ибниәмин Әхтәмовтың өлөшөнә тура килә.

1912 йылдың 20 октябрендә [[Татарҙар|татар]] (башҡа мәғлүмәттәр буйынса  — [[Башҡорттар|башҡорт]]) И. Әхтәмов [[Өфө губернаһы]]<nowiki/>нан дүртенсе саҡырылыш Дәүләт Думаһына һайлана. Парламентта ул мосолман фракцияһына инә, уның секретары була. Күп комиссияларҙың ағзаһы була: һорауҙар буйынса, суд реформаһы буйынса, матбуғат тураһында закон проектын әҙерләү буйынса, ер мәсьәләләре, тау эштәре, финанстар буйынса. Дума эшмәкәрлеген йәмәғәт һәм нәшриәт һәм эштәре менән бергә алып бара. 1913-19151913—1915 йылдарҙа Санкт-Петербургта сыҡҡан һәм Мосолман фракцияһының рәсми булмаған баҫма органы тип һаналған "«Милләт"» гәзитен ойоштороусыларҙың береһе (С. Йәнтүрин менән бергә).

Ибниәмин Әхтәмов 1914 йылдың июнендә үткән һәм мосолман идараһын үҙгәртеп ҡороҡуға арналған Мосолмандар съезын әҙерләүҙә һәм үткәреүҙә ҡатнаша. Петроградта Бөтә Рәсәй мосолмандары вәкилдәре съезында президиум рәйесе була (1914 йылдың декабре), шулай уҡ составына һайланды, «Яугирҙарға һәм уларҙың ғаиләләренә ярҙам итеү буйынса ваҡытлыса мосолман комитеты»  — Беренсе донъя һуғышы һалдаттары һәм уларҙың туғандарына социаль ярҙам күрһәтеү ойошмаһы составына һайлана. 1916 йылдың декабрендә Азия ихтилалында ҡатнашыусыларҙы яҡлап сығыш яһай.

[[Файл:Ибниямин_Абусугутович_Ахтямов_(Абуссугудович,_1877—1941)_в_1913.png|слева|мини|205x205пкс|Ибниәмин Әхтәмов 1913 йылда]]

Ҡустыһы, Ибраһим Әхтәмов (1880-19361880—1936<ref>В справочниках указывают ошибочный год смерти Ибрагима Ахтямова — 1931. Согласно архивным материалам он умер после тяжелой болезни 14 октября 1936 года. См.: ''[[Исхаков, Салават Мидхатович|Исхаков С. М.]]'' Ибрагим Ахтямов и Юлия Попова: из жизни социал-демократов Южного Урала и Поволжья // Вестник Оренбургского государственного педагогического университета. Электронный научный журнал. — 2017. — № 3. — С. 117.</ref>)  — Өфө юрисы, меньшевик<ref name="ufa">{{Cite web|url=http://ufa-gid.com/encyclopedia/ahtyamovy.html|title=Ахтямовы|author=Исхаков С. М.|work=Энциклопедия Башкирии|publisher=ufa-gid.com|accessdate=2016-11-08}}</ref>. Урыҫ революционеры һәм дворяны Юлия Поповаға өйләнә (1875-19431875—1943)<ref>''[[Исхаков, Салават Мидхатович|Исхаков С. М.]]'' Ибрагим Ахтямов и Юлия Попова: из жизни социал-демократов Южного Урала и Поволжья // Вестник Оренбургского государственного педагогического университета. Электронный научный журнал. — 2017. — № 3. — С. 112, 117.</ref>.

1912 йылда Ибниәмин Әхтәмов буйҙаҡ була, 1913 йылдың 22 апрелендә (5 май) йылда Зөһрә Сәйет-Гәрәй ҡыҙына  — сәнәғәтсе Т. К. Аҡсуриндың элекке ҡатынына өйләнә.

* <templatestyles src="Шаблон:Comment/styles.css" />РГИА. Ф.  1278. Оп.  9. Д.  36.

* НАРТ. Ф.  977. Оп.  Л/д. Д.  34055.