Википедия

Рикардо Давид: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
Киләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
"Рикардо, Давид" битен тәржемә итеп төҙөлгән
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Ук}}
 
'''Дави́д Рика́рдо''' ({{lang-en|David Ricardo}}, {{Тыуған көнө|18|4|1772}}, [[Лондон]] — {{Үлгән көнө|11|9|1823}}, Гатком-Парк) — [[Англия|инглиз]] иҡтисадсыһы, сәйәси экономия классигы, [[Адам Смит|Адам Смиттың]] тың эйәрсене һәм бер үк ваҡытта оппоненты, ирекле конкуренция шарттарында килем нормаһының түбәнәйеү тенденцияһын аса, ер рентаһы формалары тураһындағы теорияларҙы эшләй. Адам Смиттың тауарҙың [[ҡиммәт]]е уны етештереүгә киткән хеҙмәт күләменә ҡарап билдәләнеүбилдәләнеүе идеяһын үҫтерә, был ҡиммәттең йәмғиәттәге төрлө синыфтар араһында нисек бүленеүен аңлатҡан бүлеү теорияһын шләйэшләй. ▼
{{Ғалим|Имя=Давид Рикардо|Научная сфера={{экономика|Великобритании}}|Роспись=|Награды и премии=|Известен как=классик политэкономии<ref>В письме к [[Вейдемейер, Иосиф|Вейдемейеру]] от 5 марта 1852 года [[Карл Маркс]] назвал Рикардо «наиболее классическим выразителем интересов буржуазии и наиболее стоическим противником пролетариата» (Маркс К., Энгельс Ф. Соч. 2-е изд. Т. 28. С. 424).</ref>|Знаменитые ученики=|Научный руководитель=|Альма-матер=|Место работы=|Гражданство=|Оригинал имени=David Ricardo|Место смерти=[[Глостершир|графство Глостершир]], [[Великобритания]]|Дата смерти=11.09.1823|Место рождения=|Дата рождения=18.04.1772|Описание изображения=|Ширина=|Изображение=Portrait of David Ricardo by Thomas Phillips.jpg|Сайт=}}
▲'''Дави́д Рика́рдо''' ({{lang-en|David Ricardo}}, {{Тыуған көнө|18|4|1772}}, [[Лондон]] — {{Үлгән көнө|11|9|1823}}, Гатком-Парк) — [[Англия|инглиз]] иҡтисадсыһы, сәйәси экономия классигы, [[Адам Смит|Адам Смиттың]] эйәрсене һәм бер үк ваҡытта оппоненты, ирекле конкуренция шарттарында килем нормаһының түбәнәйеү тенденцияһын аса, ер рентаһы формалары тураһындағы теорияларҙы эшләй. Адам Смиттың тауарҙың [[ҡиммәт]] уны етештереүгә киткән хеҙмәт күләменә ҡарап билдәләнеү идеяһын үҫтерә, был ҡиммәттең йәмғиәттәге төрлө синыфтар араһында нисек бүленеүен аңлатҡан бүлеү теорияһын шләй.
 
== Биографияһы ==
Давид Рикардо 1772 йылдың 18 апрелендә Лондонда[[Лондон]]да тыуа. Ул тыуыр алдынан Англияға Голландиянан[[Голландия]]нан эмиграциялаған португал-йәһүд (сефард) ғаиләһенән сыҡҡан. Ул Эбигейль Дельваллеға өйләнгән биржа маклеры Абрахам Рикардоның 17 балаһының 3-сөһө була. 14 йәшенә тиклем [[Нидерланд|Голландияла]] уҡый, 14 йәшендә Лондон фонд биржаһында эшләгән атаһына ҡушыла, унда биржа операцияларын башҡарыуҙа атаһына ярҙамлашып, коммерция нигеҙҙәрен төшөнә башлай. 16 йәшенә Рикардо биржала атаһының йомоштарының күбеһен үҙ аллы башҡара ала.
 
21 йәшендә Рикардо, [[Йәһүдилек|традицион йәһүдилектән]] баш тартып, унитарианлыҡҡа күсә һәм квакерҙарквакер динендәге Присцилла Энн Уилкинсонға өйләнә. УныБының өсөн уны атаһы мираҫтан мәхрүм итә, әсәһе башҡа бер ваҡытта ла уның менән һөйләшмәй. Шулай итеп, Рикардо ғаилә ярҙамынан ҡолаҡ ҡаға, әммә был ваҡытҡа ул 800 фунт туплап өлгөргән була, был сумма ул заман өсөн ҡара эшсенең 20 йыллыҡ эш хаҡына йәки 2005 йылдағы 50 мең фунтҡа тиң була, биржа операцияларында ла үҙен һәм йәш ҡатынын тәьмин итә алырлыҡ тәжрибәгә эйә була.
 
5—6 йылдан ул биржа операциялары оҫтаһына әйләнә, ә 12 йылдан биржа маклеры эшен ташлай. 38 йәшенә ул эре финанс фигураһы булып китә. 42 йәшендә [[Иҡтисад (фән)|иҡтисад теорияһы]] өлкәһендә фәнни тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнә башлай. Был ваҡытҡа уның, төрлө баһалар буйынса, 500 меңдән 1 миллион 600 меңгә тиклем фунты була<ref name="Хайлбронер">{{КитапКнига|автор=Роберт Л. Хайлбронер.|заглавие=Философы от мира сего|оригинал=The Worldly Philosophers|место=М.|издательство=[[КоЛибри]]|год=2008}}</ref>. Глостерширҙа поместье һатып ала һәм бай ер биләүсе тормошо алып бара.
 
[[1799 йыл|1799 йылда]] да [[Адам Смит|Адам Смиттың]]тың «Халыҡтар байлығы» тигән китабын уҡығандан һуң иҡтисад теорияһы менән ҡыҙыҡһына башлай. 1809 йылда иҡтисад буйынса беренсе беренсемәҡәләһенмәҡәләһен яҙа. Рикардоның төп хеҙмәте  — «{{Не переведено 4|Сәйәси экономия һәм һалым һалыу башланғыстары||en|On the Principles of Political Economy and Taxation}}» тигән [[1817  йыл|1817 йылда]]да яҙылған китабы.
 
Рикардо төрлө синыфтарҙың мәнфәғәттәрен бәрелештергән киҫкен һорауҙар менән ҡыҙыҡһына. Бөтәһенән элек ундай һорауҙарғаһорауҙар иҫәбенә илгә индерелгәниндерелә торған игенгә һалынған пошлиналар менәнһорауы бәйле һорау ҡарайинә. Пошлиналар ер биләүселрәгәбиләүселәргә отошло була, ләкин фабриканттарҙы эшселәргә улар ҡиммәтле икмәкте һатып ала алһын өсөн эш хаҡын арттырырға мәжбүр итә. Рикардо, үҙе ер биләүсе булһа ла, сәнәғәтселәрҙең мәнфәғәтен яҡлай<ref name="Хайлбронер">{{Китап|автор=Роберт Л. Хайлбронер.|заглавие=Философы от мира сего|оригинал=The Worldly Philosophers|место=М.|издательство=[[КоЛибри]]|год=2008}}</ref>.
 
[[1819  йыл|1819 йылда]] да эшҡыуарлыҡтан бөтөнләй китә һәм [[Ирландия|Ирландияның]]ның һайлау округтарының береһенән Общиналар палатаһы ағзаһы итеп һайлана  — Рикардо депутат мандатын урындағы бер лендлордтан һатып ала. Парламентта урын биләгәс, Рикардо был юл менән депутат булыу мөмкинлеген ябыусы реформа яҡлы була. Рикардо формаль рәүештә идара итеүсе тори партияһына ла, оппозициялағы вигиға берекмәй. Виги уға нығыраҡ оҡшай, уларҙың даирәләрендә үҙе лә абруйлы була, ләкин гел бойондороҡһоҙ позицияла ҡала һәм ҡайһы берҙә уларҙың ҡарашына ҡаршы тауыш бирә. Йыш сығыш яһай, башлыса иҡтисад мәсьәләләре буйынса, «иген закондарына» ҡаршы сыға һәм иҡтисадты либералләштереү, [[Ирекле сауҙа (фритредерлыҡ)|ирекле сауҙа]], дәүләт бурысын кәметеү һ.б. яҡлы була.
 
Рикардо тирәһендә уның эйәрсендәре Джеймс Милль, Джон Рамсей Мак-Куллох, Эдуард Уэст (1782—1828) һәм Томас де<nowiki><span typeof="mw:Entity" id="mwSA">&</nowiki>nbsp;<nowiki></span></nowiki>Квинси туплана. Томас Мальтус менән дуҫлыҡ бәйләнештәрендә тора, уның менән даими полемикалар ҡора, Жан Батист Сэй менән дә дуҫ була. [[1821 йыл|1821]] йылда да Англияла беренсе сәйәси экономия клубын ойоштора.
 
51 йәшендә Глостерширҙа [[ҡолаҡ]] инфекцияһынан вафат була.
 
Рикардоның һигеҙ балаһы була, уларҙың икеһе  — Осман менән кесе Давид  — парламент ағзаһы, ә Мортимер  король гвардияһы офицеры була.
 
== Төп фекерҙәре һәм ҡараштары ==
[[Файл:Ricardo_-_Opere,_1852_-_5181784.tif|мини|трудов Давид Рикардоның хеҙмәттәр йыйынтығы, 1852]]
Иҡтисадҡа дәүләттең ҡыҫылышын инҡар иткән һәм ирекле эшҡыуарлыҡты, ирекле сауҙаны күҙҙә тотҡан иҡтисади либерализм концепцияһы яҡлы була.
 
Рикардоның иҡтисади теорияһының төп моменттары:
 
# Өс төп синыф һәм уларға тап килгән өс килем төрө бар:
#* ер биләүселәр (лендлордтар) — рента;
#* аҡса һәм капитал хужалары  — табыш;
#* производстволағы эшселәр эшселәр — эш хаҡы.
# Сәйәси экономияның экономияның төп бурысы  — килемдәрҙе бүлеүгә идара иткән закондарҙы асыҡлау.
# [[Дәүләт]] етештереүгә лә, алмашыуға ла, бүлеүгә лә ҡыҫылырға тейеш түгел. Дәүләт сәйәсәте иҡтисади принциптарға таянып төҙөлөргә тейеш, ә дәүләттең халыҡ менән эш итеүенең төп ысулы һалым һалыуҙан тора. Ләкин һалымдар юғары булырға тейеш түгел, сөнки капиталдың ҙур өлөшө әйләнештән алынһа, был халыҡтың күп өлөшөнөң хәйерселккәхәйерселеккә төшөүенә килтерә, сөнки милләттең байлыҡ туплауының берҙә-бер сығанағы булып аҡса туплау тора. «Һәйбәт һалым  — бәләкәйерәк һалым». Капиталистарҙың килеме артыу мотлаҡ рәүештә эшселәрҙең килеме кәмеүгә килтерә, һәм киреһенсә.
 
=== Ҡиммәт теорияһы ===
Рикардо беренселәрҙән булып камил конкуренция шарттарында хеҙмәт сығымдары теорияһының тауарҙар менән хаҡтар нисбәтен тулыһынса аңлата алмауын күрһәтһә лә, ул ҡиммәттең хеҙмәт теорияһын яҡлап сыға, сөнки ул уның моделен һүрәтләү өсөн ҡулайлы була.{{Sfn|Блауг|1994}}.
 
*
 
=== Рента теорияһы ===
* Рента һәр ваҡыт ерҙән файҙаланған өсөн түләнә, сөнки уның һаны сикһеҙ түгел, сифаты бер төрлө түгел, ә халыҡ һаны үҫеү менән сифаты һәм урынлашыуы буйынса насарыраҡ булған яңы ер участкалары эшкәртелә башлай, уларҙағы хеҙмәт сығымдары ауыл хужалығы продукттарының хаҡын билдәләй. ▼
 
* Рента яһаусы факторҙар — ерҙең уңдырышлылығы (бер төрлө булмаған тәбиғи потенциал) һәм участкаларҙың уларҙа етештерелгән тауар продукцияһының һатыла торған баҙарҙарҙан алыҫлығы.▼
▲* Рента һәр ваҡыт ерҙән файҙаланған өсөн түләнә, сөнки уның һаны сикһеҙ түгел, сифаты бер төрлө түгел, ә халыҡ һаны үҫеү менән сифаты һәм урынлашыуы буйынса насарыраҡ булған яңы ер участкалары эшкәртелә башлай, уларҙағы хеҙмәт сығымдары ауыл хужалығы продукттарының хаҡын билдәләй.
* Рента сығанағы - — тәбиғәттең айырата бер йомартлығы түгел, ә һалынған хеҙмәт. ▼
▲* Рента яһаусы факторҙар — ерҙең уңдырышлылығы (бер төрлө булмаған тәбиғи потенциал) һәм участкаларҙың уларҙа етештерелгән тауар продукцияһының һатыла торған баҙарҙарҙан алыҫлығы.
▲* Рента сығанағы - тәбиғәттең айырата бер йомартлығы түгел, ә һалынған хеҙмәт.
 
=== Эш хаҡы теорияһы ===
Хеҙмәт тәбиғи һәм баҙар ҡиммәтенә эйә:
 
* «хеҙмәттең тәбиғи ҡиммәте» — эшсенең үҙ хеҙмәте менән үҙен һәм ғаиләһен аҫырауаҫрау, туҡланыу, көндәлек кәрәк-яраҡ һәм уңайлыҡтар өсөн түлеүтүләү мөмкинлеге;
* «хеҙмәттең баҙар ҡиммәте» — ихтыяж менән тәҡдимдең реаль нисбәтенән барлыҡҡа килгән хаҡ.
 
=== Башҡа теориялары ===
Рикардо шулай уҡ капитал теорияһын, аҡса теорияһын, етештереүҙе үҫтереү теорияһын, сағыштырма өҫтөнлөктәр теорияһын, процент һәм капиталға килем теорияһын һ.б. эшләгән.
 
== Иҫкәрмәләр ==
Юл 59 ⟶ 55:
 
== Әҙәбиәт ==
* {{КитапКнига|автор=[[ЛюксембургАникин, РозаАндрей Владимирович|ЛюксембургАникин А. РВ.]]|год=19341975|тираж=50 000|isbn=|серия=|страниц=XLIV, 463384|столбцы=|страницы=136-142225—260|том=|издательство=[[СоцэкгизПолитиздат]]|часть=Глава двенадцатая. Рикардо против Сисмонди|место={{М.}}-{{Л.}}|издание=52-е изд|ответственный=|викитека=|ссылка=http://trst.narod.ru/rl/00.htm|оригинал=|заглавие=НакоплениеЮность капиталанауки: Том IЖизнь и IIидеи мыслителей-экономистов до Маркса|ссылка часть=http://trst.narod.ru/rl/12.htm|ref=ЛюксембургАникин}}▼
 
* {{КитапКнига|автор=[[АникинАфанасьев, АндрейВладилен ВладимировичСергеевич|АникинАфанасьев АВ. ВС.]]|год=19751988|тираж=5020 000|isbn=5-244-00038-1|серия=|страниц=384574|столбцы=|страницы=225-260|том=II. От Смита и Рикардо до Маркса и Энгельса|издательство=[[ПолитиздатМысль (издательство, Москва)|Мысль]]|часть=Глава 2. Давид Рикардо|место={{М.}}|издание=2-е изд|ответственный=Гл. ред. В. Н. Черковец|викитека=|ссылка=|оригинал=|заглавие=Юность[[Всемирная науки:история Жизньэкономической имысли]]: идеиВ мыслителей-экономистов6 до Марксатомах|ссылка часть=http://www.booksite.ru/fulltext/ric/ardo/2.htm#10|ref=АникинЧерковец}}
* {{КитапКнига|автор=[[Афанасьев, Владилен Сергеевич|Афанасьев В. С.]]|годиздательство=1988|тираж=20[[Экономика 000(издательство)|Экономика]]|isbn=5-244282-0003800644-18|серия=Из истории экономической мысли|страниц=574|столбцы=128, [2]|страницы=|том=II. От Смита и Рикардо до Маркса и Энгельса|издательствогод=[[Мысль (издательство, Москва)|Мысль]]|часть=Глава 2. Давид Рикардо1988|место={{М.}}|часть=|издание=|ответственный=Гл. ред. В. Н. Черковец|викитека=|ссылка=|оригинал=|заглавие=[[ВсемирнаяДавид история экономической мысли]]: В 6 томахРикардо|ссылка часть=http://www.booksite.ru/fulltext/ric/ardo/2.htm#10|refтираж=Черковец34&nbsp;000}}
* {{КитапКнига|автор=Афанасьев В. С.|издательство=[[ЭкономикаБлауг, (издательство)Марк|ЭкономикаБлауг М.]]|год=2008|тираж=1 500|isbn=978-5-282903816-0064401-89|серия=ИзБиблиотека истории«Экономической экономическойшколы», мысливып. 42|страниц=128, [2]352|столбцы=|страницы=246—251|том=|годиздательство=1988Экономикус|часть=Рикардо, Давид|место=М{{СПб.|часть=}}|издание=|ответственный=|викитека=|ссылка=|оригинал=Great Economists before Keynes: An introduction to the lives & works of one hundred great economists of the past|заглавие=Давид[[100 Рикардовеликих экономистов до Кейнса]]|ссылка часть=http://www.seinst.ru/page539/|тиражref=34&nbsp;000Блауг}}
* {{КитапКнига|автор=[[Блауг, Марк|Блауг М.]]|год=20081994|тираж=1 500|isbn=978-5-90381686461-01151-94|серия=Библиотека «Экономической школы», вып. 42|страниц=352XVII, 627|столбцы=|страницы=246-25182—135|том=|издательство=Экономикус[[Дело (издательство)|Дело]]|часть=Рикардо,Система ДавидРикардо|место={{СПбМ.}}|издание=|ответственный=|викитека=|ссылка=|оригинал=GreatEconomic EconomistsTheory beforein Keynes: An introduction to the lives & works of one hundred great economists of the pastRetrospect|заглавие=[[100Экономическая великихмысль экономистовв до Кейнса]]ретроспективе|ссылка часть=http://www.seinst.ru/page539/|ref=Блауг}}
* {{КитапКнига|автор=Блауг[[Люксембург, МРоза|Люксембург Р.]]|год=19941934|тираж=|isbn=5-86461-151-4|серия=|страниц=XVIIXLIV, 627463|столбцы=|страницы=82-135136—142|том=|издательство=[[Дело (издательство)|ДелоСоцэкгиз]]|часть=СистемаГлава двенадцатая. Рикардо против Сисмонди|место={{М.}}-{{Л.}}|издание=5-е изд|ответственный=|викитека=|ссылка=http://trst.narod.ru/rl/00.htm|оригинал=Economic Theory in Retrospect|заглавие=ЭкономическаяНакопление мыслькапитала: вТом ретроспективеI и II|ссылка часть=http://trst.narod.ru/rl/12.htm|ref=БлаугЛюксембург}}
▲* {{Китап|автор=[[Люксембург, Роза|Люксембург Р.]]|год=1934|тираж=|isbn=|серия=|страниц=XLIV, 463|столбцы=|страницы=136-142|том=|издательство=[[Соцэкгиз]]|часть=Глава двенадцатая. Рикардо против Сисмонди|место={{М.}}-{{Л.}}|издание=5-е изд|ответственный=|викитека=|ссылка=http://trst.narod.ru/rl/00.htm|оригинал=|заглавие=Накопление капитала: Том I и II|ссылка часть=http://trst.narod.ru/rl/12.htm|ref=Люксембург}}
* {{ВТ-ЕЭБЕ|Рикардо, Давид}}
* Рикардо Давид  // Ремень — Сафи. — М.  : Советская энциклопедия, 1975. — (Большая советская энциклопедия  : [в 30 т.]  / гл. ред. А.  М. Прохоров Прохоров ; 1969—1978, т.  22).
* {{ВТ-ЭСБЕ|Рикардо, Давид|[[Соболев, Михаил Николаевич (экономист)|Соболев М. Н.]]}}
* <nowiki><i id="mwAUQ">Стиглер Дж.</i></nowiki> [https://web.archive.org/web/20170324084350/http://analyticalschool.org/milestones-of-economic-thought/VEHI3_Stigler.pdf Рикардо и 93%-ная трудовая теория ценности] // Вехи экономической мысли. Том 3. Теория потребительского поведения и спроса/ Под ред. В. М. Гальперина  — СПб.: Экономическая школа, 2000.  — С. 162-177162—177.
* {{КитапКнига|автор=[[Туган-Барановский, Михаил Иванович|Туган-Барановский М. И.]]|год=1903|тираж=|isbn=|серия=|страниц=X, 434|столбцы=|страницы=75-9075—90|том=|издательство=Изд. журнала «Мир божий»|часть=Рикардо|место={{СПб.}}|издание=|ответственный=|викитека=|ссылка=http://dlib.rsl.ru/01003717545|оригинал=|заглавие=Очерки из новейшей истории политической экономии: (Смит, Мальтус, Рикардо, Сисмонди, историческая школа, катедер-социалисты, австрийская школа, Оуэн, Сен-Симон, Фурье, Прудон, Родбертус, Маркс)|ссылка часть=|ref=Туган-Барановский}}
* {{КитапКнига|автор=[[Шумпетер, Йозеф|Шумпетер Й.]]|год=2004|тираж=|isbn=|серия=|страниц=|столбцы=|страницы=|том=|издательство=Экономическая школа|часть=|место={{СПб.}}|издание=|ответственный=|викитека=|ссылка=|оригинал=History of Economic Analysis|заглавие=История экономического анализа. Т. 2|ссылка часть=|ref=Шумпетер}}
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Рикардо_Давид» битенән алынған