Амориҙар: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
"Амореи" битен тәржемә итеп төҙөлгән
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
 
1 юл:
{{Ук}}
 
'''Амориҙар''', '''аморриҙар''', '''амориттар''' — боронғо Алғы Азияла йәшәгән, амори телендә һөйләшкән көнбайыш семит [[Халыҡ|халҡы]].
 
== Сығышы ==
[[Файл:Hurrian-language-rus.PNG|мини|400x400пкс|Амориҙар уртааурта Евфратта]]
Сутиҙар (ҡайһы бер сығанаҡтарға ярашлы, өс амори ҡәбиләһенең береһенең үҙатамаһы), легендар ата-баба Суттан башланған шәжәрәһен тергеҙгән; Әҙәм менән Һауаның өсөнсө улы Сифты (йәһүд текстарында Шет) Сут тип белгәндәр<ref>{{Православная энциклопедия|114570|Аморреи|2|||}}</ref>{{Sfn|Немировский. Восточное Средиземноморье|2008|с=383—384}}.
 
Донъя тарихы майҙанына амориҙар беҙҙең эраға тиклем 3-сө мең йыллыҡта сыға, улар Ҡәнғән (Ханаан) менән [[Шумер]] араһында Сүриә сүле буйлап күсеркүсеп йөрөгән малсы семит ҡәбиләләре була. Иң боронғо амори ҡалаһы тип [[Угарит]] һанала<ref name="Гумилёв">{{КитапКнига|автор=[[Л.Н. Гумилёв]]|часть=Гл. VIII Сирия, Финикия и Палестина в III—II тысячелетиях до х. э.|заглавие=История Востока|ссылка=http://gumilevica.kulichki.net/HE1/he108.htm|место=M|издательство="Восточная литература"|год=1997|том=I}}</ref> һанала.
 
Беҙҙең эраға тиклем 4-се мең йыллыҡта Ғәрәбстанда төпләнгән семит ҡәбиләләлреҡәбиләләре араһында бер нисә ареал айырылып тора, ә 4-се  мең йыллыҡ аҙағы  — 3-сө мең йыллыҡ башында халыҡтарҙың күпләп күсенеүе бара. Урта [[Евфрат|Евфратҡа]]ҡа сыҡҡан һәм аҙаҡ Месопотамияға күскән көнсығыш семиттар аккадтарҙың элгәре була. Сүриә сиге буйында йәшәгән һәм аҙаҡ Сүриә менән Үрге Месопотамияға таралған төньяҡ семиттар эблаиҙар булараҡ билдәлелек ала. Ғәрәбстандың төньяҡ-үҙәк өлөшөндә йәшәгән көнбайыш семиттар амориҙарҙың, ҡәнғәндәрҙең һәм боронғо йәһүдтәрҙең ата-бабаһы була. КөнбйайышКөнбайыш семит ҡәбиләләренең бер өлөшө Сүриәгә күсә, унан Ҡәнғәнгә тарала һәм төпләнеп, ер эшкәртеү менән шөғөлләнеп йәшәй башлай. Уларҙан ҡәнғәндәр килеп сыға. Бер өлөшө далала ҡала һәм күсмә малсылыҡ менән шөғөлләнә. Улар сутиҙарҙың элгәре була. Беҙҙең эраға тиклем 2400 йылдарҙа сутиҙар шумерҙарҙың көньяҡ күршеһе була<ref name="могултай">{{Публикация|книга|автор=[[Немировский, Александр Аркадьевич|А. А. Немировский]]|заглавие=Краткая история древней Азии|часть=Восточное Средиземноморье и Аравия|ссылка=http://www.wirade.ru/history/history_ancient_asia_02_middle_east.html|издательство=«Удел Могултая»}}</ref>.
 
Тәүҙә амориҙар патриархаль ырыуҙар булып йәшәй.
 
Беҙҙең эраға тиклем XXII  быуат башында сутиҙар [[Евфрат]] буйлап төньяҡ-көнбайышҡа табан урынлаша, Джебель-Бишри таулығын һәм [[Сүриә|Сүриәнең]] күрше өлкәләрен биләй, унда ерле көнбайыш семит халҡы эблаиттарҙыэблаиҙарҙы йота; после этого на сутиев и переходит ошонан һуң сутиҙарҙы месопотамса «амори» («көнбайыш кешеләре» тип тәржемә ителә), атаптип йөрөтә башлайҙар, уға тиклем эблаиҙарҙы шулай тигәндәр. Ошо хәлдәр барышында сутиҙарҙың өс төп ҡәбиләһе айырылған: төньяҡ-көнбайышта сутиҙар (улар шулай уҡ дидандар), үҙәктә ханиҙар һәм көньяҡта, көньяҡ-кҡнсығыштакөнсығышта бини-яминдар.
 
== Иҫкәрмәләр ==
18 юл:
 
== Әҙәбиәт ==
 
* {{ВТ-ЭСБЕ|Амореи или Амориты}}
* Амореи // Библейская энциклопедия архимандрита Никифора. — М., 1891—1892.
Юл 24 ⟶ 23:
* {{ЭЕЭ|10211|Аморреи}}
* {{Кругосвет|title=Амореи}}
* Амореи  / Н.  В. Козырева Козырева // Большая российская энциклопедия  : [в 35 т.]  / гл. ред. Ю.  С.  Осипов. — М.  : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
* {{Китап|автор=|часть=|заглавие=История Древнего мира. Ранняя древность|ответственный=под ред. [[Дьяконов, Игорь Михайлович|И. М. Дьяконова]]|место=М|издательство=Главная редакция восточной литературы|год=1989|серия=|том=I|издание=3-е изд.|страницы=|isbn=|ref=Дьяконов}}
* {{Китап|автор=А.А. Немировский|часть=Древняя Месопотамия|заглавие=Древний Восток|ответственный=под ред. [[Буланов, Владимир Петрович|В. П. Буданов]]а|место=М|издательство=АСТ|год=2008|серия=Учебное пособие для вузов|страницы=171—333|isbn=978-5-17-045827-1|ref=Немировский. Древняя Месопотамия}}
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Амориҙар» битенән алынған