Ҙур Рәсәй энциклопедияһы: өлгөләр араһындағы айырма

'''Ҙур Рәсәй энциклопе́дияһы''' (ру {{lang-ru|Большая российская энциклопедия}}, ҡыҫҡартмаһы '''БРЭ''') — [[рус теле]]<nowiki/>ндә универсаль [[энциклопедия]]. Баҫма 35 номерлы һәм 1 "«Россия"» тигән томдан һәм 80 меңдән ашыу статьянан тора . Энциклопедия 2004—2017 йылдарҙа «Большая российская энциклопедия» ғилми нәшриәте тарафынан сығарыла. 2016 йылдан энциклопедияның интернет-версияһы бар.

[[1995 йылдыңйыл]]дың 13 ғинуарында Рәсәй Президенты [[Ельцин Борис Николаевич|Б. Н. Ельцин]] Хөкүмәткә Рәсәйҙә Китап баҫыу буйынса федераль программалапрограмма сиктәрендә, президент программаһы сифтаында, 1996—2001 йылдарҙа Ҙур Рәсәй энциклопедияһын сығарыуҙы ҡарарға ҡуша. 1996 йылдың 2 майында Б. Н. Ельцин «Ҙур Рәсәй энциклопедияһын сығарыу тураһында» 647-се указға ҡул ҡуя. Был указға ярашлы, энциклопедияның баш мөхәррире итеп Рәсәй Фәндәр академияһы академигы, физика буйынса Нобель премияһы лауреты А.&amp;nbsp; М.&amp;nbsp; Прохоров тәғәйенләнә, ул «"[[Ҙур совет энциклопедияһы]]<nowiki/>»"ның өсөнсө сығарылышының да баш мөхәррире була. «Большая российская энциклопедия» нәшриәтенә бина ҡуртымлау буйынса ташламалар бирелә, ә 1997 йылға федераль бюджетҡа энциклопедияның беренсе томын әҙерләү буйынса редакция-нәшриәт сығымдарын финанслау һалына. Яңы энциклопедияның яуаплы мөхәррире итеп география фәндәре докторы А.&amp;nbsp; П.&amp;nbsp; Горкин тәғәйенләнә.

«Ҙур Рәсәй энциклопедияһы» [[Ҙур совет энциклопедияһы]] өлгөһөндәге универсаль энциклопедия булмайтүгел, ә РәсәйРәсәйгә тураһындағыбағышланған 12 томлыҡтомда итепсығырға төҙөлә.тейеш була.

Беренсе том өҫтөндә эш башланғас, нәшриәт хеҙмәткәрҙәренең күбеһе бындай энциклопедия системаһыҙ, логикаһыҙ икәнен һәм Рәсәйҙе донъя контексынан айырып ҡарауын аңлай. коллективКоллектив менән директор һәм баш мөхәррир А. П. Горкин араһында ғауға тоҡанаҡуба. 2001 йылдың 19 мартында Горкиндың ете урынбаҫарының бишеһе уға бишеһе нәшриәттең директоры һәм баш мөхәррире вазифаларын айырыуҙы һәм А. П. Горкиндың директор вәкәләттәренән баш тартыуын талап итеп хат тапшыра. Горкин хаттағы талаптарғаталаптарҙы иғтибарға алмай,. 2001 йылдың 27 мартында хеҙмәт коллективының йыйылышы була, унда күпселек тауыш менән Горкинға директор булараҡ ышанмау белдерелә.

Коллективтан матбуғат министры урынбаҫары Владимир Григорьев исеменә килгән хатта Горкин тәҡдим иткән форматтағы энциклопедия урынына универсаль энциклопедия әҙерләүҙең маҡсатҡа ярашлылығы дәлилләнә. Ә 2001 йылдың 19 апрелендә Григорьевҡа универсаль «"Ҙур Рәсәй энциклопедияһы»"ның 30 томлыҡ проекты ебәрелә. Эште 7,5 йыл эсендә тамамлау планлаштырыла. 2001 йылдың 9 июнендә матбуғат министры урынбаҫары Владимир Григорьев коллективҡа МДУ-ның журналистика факультетын тамамлаған, ғилми дәрәжәһе булмаған , «Православная энциклопедия» ғилми-сиркәү үҙәге етәксеһе Сергей Кравецты Александр Горкин урынына яңы директор һәм баш мөхәррир итеп килтереп таныштыра.

=== Универсаль энциклопедия булараҡ БРЭ ===

[[Файл:Putin_BRE_1.jpg|слева|мини|300x300пкс|РФ Президенты [[Путин Владимир Владимирович|Владимир Путинға]] 35 томлыҡ Ҙур Рәсәй энциклопедияһын күрһәтеү, 2017 йылдың 20 декабре]]

2001 йылдың сентябрендә Рәсәй Хөкүмәте рәйесе России М.&amp;nbsp; М.&amp;nbsp; Касьянов журналистарға Хөкүмәттең 30 томлы «"Ҙур Рәсәй энциклопедияһы»"н сығарыуҙы финанслау планы тураһында хәбәр итә. 2002 йылда «Большая российская энциклопедия» ғилми нәшриәте Рәсәй Матбуғат, телерадиотапшырыуҙар һәм киң коммуиникациякоммуникация саралары министрлығынан һүҙҙәр исемлеген төҙөүҙе һәм башҡа әҙерлек эштәрен башларға мөмкинлек биргән финанс ярҙамын күрһәтә.

2002 йылдың ғинуарында энциклопедияның баш мөхәррире һмһәм ғилми-редакция советы рәйесе академик А.&amp;nbsp; М.&amp;nbsp; Прохоров вафат була.

2002 йылдың 14 октябрендә Рәсәй Президенты [[Путин Владимир Владимирович|В. В. Путин]] «Ҙур Рәсәй энциклопедияһын сығарыу тураһында» 1156-сы указға ҡул ҡуя , был документ Б. Н. Ельциндың ошондай уҡ исемдәге указын ғәмәлдән сығара. Ҙур Рәсәй энциклопедияһын сығарыу буйынса ғилми-редакция советы рәйесе итеп Рәсәй Фәндәр академияһы президенты академик Ю.&amp;nbsp; С.&amp;nbsp; Осипов тәғәйенләнә.

2004 йылда "Ҙур Рәсәй энциклопедияһының «Россия» тигән томы сыға, ул Рәсәй Федерацияһына арнала. 2004 йылдың сентябрендә «Йыл китабы» VI Милли конкурсында БРЭ-ның «Россия» томы «кйылйыл китабы» тип табыла. Нәшриәт был томды 5 йыл һайын яңыртып, ҡабаттан нәшерләп торорға планлаштыра, әммә шунан бирле том с бер мәртәбә лә ҡабат нәшерләнмәй.

2005 йылда беренсе номерлы том баҫыла («А — Анкетирование»). Артабан нәшриәт йыл һайын 2—3 том сығарып тора. 21-се томға тиклем һәр бер томдың сығанаҡ бирелмәләрендә «30 томда» тигән хәбәр тора, әммә 2013 йылда сыҡҡан 22-се томдан башлап «"35 томда тигән яҙма тора. Баҫманың тиражы яйлап кәмей. Мәҫәлән,  1—12-се томдар 65 мең дана менән баҫылһа,  13—21-се томдар томдар — 60 мең,  22—25-се — 26 мең, 26—28-се — 22 мең дана сығарыла. 2015 йылдан алып томдарҙың тиражы (№ 29—35№29—35) — 35 мең дана.

2017 йылдың декабрендә БРЭ-ның һуңғы, 35-се томы донъя күрә. 2018 йылдың 5 сентябрендә Ҙур Рәсәй энциклопедияһының 35 томлыҡ сығарылышы XX «Йыл китабы» Милли конкурсында гран-приға лайыҡ була.

2015 йылда БРЭ-ның электрон версияһы өҫтөндә эш башлана. Ул энциклопедия контентын Corel Ventura форматынан [[HTML]] форматына күсереүҙән, тексты таныуҙан һәм төҙәтеүҙән, интерфейсты һәм сайт дизайнын эшләүҙә тора. 2016 йылдың 1 апрелендә BigEnc.Ru сайты асыла, 2018 йылға баҫма БРЭ-ның бөтә статьялары электрон версияға күсерелеп бөтә; электрон версияға яңы статьялар ҙа (баҫма версияла булмаған) өҫтәлә.

* ''[http://www.strana-oz.ru/users/ahmetova-mariya Мария Ахметова], [http://www.strana-oz.ru/users/belikov-vladimir Владимир Беликов].'' [http://www.strana-oz.ru/2004/6/s-enciklopedicheskoy-novinkoy-bolshaya-rossiyskaya-enciklopediya С энциклопедической новинкой! (Большая Российская энциклопедия)] // «Отечественные записки», [http://www.strana-oz.ru/2004/6 № 6  (21)], 2004. — критический обзор тома «Россия» БРЭ.