Нәзим Хикмәт: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) |
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Ук}}
'''Нәзим Хикмәт Ран''' ({{lang-tr|Nâzım Hikmet Ran}}, 15 ғинуар , [[1902 йыл ]], [[Салоники]] — 3 июнь, [[1963 йыл]], [[Мәскәү]])<ref>{{Cite news|title=Nazım Hikmet {{!}} Turkish author|url=https://www.britannica.com/biography/Nazim-Hikmet|work=Encyclopedia Britannica|accessdate=2018-01-21|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.nazimhikmet.org.tr/kronolojik.asp|title=NÂZIM HİKMET|publisher=www.nazimhikmet.org.tr|accessdate=2018-01-21}}</ref>— төрөк шағиры, яҙыусыһы, йәмғиәт эшмәкәре. Сценарист, драматург. Төркиә революцион шиғриәтенә нигеҙ һалған шағир. 1922 йылдан коммунист<ref>{{Книга|автор=Saime Göksu, Edward Timms|заглавие=Romantic Communist: The Life and Work of Nazım Hikmet|ответственный=|издание=|место=|издательство=|год=|страницы=|страниц=|isbn=|isbn2=}}</ref>, «романтик коммунист»
== Биографияһы ==
=== Ғаиләһе ===
Нәзим Хикмәт атаһы яғынан төрөк ғаиләһенән<ref>{{cite web|url=https://upclosed.com/people/nazim-hikmet-ran/|title=About Nâzım Hikmet / / Playwright, Poet, Writer, Screenwriter- Turkey|author=UpClosed|publisher=UpClosed|lang=en|accessdate=2018-01-21}}</ref>
Әсәһе Жәлилә ханым уҡымышлы ҡатын була. Уның атаһы- генерал Әнүәр Жәләледдин паша,ә ул- поляк Константин Божецкий улы (Konstanty Borzęcki<ref>{{Cite web |url=http://www.odevarsivi.com/dosya.asp?islem=gor&dosya_no=144745 |title=MUSTAFA CELALEDDİN PAŞA(KONSTANTY BORZECKI) — Ödevarsivi Görüntüle (Döküman, sunumlar, ödev, tez, kitap özetleri, e-kitaplar, öss soru ve cevapları, aöf-açıköğretim dökümanlar… |accessdate=2010-10-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090827103509/http://www.odevarsivi.com/dosya.asp?islem=gor&dosya_no=144745 |archivedate=2009-08-27 |deadlink=yes }}</ref>; 1848 йылғы революциянан һуң Төркиәгә эмиграцияға китә. Бер аҙҙан ислам динен ҡабул итә һәм Мостафа Жәләледдин паша исемен ала.
22 юл:
Тик дуҫтарҙың һул ҡараштары урындағы түрәләргә оҡшамай. Рәсәйҙәге Октябрь революцияһы йоғонтоһонда Хикмәт менән Нуреттин йәшерен генә РСФСР-ға китә. [[1921 йыл]]дың 30 сентябрендә улар Батумиға , [[1922 йыл]]дың июлендә [[Мәскәү]]гә барып етә. Хикмәт компартияға инә һәм Көнсығыш эшсәндәренең коммунистик университетында «Иҡтисад һәм йәмғиәт тормошо» факультетында уҡый. Шағирға В. В. Маяковский, В. Э. Мейерхольдтың шиғри тәжрибәләре оҡшай. [[1924 йыл]]да Мәскәүҙә Назим Хикмәттең «''28 Kanunisani''» тигән шиғри йыйынтығы сыға.
1924 йылда Хикмәт Истамбулға ҡайта һәм Төркиә коммунистарының «Айдынлык» («Свет») тигән журналын сығара башлай. [[1925 йыл]]да Төркиә хөкүмәте баш күтәргән курдтарҙы яҡлап сығыш яһаған өсөн журналды яба. Журнал
[[1925 йыл]]дың сентябрендә Хикмәт яңынан [[СССР]]-ға ҡаса. Бында ул эксперименталь театр асыуҙа ҡатнаша, тик театрҙы [[1927 йыл]]да ябалар. Советтар Союзында Хикмәт ике тапҡыр өйләнә- Нүзһәт Ханымға, унан һуң— табип Елена Юрченкоға. [[1928 йыл]]да ул амнистия менән файҙаланып, Төркиәгә кире ҡайта,ҡатыны уның менән бара алмай, оҙаҡламай вафат була.
33 юл:
[[1933]]—[[1935 йыл]]дарҙа Хикмәт Бурса төрмәһендә ултыра, бында ике поэма яҙа. «Портреттар» ([[1935]]) шиғырҙар йыйынтығында, «Таранта Бабаға хат» поэмаһында ([[1935]]) һәм «Немец фашизмы һәм расалар теорияһы» ([[1936]]) тигән публицистик хеҙмәтендә ул [[фашизм]]ды һәм Төркиәлә уны яҡлаусыларға ҡаршы сыға .
1935 йылда амнистия буйынса төрмәнән сыға һәм ике балаһы булған
[[1936 йыл]]да уның Төркиәлә « Шәйех Бәдреддин тураһында поэма»һы сыға. Был ул иҫән саҡта Төркиәлә сыҡҡан һуңғы китабы була.
Икенсе донъя һуғышы алдынан уң яҡ милләтсе көстәр менән һул ҡарашлы коммунистар араһы бик ныҡ
Н.Хикмәт төрмәлә лә ижадтан айырылмай. Ул Лев Толстойҙың "Һуғыш һәм солох " романын тәржемә итә. «Төрмәнән хаттар» шиғырҙар циклын, "Минең илемдән кешеләр " эпопеяһын яҙа. Төрмәлә ул Орхан Кемаль, Ибраһим Балабан менән таныша. [[1948 йыл]]да ул үҙенең ағаһының ҡыҙы Мөнәввер Андач (Берк) туташҡа ғашиҡ була, уға шиғырҙар бағышлай. Төрмәнән сыҡҡас, Пирайе менән айырылышып, Мөнәввәргә өйләнә.
43 юл:
1940-сы йылдар аҙағында шағирҙың һаулығы ныҡ насарая. [[1949 йыл]]да рәссам [[Пабло Пикассо]], йырсы Поль Робсон, социолог [[Жан-Поль Сартр]], Төркиә юристары Хикмәт нахаҡҡа хөкөм ителгән тип шағирҙы азат итеүҙе юллай. [[1950 йыл]]да уның йөрәк өйәнәге була. Хикмәт 18 көн ас тора. Парламент һайлауҙарынан һуң уны иреккә сығаралар. Мүнәввәрҙән уның улы Мәһмәт тыуа.
49 йәшлек шағир эшкә урынлаша алмай, уның артынан полиция даими күҙәтә, уға хатта армияға повестка килә. Н.Хикмәт тағы
=== СССР-ға кире килеүе ===
54 юл:
Тулякова уның һуңғы, дүртенсе ҡатыны була. Вера Тулякова «Нәзим менән һуңғы әңгәмә» тигән китап яҙа, төрөк телендә ул дүрт тапҡыр баҫыла, 2009 йылда ул Рәсәйҙә лә донъя күрә<ref>{{книга|автор=Тулякова-Хикмет В. |часть= |ссылка часть= |заглавие= Последний разговор с Назымом|оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= Время|место= {{М.}}|издательство= |год= 2009|том= |страницы= |страниц=416 |серия= Диалог|isbn= 978-5-9691-0384-9|тираж=2000}}</ref>.
[[1963 йыл]]дың 3 июнендә Нәзим Хикмәт йөрәк өйәнәгенән вафат була. Ул Мәскәүҙә Новодевичье зыяратында ерләнгән.
Н.Хикмәткә бағышлап Ярослав Смеляков, Андрей Вознесенский, Евгений Евтушенко, Рәсүл Рза, Наири Зарьян, Констанция Буйло, Аалы
Нәзим Юрий Домбровскийҙың «Факультет ненужных вещей» романындағы бер персонаждың , Лев Кассилдең «Будьте готовы, ваше высочество!» повесындағы Тонгорҙың прототибы була.
| |||