Википедия

Ниғмәтйәнов Мәхмүт Ниғмәтйән улы: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Шәхес}}
'''Ниғмәтйәнов Мәхмүт Ниғмәтйән улы Ниғмәтйәнов''' ([[1930 йыл]]ның [[10 май|10 май]], [[Оло1930 Арташ (Һаба районы)|Оло Арташ]], [[Татарстан республикаһы|ТАССР]], [[Рәсәй Совет Федератив Социалистик Республикаһы|РСФСР]], [[Совет Социалистик Республикалар Союзы|СССРйыл]])  — күренекле [[фольклор]]сы-[[ғалим]], музыка белгесе, татар халыҡ көйҙәрен йыйыусы һәм өйрәнеүсе, [[Татарстан Республикаһының Атҡаҙанғанатҡаҙанған сәнғәт эшлеклеһеэшмәкәре]] (1979), [[ГҒ.Туҡай исемендәге Дәүләт премияһы]] ияһылауреаты (1985).
 
== Биография ==
 
=== Ауыр бала саҡ ===
Мәхмүт Ниғмәтйәнов [[1930 йыл]]ныңдың [[10 май|10 майында]]ында [[Татарстан республикаһы]]ның [[Һаба районы]] [[Оло Арташ (Һаба районы)|Оло Арташ]] ауылында тыуа<ref name=":0">[http://adiplar.belem.ru/nigm.htm Әҙиптәр: Мәхмүт Ниғмәтйәнов] "«adiplar.belem.ru"»</ref>. Ул баласаҡтан әсәһенең һуҙып-һуҙып китаптар уҡығанын һәм [[бәйет]]-[[мөнәжәт]]ҙәртәр әйтеүен, атаһының гармунда халыҡ көйҙәрен уйнағанын тыңлап үҫә<ref name=":2" />. Үҙе лә [[гармун]]лада музыканы көйләргә 5-6 йәшендә өйрәнә. Башланғыс белемде [[Сәбиә Сүри]] ауылында күрше урыҫ мәктәбендә ала башлаған<ref name=":1" />. [[1939 йыл]]да ғаиләһе [[Донбасс]]ҡа күсеп китә. Һуғыш башланған [[1941 йыл]]да атаһын ерләй, апаһы менән абайһыҙ һуғышҡа оҙата. Шул сәбәптән [[Белгород]] балалар йортона ебәрелә<ref name=":2" />.
 
[[Бөйөк Ватан һуғышы]]ның йылдарында (1943-441944) хәрби заводта столяр эшен башҡара, [[Украин Совет Социалистик Республикаһы|Украина ССР]]<nowiki/>ның [[Кадиевка (ҡала)|Кадиевка]] ҡалаһында һөнәр училищеһында уҡып ала<ref name=":3">Мәхмүт Нигъмәтҗанов: "«Моңланудан туктыйк. Ул – — татарның биш гасыр изелүе нәтиҗәсе"»</ref>. Һуғыш тамамланғандан һуң, [[Юдино (Ҡазан)|Юдино]] тимерюлсылары кухняһында, шуның өсөн [[Мәскәү]] тимерюлсылары техникумында белем ала<ref name=":2" />. Уҡыу йылдарында төрлө музыка ҡоралдарында, шул иҫәптән: фортепиано, труба, тромбон, аккордеон, балалайка, өҫтәлә, - — уйнарға өйрәнә, үҙешмәкәр сәнғәт төркөмдәрендә ҡатнаша<ref name=":2">[http://gabdullatukay.ru/tukay-prize/laureates/laureat-1985/nigmetjanov-mehmut-nigmetjan-uly-muzyka-belgeche/ Ниғмәтйәнов Мәхмүт Ниғмәтйән улы  — музыка белгесе] "«gabdullatukay.ru"»</ref>.
 
=== Һуғыштан һуңғы йылдар ===
[[1951]]-[[1953 йыл]]ларҙадарҙа М. Ниғмәтйәнов [[Юдино (Ҡазан)|Юдино]] тимерюлсылары училищеһында уҡыта, [[Ҡазан (Волга буйы) федераль университеты|Ҡазан университетының]] физика-математика факультетына ситтән тороп уҡырға инә<ref name=":2" />.
 
[[1953 йыл]]да Мәхмүт Ниғмәтйәнов [[Юдино (Ҡазан)|ЮдинағаЮдинолағы]] эшен ташлап, [[Ҡазан дәүләт консерваторияһы]]неңның композиция-теория факультетына уҡырға инә, студент йылдарында үҙенең тормоштағы төп эшен билдәләй<ref name=":0" />. Каникул ваҡыттарында үҙ ойошторолған фольклор экспедицияларында татар халыҡ йырҙарына иғтибар итә, боронғо ғөрөф-ғәҙәт, ғәҙәттә йола йырҙарының үҙенсәлектәре, халыҡ көйҙәрен урып-йыйыу һәм өйрәнеү тарихы менән ҡыҙыҡһына<ref name=":2" />. Был уның татар халыҡ йырҙарын эшкәртеүгә арналған диплом эшендә лә киң сағылыш таба. Юғары уҡыу йортонайортон [[1958 йыл]]да тамамлап, башта шунда уҡ, шуның менән бергә [[СССР Фәндәр Академияһының Ҡазан филиалы Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әҙәбиәт һәм тарих институты|СССР Фәндәр академияһы Ҡазан филиалының Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әҙәбиәт һәм тарих институтында]] ғилми хеҙмәткәр булып эшләй<ref name=":3" />.
 
[[1967]]-[[1973 йыл]]ларҙа [[Татар дәүләт филармонияһы]]нең сәнғәт рәйесе, [[1974]]-[[1984 йыл]]ларҙа шул уҡ институтта өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй<ref name=":3" />. Был хеҙмәте ваҡытында М.Н.Ниғмәтйәнов фольклор экспедицияларының географияһын тағы ла киңәйтә, илдең татарҙар йәшәй торған һәр төбәгендә булып ала<ref name=":3" />.▼
 
▲[[1967]]-[[1973 йыл]]ларҙадарҙа [[Татар дәүләт филармонияһы]]нең сәнғәт рәйесе, [[1974]]-[[1984 йыл]]ларҙадарҙа шул уҡ институтта өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй<ref name=":3" />. Был хеҙмәте ваҡытында М. Н. Ниғмәтйәнов фольклор экспедицияларының географияһын тағы ла киңәйтә, илдең татарҙар йәшәй торған һәр төбәгендә булып аласыға<ref name=":3" />.
 
== Ғаиләһе ==
Мәхмүт Ниғмәтйәновтың анаһыәсәһе Нуржан атаҡлы дин Хажи Йәләлетдин ғаиләһендә тыуған<ref name=":2" />.
 
Атаһы Ниғмәтйән Мөхәррәмов  — шахтер, гармун оҫтаһы була<ref name=":1" />. [[1928 йыл|1928]]-[[1930 йыл|1930]] [[Донбасс]]<nowiki/>ныңтың татар шахтерҙарына, шул иҫәптәиҫәптән Ниғмәтйән Мөхәррәмовҡа, тырыш хеҙмәттәре өсөн Лазарь Каганович тарафынан 400 мең һум премия тапшырыла<ref name=":0" /><ref name=":1">[https://www.azatliq.org/a/28076148.html Мәхмүт Ниғмәтйәнов: "«Моңланыуҙан туҡтай. Ул – — татарҙың биш йөҙ йыл иҙелеүе нәтижәһе"»] "«azatliq.org"»</ref>. Шул аҡсаны Ниғмәтйән Мөхәррәмов [[Һаба районы|Һаба]] һәм [[Кукмара районы|Кукмара]] райондарында ике татар мәктәбен төҙөүгә тапшыра<ref name=":1" />.▼
 
▲Атаһы Ниғмәтйән Мөхәррәмов — шахтер, гармун оҫтаһы була<ref name=":1" />. [[1928 йыл|1928]]-[[1930 йыл|1930]] [[Донбасс]]<nowiki/>ның татар шахтерҙарына, шул иҫәптә Ниғмәтйән Мөхәррәмовҡа тырыш хеҙмәттәре өсөн Лазарь Каганович тарафынан 400 мең һум премия тапшырыла<ref name=":0" /><ref name=":1">[https://www.azatliq.org/a/28076148.html Мәхмүт Ниғмәтйәнов: "Моңланыуҙан туҡтай. Ул – татарҙың биш йөҙ йыл иҙелеүе нәтижәһе"] "azatliq.org"</ref>. Шул аҡсаны Ниғмәтйән Мөхәррәмов [[Һаба районы|Һаба]] һәм [[Кукмара районы|Кукмара]] райондарында ике татар мәктәбен төҙөүгә тапшыра<ref name=":1" />.
== Фәнни хеҙмәттәре ==
 
* «Татарские народные музыкальные инструменты»
* «Туҡай һәм музыка»
* Ниғмәтйәнов М. Н.  Татар халыҡ йырҙары / М. Ниғмәтйәнов .— Казан : Татарстан китап нәшриәте, 1976 .— 216 б.  — Татар телендә.
* Нигметзянов М. Н.  Музыкально-сетевые особенности традиционной народной песни татар Среднего Поволжья : музыкально-этнографической исследование : диссертация ...… кандидата искусствоведения : 17.00.02. - — Казань, 1973. - — 178 с.
 
== Иҫкәрмәләр ==
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Ниғмәтйәнов_Мәхмүт_Ниғмәтйән_улы» битенән алынған