Ҡадир Рабия: өлгөләр араһындағы айырма

'''Рабия Ҡадир '''  ({{lang-ru|Рабия Кадир}}, {{lang-ug|رابىيە قادىر}}, Rabiye Qadir) — [[эшҡыуар]], билдәле [[уйғырҙар|уйғыр]] [[диссидент]]ы һәм хоҡуҡ яҡлаусыһы, «[[Бөтә донъя уйғыр конгресы ]]» (БДУК, {{lang-ru|ВУК}}) президенты.

1947 йылда Ҡытайҙың[[Ҡытай]]ҙың Алтай ҡалаһында эшҡыуарҙар ғаиләһендә тыуған. 1965 йылда Сидик Рузиға кейәүгә сығып һәм [[Шеңжан-Уйғыр автономиялы районы]]ның Аҡһыу ҡалаһына күсеп бара. [[1981 йыл]] йылдада ғаиләһе менән [[Өрөмсө]] ҡалаһына күсеп килә, унда уйғыр этник кейемен һатыу буйынса ҙур булмаған эш аса. СССР тарҡалғандан һуң, күп кенә уйғырҙар кеүек үк, элекке совет республикалары менән сауҙа итеүгә күсеп, «Akida Industry and Trade Co» сауҙа компанияһына нигеҙ һала. Тиҙҙән Ҡытайҙың биш иң бай кешеһенең береһе булып китә, уның компанияһы Ҡытайҙың Көнсығыш төбәктәрендә, Ҡаҙағстанда[[Ҡаҙағстан]]да һәм Рәсәйҙә сауҙа операцияларын алып бара. Уның ғаиләһе Өрөмсөлә "«Akida Trade Center"», "«Kadeer Trade Center"» кеүек эре сауҙа һәм эшлекле үҙәктәрҙең милекселәре булып тора<ref name=reut20090908>{{cite news |url=http://www.reuters.com/article/latestCrisis/idUSSP473138|title=China to demolish Kadeer buildings in restive Urumqi |first=Royston |last=Chan |date=8 September 2009 |work=Reuters|accessdate=2014-10-11}}</ref>.

Уйғырҙарҙың хоҡуғы боҙолоуы тураһында һөйләргә 1999 йылдың авгусында Өрөмсөлә [[АҠШ]] Конгресы делегацияһы менән осрашыуға китеп барғанда уны Ҡытай властары ҡулға алып, дәүләт хәүефһеҙлегенә янауҙа ғәйепләп, ултыртып ҡуя. Унда ул яңғыҙ кешелек камерала ике йыл ултыра <ref name=profile050317/><ref>McGeown, Kate (June 24, 2005). [http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4618995.stm Fighting the cause of China’s Uighurs]. [[BBC News]].</ref><ref>Millward (2007), p. 360.</ref>.