Сәлим III: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
55 юл:
Бынан алдағы, 1768—1774 йылдарҙағы, рус-төрөк һуғышы Төркиә императрица [[Екатерина II]]-нән Польшаның эске эштәренә ҡыҫылыуҙан тыйылыуын һораған өсөн башланған. Һөҙөмтәлә, рус ғәскәрҙәре төрөктәрҙе тәьҫирле тар-мар итә — [[Аҙау]]ҙы, Ҡырымды һәм Бессарабияны яулай, под командованием фельдмаршал Пётр Александрович Румянцев-Задунайский етәкселегендә Молдавияны баҫып ала, шулай уҡ төрөктәрҙе Болгарияла ҡыра. Төрөктәр тыныслыҡ эҙләргә мәжбүр була, һәм Көчөк-Ҡайнаржа тыныслыҡ килешеүе төҙөлә. Был килешеү буйынса [[Ҡырым ханлығы]] төрөк солтанынан бойондороҡһоҙ була, һәм [[1783 йыл]]да Екатерина бөтә Ҡырым ярымутрауын Рәсәйгә ҡушыу мөмкинлеген ала.
 
[[1787 йыл]]да яңы һуғыш тоҡана, Рәсәйҙе яңынан Австрия хуплай. Генерал [[Александр Васильевич Суворов]] командалығында рус ғәскәрҙәре бер нисә еңеүгә өлгәшә, һәм Рәсәйгә Днестр һәм Дунай йылғаларының түбәнге ағымын контролдә тотоу мөмкинлеген бирә. Сәлим III солтан, үҙ дәүләтенең абруйын тергеҙер өсөн, Рәсәй менән тыныслыҡ килешеүе төҙөр алдынан, исмаһам, бер тапҡыр булһа ла, еңергә теләгән, әммә төрөк армияһының хәле өмөтләнерлек булмаған. Шуның өсөн Рәсәйҙең артабанғы уңыштары төрөктәрҙе 1792 йылдың 9 ғинуарында Яссы тыныслыҡ килешеүенә ҡул ҡуйырға мәжбүр итә.
 
Һуғыш ахыры Төркиә өсөн һәләкәткә тиң була: был килешеү буйынса [[Төркиә]] [[Ҡара диңгеҙ]]ҙең бөтә көнбайыш украин яр буйын Рәсәйгә бирә. Төркиә [[1806 йыл]]да Молдавия һәм Валахияның бөтә рус яҡлы наместниктарын ҡолатҡандан һуң, 1806—1812 йылдарҙа бәләкәй масштаблы [[Рус-төрөк һуғышы]] башлана. Был ваҡытта, Франция менән мөнәсәбәттәрҙә асыҡлыҡ булмаған саҡта, Рәсәй Төркиәгә ҡаршы ҙур ғәскәр туплау Рәсәй өсөн кәрәкмәгән. Ләкин [[1811 йыл]]да, Франция менән һуғыш тоҡаныу алдында торған Рәсәй көньяҡ сигендәге көсөргәнешлекте тиҙ хәл итеү сарпһын күргән. Фельдмаршал [[Михаил Илларионович Кутузов]]тыңКутузовтың 1811—1812 йылдарҙағы еңеүле кампанияһы 1812 йылдың 18 майында төрөктәрҙе [[Бухарест]] тыныслыҡ килешеүенә ҡул ҡуйырға мәжбүр итә. Был юлы Төркиә Рәсәйгә Бессарабияны бирә. Рәсәй шулай уҡ төрөк хакимлығына ҡаршы баш күтәргән сербтарҙы автономия перспективаһы менән тәьмин итә для. Был Портаның Балҡандағы хәлен ҡатмарлаштырған.
 
=== Австро-турецкая война (1787—1791) ===
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Сәлим_III» битенән алынған