|
= Физик-географик характеристика =
{| class="standard" align="right" |+Океандарҙың төп морфологик үҙенсәлектәре<br/>(«Океандар атласы» («Атласа океанов») мәғлүмәте буйынса. 1980 йыл)
(«Океандар атласы» («Атласа океанов») мәғлүмәте буйынса. 1980 йыл)[15]
!Океандар
!Һыу
тәрәнлеге
м
!Океандың
м
|-
| align="right"| 18,07
| align="right"| 1225
| align="right"| Гренландия[[Гренланд диңгеҙе]] (5527)
|-
|Тымыҡ
== Дөйөм мәғлүмәт ==
Төньяҡ Боҙло океан [[Евразия]] һәм [[Төньяҡ Америка]] араһында урынлашҡан. [[Атлантик океан]] менән сиге Гудзон боғаҙы, артабан Дейвис боғаҙы һәм Гренландия утрау яры буйынса Брустер моронона тиклем, Дания боғаҙы аша Исландия утрауының Рейдинупюр моронона тиклем, артабан яр буйлап Герпир моронона тиклем, һуңынан [[Фарер утрауҙарынаутрауҙары]]на, артабан Шетланд утрауҙарына һәм төньяҡ киңлектең 61° Скандинав ярымутрауы ярҙарына тиклем ята. Халыҡ-ара гидрографик ойошманың терминдар йыйылмаһында Төньяҡ Боҙло океандың сиктәре [[Гренландия]], [[Исландия]], артабан [[Шпицберген]], Медвежий утрауы һәм [[Норвегия]] ярҙары аша үтә һәм Гренланд, Норвег диңгеҙҙәрен Атлантик океан биләмәһенә ҡуша. Тымыk[[Тымыҡ океан]] менән сик булып Берингов[[Беринг боғаҙы]] аша Дежнёв морононан Уэльс Принцы моронона тиклем үткән һыҙыҡ тора. Халыҡ-ара гидрографик ойошманың терминдар йыйылмаһында сик Себер поляр түңәрәге буйлап, Аляска һәм Себер араларынан уҙа. Ошо уҡ терминологияла [[Чукот диңгеҙе|Чукот]] һәм Берингово[[Беринг диңгеҙе|Беринг]] диңгеҙҙәре Төньяҡ боҙло океанға ҡарай.
Төньяҡ Боҙло океан — иң бәләкәй океан. Асыҡлауҙар ысулына ҡарап океандың майҙаны 14,056 алып 15,558-ғаса миллион км² тәшкил итә, йәғни, яҡынса донъя океанының 4 % майҙанын биләй. Һыу күләме 18,07 миллион км³. НекоторыеҠайһы океанографыбер рассматриваютокеанографтар егоуны какАтлантического внутреннееокеандың диңгеҙдиңгеҙе Атлантическогобулараҡ океандыңиҫәпләйҙәр. Төньяҡ Боҙло океан иң һай океан иҫәпләнә, уның уртаса тәрәнлеге 1225 м (иң тәрән урыны Гренланд диңгеҙендә — 5527 м). Яр буйы һыҙығы оҙонлоғо 45 389 км.
== Диңгеҙҙәр ==
Төньяҡ Боҙло океандың диңгеҙҙәр, ҡултыҡтар, боғаҙҙар майҙаны 10,270 % 8 миллион км² тәшкил итә (океандың дөйөм майҙанының 70 %), күләме 6,63 миллион км³ (37 %).
Ситтәге диңгеҙҙәр (көнбайыштан көнсығышҡа): [[Баренц диңгеҙе]], [[Кара диңгеҙе]], [[Лаптевтар диңгеҙе ]], [[Көнсығыш- Себер диңгеҙе]], Чукотка[[Чукот диңгеҙе]], [[Бофорт диңгеҙе ]], Линкольн диңгеҙе , Гренландия[[Гренланд диңгеҙе]], [[Норвегия диңгеҙе]]. ЭстәгеЭске диңгеҙҙәр: [[Аҡ диңгеҙ]], [[Баффин диңгеҙе ]]. [[Гудзон ҡултығы]] иң ҙур ҡултыҡ булып һанала.
== Утрауҙар ==
Утрауҙар һаны буйынса Төньяҡ Боҙло океан [[Тымыҡ океанданокеан]]дан һуң икенсе урынды биләй. Океанда Ер шарындағы иң ҙур [[Гренландия]] (2175,6 мең км²) утрауы һәм ҙурлығы буйынса икенсе [[Канада Арктик архипелагы]] (1372,6 мең км²) бар, шулай уҡ иң ҙур утрауҙар: Баффинов[[Баффин Ере]], Элсмир, Виктория, Банкс, Девон, Мелвилл, Аксель-Хейберг, [[Саутгемптон (утрау)|Саутгемптон]], [[Уэльс принцы утрауы (Канада)|Уэльс Принцы]], Сомерсет, Принс-Патрик, Батерст, Кинг-Вильям, Байлот, Эллеф-Рингнес). Ҙур утрауҙар һәм архипелагтар: [[Яңы Ер]] (Төньяҡ и Көньяҡ утрауҙар), [[Шпицберген]] (утрауҙар: Көнбайыш Шпицберген, Төньяҡ-Көнсығыш Ере), Новосибирск[[Яңы Себер утрауҙары]] (Ҡазан утрауы), [[Төньяҡ Ер]] (утрауҙар: Октябрь Революцияһы, Большевик, Комсомолец), Франца[[Франц-Иосиф Ере]], Конг Оскар утрауы, Врангель утрауы, Колгуй утаруы, Милна Ере, Вайгач утрауы.
{|class="graytable" style="text-align:center" |+
|[[Файл:Baffin Island Northeast Coast 1997-08-07.jpg|center|245px]]|Клайд-Ривер янындағы боҙлоҡ.
Баффинов[[Баффин Ере]]
|[[Файл:Полярная ночь.jpg|center|295px]]|Рогачёв ҡасабаһында поляр төн.
Яңы Ер
Шпицберген
|[[Файл:Northbrookisland fj.jpg|center|200px]]|Нортбрук утрауының яр буйы.
Франц-Иосиф Ере Архипелагыархипелагы
|}
|
