Башҡорт телендә транскрипция: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Alfiya55 (фекер алышыу | өлөш) "Транскрипция (лингвистика)" битен тәржемә итеп төҙөлгән |
Alfiya55 (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Ук}}
'''Транскрипция''' лингвистикала — телмәр элементтарын ([[
== [[Башҡорт
Транскрипция алфавиттағы хәрефтәр һәм төрлө тамғалар аша туған телдәге йә уның диалектындағы, һөйләшендәге яңғырашты бирә ала.
Фонетик транскрипция,
'''Транскрипция төрҙәре'''
Тел ғилемендә транскрипцияның ике төрө бар
* фонетик төр
Юл 20 ⟶ 21:
Фонетик транскрипция йышыраҡ ҡулланыла.
Транскрипцияның төп ҡағиҙәләре түбәндәгеләр {{//Башҡорт теле грамматикаһы. 3 томда. Т.1. Абдуллина Г.Р. - Өфө, Китап, 2018. - 340 /https://vk.com/doc704697_497358077?hash=816a2d1a482abe40ee&dl=a6e5e5bb6e93d23073<
1) транскрипцияланған телмәр өлөшө — өн, өндәр ҡушылмаһы, [[ижек]], [[һүҙ]], [[һүҙбәйләнеш]], [[һөйләм]], фраза, текст — квадрат йәйәләр әсенә алына: ''ба[в]ай'', [''йа'']''рҙам'', [''бейек''], [''изге'' ''ўатаным''] һ. б.;
2) баш хәрефтәр ҡулланылмай;
Юл 28 ⟶ 29:
3) тыныш билдәләре урынына пауза тамғалары ҡулланыла:
|| — ҙур паузалар өсөн;
Юл 48 ⟶ 49:
9) төп башҡорт һүҙҙәрендәге һуҙынҡылар ғәҙәттәге а, э, ы, и, о, ө, у, э (е), хәрефтәре менән тамғалана, рус теленән алынған өндән айырылып торһон өсөн, башҡорт телендәге [о] өнөнөң хәрефе өҫтөнә уң яҡтан бәләкәй о хәрефе өҫтәлә [о°]: ''ҡорос'' [''ҡо° ро°с''];
[э]
10) рус теленән ингән һүҙҙәрҙәге [о] өнө өсөн — ғәҙәттәге о хәрефе;
Юл 99 ⟶ 100:
17) рус теленән ингән һүҙҙәрҙәге [ц], [ч], [щ] өндәре тарҡатылмайынса, ц, ч, щ хәрефтәре аша бирелә: циркуль [''цыркул''’], Чапаев [''чапа́йэф''], щётка [''що́тка''].
== Башҡа телдәрҙәге әйтелеште транскрипциялау ==
Күҙалланған аудитория өсөн туған тел булмаған телдәрҙәге телмәрҙең яңғырашын яҙмала сағылдырыу ябайлыҡ йә теүәллек талаптарына буйһона. Филолог булмағандарҙы сит телмәр менән таныштырыуҙы ябайлаштырыу өсөн элек-электән уларҙың туған алфавитында башҡарыла һәм был күп һанлы һөйләшлектәрҙә ҡулланыла.
Ҡәтғиерәк фәнни-лингвистик ҡараш иһә төрлө телдәрҙәге өндәрҙең әйтелеш үҙенсәлектәрен иҫәпкә ала, хатта уларҙағы оҡшаш өндәрҙең [[Артикуляция (фонетика)|артикуляция]]
Яҙманың теге йәки был ысулын ҡулланып транскрипциялау сит телдәрҙәге һүҙҙәрҙе һәм фразаларҙы яҙмалары булмаған йә алфавитлы телдәрҙә генә түгел, ә идеографик (логографик, иероглиф) яҙмалы телдәрҙә тапшырыу өсөн дә мөһим.
Ғалимдар алфавит яҙмаһының төрлө системалары араһындағы даими ярашлылыҡтарҙы асыҡлаған, ләкин сит телдәрҙәге текстарҙы яҙма тәржемәләүсе алдында йыш ҡына яңғыҙлыҡ исемдәрҙе, сит мәҙәниәт күренештәрен тәржемә телендә биреү ысулын һайлау бурысы ҡалҡып сыға. Был һайлау (сығанаҡ текст алфавитлы яҙыуҙа булһа) яңғырашты максималь тапшырыу мөмкинлеге, йәғни транскрипция, менән хәрефле ярашлылыҡтарҙы тапшырыу, йәғни транслитерация (сығанаҡ идеографик яҙмала булһа, был мөмкин түгел), араһында бара һәм тәржемәсегә компромистар эҙләргә тура килә. Ғәмәли транкрипция компромислы вариант тип иҫәпләнә, ул өнлө генә түгел, хәрефле ярашлылыҡтарҙы ла иҫәпкә ала. Уны тәржемәлә ярҙам итеүсе хәҙерге компьютер программалары ла ҡуллана; мәҫәлән, Рәсәй лингвистары тикшеренеүҙәренә нигеҙләнгән «Транскриптор» ҡоралы (Артемий Лебедев сайтында).
Юл 118 ⟶ 116:
== Әҙәбиәт ==
* {{Китап|заглавие=Большая российская энциклопедия. Том 32|часть=Транскрипция|ссылка часть=https://bigenc.ru/linguistics/text/4199684|место=М.|год=2016|страницы=340|ref=Большая российская энциклопедия}}
* Башҡорт теле грамматикаһы. 3 томда. Т.1. Абдуллина Г.Р. - Өфө, Китап, 2018.
| |||