Абрамов Кузьма Григорьевич: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
ә clean up using AWB
1 юл:
{{Ук}}
'''Абрамов Кузьма Григорьевич''' (30 октябрь (12 ноябрь) [[1914]] йыл, Сембер губернияһы Старые Найманы ауылы (хәҙер [[Мордва Республикаһы|Мордовияның]] Березниковский районы) — 4 август, [[2008 йыл]], [[Саранск]] ҡалаһы) — совет һәм рәсәй яҙыусыһы, драматург. [[Мордва Республикаһы|Мордва Республикаһының]]ның халыҡ яҙыусыһы, Мордва Республикаһының почетлы гражданы.
 
== Биографияһы ==
9 юл:
[[1939 йыл]]да армия сафына алына, Славута ҡалаһында хеҙмәт итә. Шунда уҡ пехота училищеһына уҡырға инә, уны Тамбовта уңышлы тамамлай.
 
[[Икенсе донъя һуғышы]]нда СССР яғында ҡатнаша. 1941 йылдың июленән Көнбайыш фронтында минометминомёт взводы командиры. Глухово янында ҡаты яралана. Госпиталдән һуң, минометминомёт ротаһы командиры вазифаһында Мәскәү оборонаһында һәм 33-сө армияның һөжүмендә ҡатнаша. 1942 йылдың апрелендә ҡамауҙа була һәм контузия алып, әсиргә эләгә, 1945 йылдың апреленә тиклем унда була, аҙаҡ америка ғәскәрҙәре тарафынан Нюрнбергта азат ителә. Хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнашҡаны өсөн икенсе дәрәжә Ватан һуғышы ордены, Ҡыҙыл йондоҙ ордены, «Германияны еңгән өсөн» миҙалы менән бүләкләнә.
 
[[1949 йыл]]дан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы булып тора.
22 юл:
Драматург булараҡ, 1948 йылдан сығыш яһай («Пелькстамо» пьесаһы). Ике тиҫтәгә яҡын пьеса яҙа, уларҙың күбеһе мордва драма театрында ҡуйыла. Бөтәһе лә эрзя телендә нәшер ителгән<ref name="Odvij">Од вий, 1951; Пьесы // Собр. соч. в 3 тт. Т. 3. — Саранск: Мордкиз, 2004. — С. 324—718</ref>, был уны «алдынғы мордва драматургтарының береһе» итә<ref>От издательства // Кузьма Абрамов. Собр. соч. в 7 т. Т. 7. — Саранск: Мордов. кн. изд-во, 1999. — С. 537.</ref>. Хикәйәләр йыйынтығы 1950 йылдар аҙағында — 1960 йылдар башында сыға башлай<ref>Рассказы. — Саранск: Мордкиз, 1959; Русые косы. — М., 1961.</ref>.
 
Беренсе романы «Найман», трилогияның башланғысы була, тәүге тапҡыр [[1957 йыл]]да баҫылып сыға. Рус теленә «Лес шуметь не перестал» (1961 тәржемәһе исеме аҫтында сыға). Был китап, «көсөргәнешле сюжеты, ситуацияның драматизмы, ҡатнашыусыларҙың психологик нескә һүрәтләнеше менән айырылып тора»<ref>Аннотация ко второму изданию романа «Лес шуметь не перестал». — М.: Советская Россия, 1970. — С. 3.</ref>, шуға ла «мордва әҙәбиәтендә күп планлы беренсе роман булып ҡала»<ref>Кирюшкин Б. Первый многоплановый роман // Тр. НИИ яз., лит., истории и экономики при Совете Министров МАССР. — Саранск, 1964. — Вып. 26. — (Серия филолог.). — С. 32—68.</ref>. Ә бөтә трилогияһы — 1920—1950 йылдарҙағы волга буйы ауылы тураһында тәүге эпопеялы роман<ref>Икельце вал // Кузьма Абрамов. Вейс пурназь сёрмадовкстнэ кемгавтово томсо (Предисловие // Кузьма Абрамов. Полное собрание сочинений в двенадцати томах). — Т. 1. — Саранск: Мордов. кн. изд-во, 2013. — С. 29.</ref>. Трилогияға рәсәй үҙәк матбуғаты юғары баһа бирә<ref>Далада Н. Лес шумит. // Литература и жизнь. — 1962. — 4 февр.; он же. Трилогия о мордовской деревне // Лит. газета. — 1967. — 5 апр.; Соболев Л. С. Советская литература и воспитание нового человека: докл. на II съезде писателей РСФСР // Лит. газ. — 1965. — 4 марта; Недосекин Р. Летопись судьбы народной // В мире книг. — 1966. — № 11. — С.26 — 27; Содружество литератур // Книги России. — 1967. — С. 26; Трошин А. Лес шуметь не перестанет: современный роман // Лит. Россия. — 1967. — 15 дек. — С. 14-15 и др. </ref>.
 
Рома «Эсеть канстось а маряви» (1967), русса тәржемәһе «Своя ноша не в тягость» (1970, 1971), «Велень тейтерь» (1980), тәржемәлә «Девушка из села» (1987) әҙәбиәттә барлыҡҡа килгән шаблонды — ауыл һәм ҡала прозаһына бүлеүҙе бөтөрөргә тырышыуҙа уңышлы була<ref>Власенко А. Расцвет. О современной литературе народов РСФСР. — М., 1973. С. 171 и др.</ref>. «Эрзянь цер» биографик романын — скульптор Степан Эрьзе тураһында— (1971, 1973, 1977 йылда рус телендә «Степан Эрьзя». — М., 1974, 1976,1981) яҙыу өсөн К. Абрамовҡа бер нисә йыл тикшереүҙәр эше алып барырға тура килә<ref>Левшин И. Трудная ноша // Лит. Россия. — 1984. — 3 февр. — С. 11.</ref>.
99 юл:
* {{Китап|заглавие=Международная научно-практическая конференция, посвященная 100-летию со дня рождения Народного писателя Мордовии К. Г. Абрамова, 18–19 нояб. 2014 г.: [материалы]|ответственный=Е. А. Жиндеева (отв. ред.) [и др.]|место=Саранск|год=2014|страниц=330}}
* {{Китап|заглавие=Кузьма  Григорьевич   Абрамов:   биобиблиографический   указ.|ответственный=сост. В. К. Абрамов, О. В. Абрамова.|место=Саранск|издательство=Изд-во Мордов. ун-та|год=2015|страниц=106}}
 
[[Категория:Халыҡтар Дуҫлығы ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ҡыҙыл Йондоҙ ордены кавалерҙары]]