Википедия

112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
49 юл:
1943 йылдың ноябрендә [[Белоруссия]] ҡалаларын һәм ауылдарын азат итеүҙә, 1944 йылдың 8 ғинуарынан 14-енә тиклем Мозырь рейдында ҡатнаша һәм [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] менән наградлана.
 
[[Украина]] ҡалаларын һәм ауылдарын азат итеүҙә ҡатнашҡан өсөн дивизия — II дәрәжә Суворов ордены, ә 58-се һәм 62-се гвардия атлылар полкы, 60-сы гвардия атлылар полкы һәм 148-се артиллерия-минометсылар полкы, Томашув-Мазовецкий ҡалаһын азат итеүҙә ҡатнашҡан өсөн Ҡыҙыл Байраҡ ордены менән наградлана.
 
1945 йылдың 10 февраленән 4 апреленә тиклем дивизия — Көнсығыш Померан, 1945 йылдың 19 апреленән 5 майға тиклем Берлин стратегик операцияһында ҡатнаша. II дәрәжә Кутузов ордены менән наградлана.
56 юл:
 
== Командирҙары ==
* [[1941 йыл]]дың декабре — [[1943 йыл]]дың [[23 февраль|23 феврале]] — полковник, [[1942 йыл]]дың ноябренән — генерал-майор [[Миңлеғәле Шайморатов]]
* 1943 йылдың феврале — [[1945 йыл]] — полковник, 1943 йылдың октябренән — генерал-майор [[Белов Григорий Андреевич|Г. А. Белов]]
 
117 юл:
** 1942 йылдың ғинуарынан майор, һуңғараҡ полковник [[Күсимов Таһир Тайып улы|Кусимов Т. Т.]]
* [[60-сы гвардия кавалерия полкы|60-сы гвардия Ҡыҙыл Байраҡ, Суворов ордены кавалерия полкы]], булдырылған саҡта 294-се кавалерия полкы.
** [[1942 йыл]]дың ғинуарынан [[1942 йыл]]дың [[10 июль|10 июленә]] тиклем майор [[Нафиҡов Гәрәй Абдулла улы|Нафиҡов Г. А.]]
** [[1943 йыл]]дың апреленә (?) тиклем подполковник Фондеранцев Г. Е.
** [[1943 йыл]]дың июленән (?) подполковник Горлатов И. Ф.
* [[62-се гвардия кавалерия полкы|62-се гвардия Ҡыҙыл Байраҡ, Александр Невский ордены кавалерия полкы]], булдырылған саҡта 313-сө кавалерия полкы.
** 1942 йылдың ғинуарынан майор [[Макаев Ғариф Дәүләт улы|Макаев Г. Д.]]
** [[1943 йыл]]дың июленән (?) подполковник Маркарян М. Г.
* [[148-се артиллерия-миномёт полкы|148-се Томашув артиллерия-миномёт Ҡыҙыл Байраҡ, Богдан Хмельницкий ордены полкы]] ( [[1943 йыл]]ға тиклем (???) 101-се атлы артдивизион)
** подполковник Хәбиров С. Х.
* [[32-се танк полк]] (1944 йылдан составында)
* 80-се айырым Медик-санитар Эскадрон
** 1942 йылдың февраленән өсөнсө ранг военврачы (1943 йылдан — полковник) Каракинов Петр Андреевич
* 944-се Дәүләт банкының ялан почтаһы (1942 йылдың 3 сентябренә ҡарата)
 
140 юл:
* Дивизияның 30-йыллығы хөрмәтенә [[1972 йыл]]да Өфөлә 112-се Башҡорт кавалерия (16-сы гвардия Чернигов) дивизияһы яугирҙарына һәйкәл асылған.
* Өфөлә 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһын булдырыу буйынса штабы урынлашҡан йортта мемориаль таҡтаташ асылған.
* 112-се Башҡорт (16-сы гвардия Чернигов) кавалерия дивизияһының бөтә 78 Советтар Союзы Геройы исемдәре менән мемориаль таҡтаташ Башҡортостан Республикаһының Милли музейы бинаһында ҡуйылды (Өфө ҡалаһы, Совет урамы, 14-се йорт)
* Мемориальная доска с именами всех 78-и Героев Советского Союза 112-й Башкирской (16-й гвардейской Черниговской) кавалерийской дивизии, на здании Национального музея Республики Башкортостан (город Уфа, улица Советская, 14)
* Белая Калитва ҡалаһы янында «"[[Үлемһеҙлек бейеклеге]]»"ндә [[Советтар Союзы Геройы]] лейтенант [[Атаев Аннаклыч|А.Атаев]] етәкселегендә 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугирҙары батырлыҡ күрһәткән урында мрамор обелискыһы ҡуйылған.
* Дивизияның беренсе командиры [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М. М. Шайморатовҡа]] тыуған ауылында һәйкәл ҡуйылды, автор — скульптор Б. Д. Фузеев.
* «ВсадникиЕңеү победыһыбайлылары» документаль фильмы (режиссёр: Әмир Тойғонов; сценаристар: Сәлимә Батисова, Әмир Тойғонов; сығарыу йылы: 2005; «Башкортостан» киностудияһы [[Өфө]])<ref>[http://www.bashfilm.ru/?part_id=16&film_id=4 о фильме на сайте киностудии «Башкортостан»]{{Недоступная ссылка|date=Май 2018 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>
* Өфөлә [[Башҡорт кавдивизияһы урамы]] бар.
* [[Башҡорт кавдивизияһы]]  тыҡрығы  — Өфөнөң [[Дим районы]]нда, [[Баланово (Өфө)|Баланово]] ҡасабаһында.
* [[72012 августайыл]]дың [[20127 годавгуст|7 авгусында]]а стартовалдивизияны международный автопробег, посвящённыйбулдырыуҙың 70-летиюйыллығына формированияарналған дивизии, по маршруту УфаӨфө — Чернигов — Берлин — УфаӨфө маршруты буйлап халыҡ-ара автойөрөш старт алды<ref>{{Cite web |url=http://www.112divizia.ru/ |title=Блог автопробега |accessdate=2012-08-15 archiveurl=https://web.archive.org/web/20140520002708/http://www.112divizia.ru/ |archivedate=2014-05-20 |deadlink=yes }}</ref>.<ref>По боевому пути легендарной шаймуратовской //«Вечерняя Уфа» № 152 (12050), 9 августа 2012 г.</ref>
* В сентябре 2018 годайылдың Почтасентябрендә ЛуганскойЛуганск НароднойХалыҡ РеспубликиРеспубликаһы выпустиладивизияға маркуарналған «КонныйЧернухино рейдатлы Чернухинорейды», посвященнуюПочта маркаһын дивизиисығарҙы. Марка входит"Луганск вөлкәһенең блокнемец «75-летилбаҫарҙарынан освобождениюазат Луганскойителеүенең области75-йыллығына отблогына немецко-фашистских захватчиков»инә<ref>{{Cite news|title=Почта ЛНР к 75-летию освобождения Луганщины ввела в обращение новые марки|url=http://miaistok.su/pochta-lnr-k-75-letiyu-osvobozhdeniya-luganshhiny-vvela-v-obrashhenie-novye-marki/|work=МИА «Исток»|date=2018-09-04|accessdate=2018-09-05|lang=ru}}</ref>.
* Силәбе өлкәһе Арғаяш районында Силәбе-Ҡыштым автоюл буйындағы Бажикаево ауылы тирәһендә 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһына һәйкәл ҡуйылған.
Памятник 112-й Башкирской кавалерийской дивизии в Аргаяшском районе Челябинской области, расположен у автодороги Челябинск-Кыштым близ деревни Бажикаево.
* Липецк өлкәһенең Икенсе Тербуны ауылында 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы булдырыуының 76-йыллығына арналған митинг үтте. 1949—1950 йылдарҙа Башкавдивизияның 246 яугиры ошо ауылдағы туғанлыҡ ҡәберендә ерләнә. Ҡәберлек өҫтөндә таш һәйкәл — дүрт ҡырлы киҫелгән пирамида ҡуйыла. 1961 йылдың 2 майынын 11 майына тиклем обелиск янында теҙ сүккән яугир скульптураһы ҡуйыла<ref name="Вторые Тербуны">[https://veteranrb.ru/v-lipetskoj-oblasti-otkryli-pamyatnik-voinam-112-j-bashkavdivizii/ В Липецкой области открыли памятник воинам 112-й Башкавдивизии]</ref>.
* 2017 йылдың июлендә «Башҡортостан ерҙәштәр берекмәһе» янындағы Башҡорт милли-мәҙәни «Аҡ тирмә» үҙәге ағзалары Икенсе Тербуны ауылындағы ҡәберлектә булып ҡайтҡандан һуң, уларҙың башланғысы менән Рәсәй Федерацияһы ҡарамағындағы Башҡортсостан Республикаһы тулы хоҡуҡлы вәкиллеге ярҙамында ҡәберлектәге һәйкәл яңыртыла: гипсобетон статуя урынында Урал оҫталары ижад иткән бронза һалдат фигураһы ҡалҡа, яңы обелискиҙа дивизия атлыларының тулы исемлеге барлыҡҡа килә<ref name="Вторые Тербуны"></ref>.
 
== Дивизияның юғары наградаға лайыҡ булыусы яугирҙары ==
Юл 155 ⟶ 157:
* [[Башҡорт кавалерия дивизияһының Советтар Союзы Геройҙары]]
* [[Башҡорт кавалерия дивизияһының Дан ордены кавалерҙары]]
 
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
 
== Әҙәбиәт ==
* {{статья|автор= Ахмадиев Т. Х.|заглавие= Башкирская 16-я гвардейская кавалерийская 1941—1945 гг|ссылка= |язык = |издание = [[Ватандаш (журнал)|Ватандаш]]|тип = |год=1997|том = |номер=11|страницы= 173—184|doi= |issn = 1683-3554}}
«https://ba.wikipedia.org/wiki/112-се_Башҡорт_кавалерия_дивизияһы» битенән алынған