Йыл: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш) |
Akkashka (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
'''Йыл''' — [[ваҡыт]]ты үлсәү берәмеге, тарихи күпселек мәҙәниәттәрҙә миҙгелдәр алмашыныуының бер тапҡыр ҡабатлана торған ([[яҙ]], [[йәй]], [[көҙ]], [[ҡыш]]) циклы. Күпселек илдәрҙә йылдың календарь оҙайлылығы [[Ер]]ҙең [[Ҡояш]] тирәләй бер тапҡыр әйләнеп сығыуына тиң, яҡынса 365,242199 тәүлеккә тура килә. Хәҙерге ваҡытта йыл шулай уҡ планетар системаларҙа йондоҙҙарҙың планеталар тирәләй, атап әйткәндә, Ерҙең Ҡояш тирәләй әйләнеүен ваҡытлыса ҡылыҡһырлау сифатында ҡулланыла.<ref name="Викитека ЭСБЕ">{{ВТ-ЭСБЕ|Год|[[Витковский, Василий Васильевич|Витковский В. В.]], [[Прозоровский, Дмитрий Иванович|Прозоровский Д. И.]]}}</ref>.
Юл 157 ⟶ 156:
Теоретик һәм прикладная химия халыҡ-ара союзы һәм Геология фәндәре халыҡ-ара союздарының берлектә ҡабул ителгән билдәләмәһе йыл өсөн 2000 йылда тропик йыл тип аныҡланған ''annus'' ('''a''' ҡыҫҡартыуы) ҡулланыуҙы тәҡдим итә<ref>{{статья |заглавие=IUPAC-IUGS common definition and convention on the use of the year as a derived unit of time (IUPAC Recommendations 2011) |издание=[[Pure and Applied Chemistry]] |том=83 |страницы=1159—1162 |doi=10.1351/PAC-REC-09-01-22 |номер=5 |язык=en |тип=journal |автор=Norman E. Holden, Mauro L. Bonardi, Paul De Bièvre, Paul R. Renne, and Igor M. Villa |год=2011}}</ref><ref name="Biever-war">{{статья |заглавие=Push to define year sparks time war |издание=[[New Scientist]] |ссылка=https://www.newscientist.com/article/dn20423-push-to-define-year-sparks-time-war.html |accessdate=2011-04-28 |язык=en |автор=Celeste Biever |число=27 |месяц=4 |год=2011 |тип=magazine}}</ref>: '''a''' = {{gaps|365,242|192|65}} тәүлек = {{gaps|31|556|925,445}} секунд.
Геофизиктар араһында '''''a'''''-ны фәҡәт «йыл элек» әйтелештәре өсөн, ә '''''y''''' йәки '''''yr'''''
==== СИ приставкаһы менән ҡулланыу ====
Түбәндәгенән сығып, тоташтырыусы һуҙынҡы ҡыҫҡарған берәмектәрҙең альтернатив формалары ҡулланылыуы мөмкин, мәҫәлән, ''kilannum'', ''megannum'' {{nobr|һ.б.}}:
* '''ka''' (килойыл ''kiloannum''), бер мең йылға тиң (10<sup>3</sup>). Ғәҙәттә геологияла, палеонтологияла, археологияла голоцен һәм плейстоцен осорҙары өсөн теге йәки был объекттарҙы тикшереп, йәшен билдәләү маҡсатында радиоуглерод анализ эшләгәндә ҡулланалар, мәҫәлән, боҙло керндарҙы, дендрохронологияны, миҙгел ҡатламдарына дата ҡуйғанда уран-торий методын (Uranium-thorium dating) файҙаланып. Әгәр йәше радиоуглерод анализ ярҙамында билдәләнһә, ул ваҡытта йә радиоуглерод йә календарь (дөрөҫләнгән) бөгөнгө көнгә саҡлы булырға тейеш.
Юл 178 ⟶ 177:
== Башҡа төр ҡулланыш ==
=== Фискаль йыл ===
{{main|Финансовый год}}
Фискаль (финанс) йыл — бизнеста һәм башҡа ойошмаларҙа ҡулланылған йыллыҡ финанс күрһәткестәрен {{comment|иҫәпләп сығарыу|расчёт}} һәм финанс {{comment|иҫәп-хисап эшләүҙе|отчётность}} формалаштырыу. Күп илдәрҙә шуға оҡшаш отчёттарҙы һәр ун ике ай һайын сығарыырға ҡушҡан закондар бар. Финанс йылының календарь йылға тап килеүе мотлаҡ түгел, йәғни мотлаҡ 1 ғинуарҙан башланып 31 декабрҙә тамамланмауы ла мөмкин, әммә АҠШ һәм Бөйөк Британияның, Рәсәйҙәге кеүек, күпселек эре компаниялары өсөн фискаль йыл
=== Уҡыу йылы ===
| |||