Йыл: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
15 юл:
«Йыл»ды аңлатҡан латин һүҙенә ''vetus'' «иҫке» (рус «ветхий, ветошь» һүҙҙәре менән сағыштыр) туғандаш грек һүҙендә {{lang|grc|ἔτος}}, санскритта ''{{IAST|vat-sa-}}'' «бер айлыҡ (быҙау)» һәм ''{{IAST|vat-sa-ras}}'' «год» был мәғәнәне һаҡлаған праһинд-европа телендә ''*wetus-'' «год»:
 
Латин теле ''annus'' һүҙенән бер нисә рус һүҙе [[:wikt:миллениум|миллениум]] (меңйыллыҡтар араһы), [[:wikt:аннуитет|аннуитет]] һ.б. барлыҡҡа килгән.
 
== Йылды астрономик һәм календарь билдәләү ==
108 юл:
}}</ref>.
 
Ниглиз телендәге хеҙмәттәрҙә ҡайһы берҙә ''«y»'' йәки ''«yr»'' аббревиатураһы ҡулланыла<ref name="How" /><ref name="AGUStyle" /><ref name="Strat" />, бигерәк тә геологияла, археологияла һәм палеонтологияла, уларҙа ''«kyr, myr/m.yr/m.y., byr/b.yr/b.y.»'' ҡыҫҡартыуҙары (шуға ярашлы, мең, миллион һәм миллиард йылдар) һәм шуларға оҡшаш тамғалар ҡайһы берҙә формаль булмаған осраҡтарҙа ваҡыт интервалдары оҙайлылығын{{comment|оҙайлығын|длительностей}} күрһәтеү өсөн ҡулланыла длительностей <ref name="AGUStyle">
{{cite web
|url = http://www.agu.org/pubs/style_guide_intro.html
132 юл:
 
=== ''a'' символы ===
Стандарты NIST SP811 стандарттары <ref>{{cite web|author=Ambler Thompson, Barry N. Taylor|url=http://physics.nist.gov/Document/sp811.pdf|publisher=[[Национальный институт стандартов и технологий|National Institute of Standards and Technology]] (NIST)|title=Special Publication 811 – Guide for the Use of the International System of Units (SI)|at=para 8.1|year=2008|deadlink=404|archiveurl=https://web.archive.org/web/20041107221310/http://physics.nist.gov/Document/sp811.pdf|archivedate=2004-11-07}}</ref> и ISO 80000-3:2006<ref>{{cite web
|publisher = [[Международная организация по стандартизации|International Organization for Standardization]]
|url = http://www.iso.org/iso/iso_catalogue/catalogue_tc/catalogue_detail.htm?csnumber=31888
141 юл:
|archiveurl = https://www.webcitation.org/6GVyL2nEj?url=http://www.iso.org/iso/iso_catalogue/catalogue_tc/catalogue_detail.htm?csnumber=31888
|archivedate = 2013-05-10
}}</ref> '''a''' символын ҡулланыуҙы тәҡдим итә ('''a''' шулай уҡ ''ар'' майҙан берәмеге итеп ҡулланылһа ла, әммә ҡулланыу контексы ғәҙәттә ыл үлсәүҙәрҙе еңел айырыу мөмкинлеген бирә).
}}</ref> предлагают к использованию символ '''a''' (хотя '''a''' также используется как обозначение [[Ар|единицы площади ар]], но контекст употребления обычно позволит легко различить эти величины).
 
{{не переведено 2|Унифицированное обозначение единиц измерения|Стандарт США||Unified Code for Units of Measure}}<ref>{{cite web|author=Gunther Schadow, Clement J. McDonald|url=http://aurora.rg.iupui.edu/ucum|title=Unified Code for Units of Measure|deadlink=unknown-host|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080508213313/http://aurora.rg.iupui.edu/ucum|archivedate=2008-05-08}}</ref> устраняет неоднозначность между различными символами, указанными в стандартах ISO 1000, ISO 2955 and ANSI X3.50<ref>http://aurora.regenstrief.org/~ucum/ucum.html#para-31 {{Wayback|url=http://aurora.regenstrief.org/~ucum/ucum.html |date=20100304195312 }}</ref>, путёмҡулланыу использованияюлдары:
 
: ''ar'' для [[ар]]овҙар өсөн иһәм:
 
: '''at''' = уртаса тропик йылдың тәүлеге өсөн - {{gaps|365,242|19}}
: '''a<sub>t</sub>''' = {{gaps|365,242|19}} суток для среднего [[тропический год|тропического года]]
 
: '''aj''' = юлиан йылы тәүлеге өсөн - 365,25
: '''a<sub>j</sub>''' = 365,25 суток для среднего [[Юлианский год (астрономия)|юлианского года]]
 
: '''ag''' = уртаса григориан йылы тәүлеге өсөн - {gaps|365,242|5}}
: '''a<sub>g</sub>''' = {{gaps|365,242|5}} суток для среднего [[Григорианский календарь|григорианского года]]
 
: '''a''' = 1 a<sub>j</sub>aj годйыл (безартабан дальнейшегодөрөҫләмәйенсә уточнениялә)
 
Определение, принятое совместно [[Международный союз теоретической и прикладной химии|Международным союзом теоретической и прикладной химии]] и [[Международный союз геологических наук|Международным союзом геологических наук]], рекомендует для употребления ''annus'' (сокращение '''a''') для года, определённого как тропический год в 2000 году<ref>{{статья |заглавие=IUPAC-IUGS common definition and convention on the use of the year as a derived unit of time (IUPAC Recommendations 2011) |издание=[[Pure and Applied Chemistry]] |том=83 |страницы=1159—1162 |doi=10.1351/PAC-REC-09-01-22 |номер=5 |язык=en |тип=journal |автор=Norman E. Holden, Mauro L. Bonardi, Paul De Bièvre, Paul R. Renne, and Igor M. Villa |год=2011}}</ref><ref name="Biever-war">{{статья |заглавие=Push to define year sparks time war |издание=[[New Scientist]] |ссылка=https://www.newscientist.com/article/dn20423-push-to-define-year-sparks-time-war.html |accessdate=2011-04-28 |язык=en |автор=Celeste Biever |число=27 |месяц=4 |год=2011 |тип=magazine}}</ref>:
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Йыл» битенән алынған