Семёнов Вернер Макарович: өлгөләр араһындағы айырма

'''Семёнов Вернер Макарович''' (19.02.1945 — 25.06.2015)- — төҙөүсе, үҙешмәкәр композитор һәм йырсы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2003), төрлө конкурстар лауреаты.

Каникул ваҡыттарында Мораптал совхозында эшләп ярым баян һатып ала. Шул ваҡыттан инде музыкаға һөйөүе арта. Үҙе баянда уйнап, үҙе йырлап бар халыҡты таң ҡалдыра. Урта мәктәпте тамамлағас, бер ҙә икеләнмәй «әртис» булырға теләк белдерә. Әммә атаһы ҡаршы сыға. «Әртис булып йәшәп булмай, һиңә өйләнеп, балалар тәрбиәләргә кәрәк!» — тигән һүҙҙәре уны төҙөлөш буйынса уҡырға керергә мәжбүр итә.

Бала сағында Вернер үҙ исеменән ояла торған булған. Башҡорт балалары араһында ул Үәрнәр булып йөрөгән. Атаһынанан ни өсөн Вернер тип атанығыҙ тигән һорауы оҙаҡ йылдар буйы сер булып ҡалған. УлАтаһы улының һорауына һәр саҡ: уның һорауына әлегә"Әлегә әйтергә иртәрәк әле", - тип яуаплаған. Макар бабай 98 йәшенәсә Вернерға был серен асмаған. Һыңғы йылында, ауырып түшәккә ятҡас ҡына асылған был сер.

1942 йылда Макар Семёнов һуғышҡан хәрби бүлек Смоленск ҡалаһы янында ҡамауҙа тороп ҡала. Ул шулай итеп ниместәргә әсирлеккә эләгә. Әсирҙәрҙе, әлибиттә, эшләргә мәжбүр итәләр. Ниндәй генә эштәр башҡармай совет һалдаттары. Иң ауыр эштәр төшә улар елкәһенә. Күп кенә әсир- һалдаттар ҡаса. Макар ҙә өс тапҡыр ҡасып ҡарай. Тик эттәр менән эҙләп табып, туҡмап, эттәрҙән талатып кире боралар. Макар Филлипович егәрлелеге, таҙалыҡ яратыусанлығы, ябайлығы менән ниместәрҙең ышанысына инә башлай. Мәктәп йылдарындаөйрәнгәнйылдарында өйрәнгән нимес теле иҫенә төшә, конвойсыларҙың һөйләшкәнен аңлай башлай. Бындағы нимес халҡы ла Гитлерҙе яратмағанына төшөнә. Гитлерҙе ғаиләләренән айырғаны, көсләп һуғышҡа ебәргәне өсөн ныҡ әрләр булғандар. Уларҙы ике һаҡсы һаҡлаған. Ганс Клавитер һәм Вернер Зальцер. УларНимес һалдаттары араһында ла антифашистар булған. Ганс менән Вернер ҙа шулар араһынан булғандыр. Дүрт һуғышсыға ҡасып китергә ярҙам итәләр. Ҡасҡындар ике төркөмгә бүленеп, икешәрләп ике яҡҡа йүнәләләр. Макар Семенов һәм Владимир Петров бергә була.

Вернер музыкаль белем алырға бик теләһә лә, ата-әсәһе һүҙен йыҡмаған. Төҙөүсе һөнәрен һайлаған. Магнитогорск ҡалаһыдағы Дәүләт университетының сәнәғәт һәм граждандар төҙөлөшө факультетына уҡырға инә. Бер аҙҙан хәрби хеҙмәткә саҡырыла. Өс йыл хәрби хеҙмәттән һуң, артабан ни эшләргә тигән сетерекле хәл килеп тыуа. Ата-әсәләре беҙҙән йыраҡҡа китәмкитмә тигәетигән ҡатғиҡәтғи талап ҡуя. Ата-әсә хөкөмө — ҡаты закон. Икенсе яҡтан, уларға ярҙам да кәрәк. Бәхеткә ҡаршы ошо йыл Күмертау ҡалаһында Стәрлетамаҡ төҙөлөш техникумының киске бүлеге асыла. Ул институттан ошо уҡыу йортона күсә.

Хәрби хеҙмәткә Вернер Магнитогорск ҡалаһында институтта уҡып йөрөгәндә саҡырыла. Хәрби комиссариат уны һауа десант ғәскәрҙәренә (ВДВ) ебәрергә теләйяҙа. Тик Вернер төҙөлөш батальонына барырға теләген белдерә. Уның теләген ҡәнәғәтләндерәләр. Ул Мәскәү янындағы хәрби төҙөлөш батальонына эләгә. Уға Мәскәү ҡалаһындағы бик күп төҙөлөш объекттарында эшләргә тура килә. Шулай уҡ, ул ваҡыттағы йола буйынса, совхоз һәм колхоздарға ярҙамға ла йөрөтәләр. Хәрби частән төҙөлөш майҙанынаса сафта баралар. Йырға әүәҫ егет һәр саҡ башлап йырлаусы булып йөрөй. Хәрби батальонда хеҙмәт иткән һалдаттарға хеҙмәт хаҡы ла түләнгән. Ул ошо аҡсаға Мәскәүҙән бик матур баян һатып ала.Әрме Ошосафтарында ла үҙешмәкәр түңәрәктәрҙә бик әүҙем була. Баянын тыуған ауылына алып ҡайта. Ул баян ғүмеренең аҙағынаса уның тоғро юлдашы була.

Вернер Семёнов ике тапҡыр өйләнә. Беренсе тапҡыр ул 1971 йылда тыуған ауылы Яҡупҡа йүнәлтмә буйынса килгән ҡыҙыҡайға өйләнә. Ул Силәбе өлкәһе Арғаяш ауылынан була. Был ваҡытта егеткә 26 йәш була. Инде бар тиҫтерҙәре өйләнеп бөткән. БерАуылда бер үҙе генә буйҙаҡ. Атаһы Макар Филипповичкә ауылғасовхозға практикаға килгән ҡыҙ оҡшап ҡала һәм егеттең ай-вайына ҡуймай өйләндереп тә ҡуялар. 1972 йылда беренсе улдары Руслан, 1974 йылда икенсе улдары Олег тыуа. Әммә ҡатыны үҙ һөнәре буйынса эшләргә теләй, үҙ яҡтарына ҡайтыу хыялы менән йәшәй. Тик Вернер ата-әсәһен ҡалдырырға теләмәй. Бер кҡнкөн эштән ҡайтыуына уны буш фатир ҡаршылай. Туғыҙ йыл бергә йәшәгән кәләше балаларын алыналып, тыуған яҡтарына ҡайтып китә. Вернерҙың күңелендә бушлыҡ барлыҡҡа килә. Нимә эшләргә белмәй йөрөгәнендә, гәзит-журналдар уҡырға әүәҫләнеп ала. «Эшсе ҡыҙ» («Работница») журналын ҡарап ултырғанда, бик матур шиғырға тап булыбула. Был шиғыр Вернер күңелендә йыр булып тыуа. Шиғырға музыка яҙып, йыр ижад итә. Күмерселәр мәҙәниәт һарайында үҙешмәкәр концерттар ҡуйғанда башҡара. Шул ваҡыттан Вернер күңеленә оҡшаған шиғырҙарға йырҙар яҙа башлай. Ғаилә менән йәшәгәндә музыка менән шөғөлләнергә мөмкинселек булмай, ике бала тыныс тәрбиә талап итә.