Октябрь революцияһы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
40 юл:
«Бөйөк Октябрь революцияһы» төшөнсәһе Учредителдәр йыйылышында большевиктар фракцияһы исеменән Ф. Раскольников иғлан иткән декларацияла тәүге тапҡыр телгә алына<ref>[http://www.mysteriouscountry.ru/wiki/index.php/Ленин_В.И._Полное_собрание_сочинений_Том_35_ДЕКЛАРАЦИЯ_ФРАКЦИИ_РСДРП_(БОЛЬШЕВИКОВ),_ОГЛАШЕННАЯ_НА_ЗАСЕДАНИИ_УЧРЕДИТЕЛЬНОГО_СОБРАНИЯ Декларация фракции РСДРП (большевиков), оглашённая на заседании Учредительного собрания. 5 (18) января 1918 г. В. И. Ленин. ПСС. Т.35. С. 227]</ref>. 1930 йылдар аҙағында совет рәсми историографияһында ''Бөйөк Октябрь социалистик революцияһы ''исеме раҫланды<ref>[http://search.ruscorpora.ru/search.xml?sort=gr_created&dpp=10&spd=10&spp=50&mycorp=&mysent=&mysize=&text=lexgramm&mode=main&parent1=0&level1=0&lex1=%E2%E5%EB%E8%EA%E8%E9&gramm1=&sem1=&flags1=&parent2=0&level2=0&min2=1&max2=1&lex2=%EE%EA%F2%FF%E1%F0%FC%F1%EA%E8%E9&gramm2=&sem2=&flags2=&parent3=0&level3=0&min3=1&max3=1&lex3=%F1%EE%F6%E8%E0%EB%E8%F1%F2%E8%F7%E5%F1%EA%E8%E9&gramm3=&sem3=&flags3=&parent4=0&level4=0&min4=1&max4=1&lex4=%F0%E5%E2%EE%EB%FE%F6%E8%FF&gramm4=&sem4=&flags4= Национальный корпус русского языка]</ref>. Революциянан һуң тәүге ун йыллыҡта революция йыш ҡына Октябрь түңкәрелеше тип атала һәм был атама негатив мәғәнәне үҙ эсенә алмаған була һәм 1917 йылғы ''берҙәм революция концепцияһында'' фәнни яҡтан дөрөҫ күренгән. В. И. Ленин 1918 йылдың 24 февралендә Бөтә Рәсәй үҙәк башҡарма комитеты ултырышындағы сығышында шулай ти: «Әлбиттә, эшселәргә, крәҫтиәндәргә һәм һалдаттарға еңел һәм күңелгә ятышлы әйтеүе, октябрь түңкәрелешенән һуң революция нисек алға барғанын күҙәтеүе еңел һәм күңелгә ятышлы …»<ref>Доклад на заседании ВЦИК 24 февраля 1918 года Ленин В. И. ПСС. Т.35. С.377</ref>; ошондай атаманы Л. Д. Троцкий, А. В. Луначарский, Д. А. Фурманов, Н. И. Бухарин, [[Шолохов Михаил Александрович|М. А. Шолоховтарҙа осратырға мөмкин]]<ref>[http://search.ruscorpora.ru/search.xml?sort=gr_created&dpp=10&spd=10&spp=50&mycorp=&mysent=&mysize=&text=lexgramm&mode=main&parent1=0&level1=0&lex1=%EE%EA%F2%FF%E1%F0%FC%F1%EA%E8%E9&gramm1=&sem1=&flags1=&parent2=0&level2=0&min2=1&max2=1&lex2=%EF%E5%F0%E5%E2%EE%F0%EE%F2&gramm2=&sem2=&flags2=&parent3=0&level3=0&min3=1&max3=1&lex3=&gramm3=&sem3=&flags3=&parent4=0&level4=0&min4=1&max4=1&lex4=&gramm4=&sem4=&flags4= Национальный корпус русского языка]</ref>; шулай уҡ Октябрҙең беренсе йыллығына арналған Сталиндың мәҡәләһендәге бер киҫәк «Октябрь түңкәрелеше тураһында» тип атала ([[1918 йыл|1918]])<ref>[http://petrograd.biz/stalin/4-21.php И. В. Сталин. Логика вещей]</ref>. Һуңынан, «түңкәрелеш» һүҙендә заговор һәм бер нисә кеше власты баҫып алыу менән оҡшашлыҡ таба башлайҙар (һарай түңкәрелеше аналогияһы буйынса), ''ике революция концепцияһы'' нығына башлай һәм был термин рәсми историографиянан алына<ref>Сталин, однако, пользовался им вплоть до последних своих работ, написанных уже в начале [//ru.wikipedia.org/wiki/1950-е 1950-х] гг. [http://petrograd.biz/stalin/16-18.php И. В. Сталин. Марксизм и вопросы языкознания]</ref>. Уның ҡарауы, «Октябрь түңкәрелеше» һүҙбәйләнеше негатив мәғәнәлә бик әүҙем файҙаланыла башлай, бигерәк тә эмиграция һәм диссидент даирәләрендә, ә перестройканан башлап — легаль матбуғатта ла<ref>Например, выражение «октябрьский переворот» часто употребляется в журнале [//ru.wikipedia.org/wiki/НТС НТС] «[//ru.wikipedia.org/wiki/Посев_(журнал) Посев]»: [http://www.posev.ru/files/articles/55.htm]</ref>. «Октябрь түңкәрелеше» тамғаланышы ҡайһы бер заманса һәм ғилми баҫмаларҙа ҡулланыла, мәҫәлән, В. А. Зубов редакторлығы аҫтында «Рәсәй. XX быуат» дәреслегендә (2009) йәки «Урыҫ яҙыусылары. 1800—1917» һүҙлектең 5-се томында (2007). Философ А. П. Бутенко ла «революцион түңкәрелеш» һүҙбәйләнешен ҡуллана<ref>[//ru.wikipedia.org/wiki/Бутенко,_Анатолий_Павлович Бутенко А. П.] [http://ecsocman.hse.ru/data/751/870/1231/002.BUTENKO.pdf Правда и ложь о революциях 1917 года] // [//ru.wikipedia.org/wiki/Социологические_исследования Социологические исследования]. — 1997. — № 2. — '''С. 40'''.</ref>.
 
Октябрь революцияһын баһалауҙың һәм ил өсөн уның һөҙөмтәләренең киң спектры бар. Кемдер өсөн был [[Рәсәйҙә Граждандар һуғышы|Граждандар һуғышы]]на алып килгән, башҡа илдәрҙән ҡалышыуға дусар иткән, Рәсәйҙә тоталитар системаһын урынлаштырған милли һәләкәт була. Бындай ҡарашлы тарихсылар өсөн Октябрь революцияһы «илдә бер ниндәй ҙә реаль терәге булмаған, оятһыҙ заговорсыларҙың өйөрөнөң пассив йәмғиәткә көс менән таҡҡан путчы» булып тора.
Октябрь революцияһын баһалауҙың һәм ил өсөн уның һөҙөмтәләренең киң спектры бар.
Кемдер өсөн был [[Рәсәйҙә Граждандар һуғышы|Граждандар һуғышы]]на алып килгән, башҡа илдәрҙән ҡалышыуға дусар иткән, Рәсәйҙә тоталитар системаһын урынлаштырған милли һәләкәт була. Бындай ҡарашлы тарихсылар өсөн Октябрь революцияһы «илдә бер ниндәй ҙә реаль терәге булмаған, оятһыҙ заговорсыларҙың өйөрөнөң пассив йәмғиәткә көс менән таҡҡан путчы» булып тора.
 
Икенселәр өсөн Октябрь революцияһы — бөтә донъяға шаҡтай ҙур йоғонто яһаған, Рәсәйгә — капиталистик булмаған прогрессив үҫеш юлы һайлауға, илде быуатлыҡ артта ҡалғанлыҡтан тартып сығарыуға, иҡтисад, фән, сәнәғәт һәм ауыл хужалығы өлкәләрендә быға тиклем күрмәгән темптарҙы тәьмин итеүгә, феодал ҡалдыҡтарын бөтөрөү һәм нәҡ 1917 йылда Рәсәйгә фажиғәнән ҡотолоу мөмкинлегенә булышлыҡ иткән кешелек тарихындағы иң бөйөк прогрессив ваҡиға<ref>См., например: [http://www.lgz.ru/article/1000/В. Логинов. В шаге от пропасти], [http://scepsis.ru/library/id_1538.html В. Булдаков. Путь к Октябрю]</ref>. Совет историографияһына ярашлы, 1917 йылғы Октябрь ваҡиғалары алдан тарихи билдәләнгән, большевиктар етәкселегендә «халыҡ массалары» барған юлдың ҡотолғоһоҙ тамамланыуы булған. Тимәк, Октябрь революцияһы һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән сәйәси система һәм дәүләт тулы легитимлыҡҡа эйэйә булаәбула<ref name="чёрная книга гл 1">''С. Куртуа, Н. Верт, Ж.-Л. Панне, А. Пачковски, К. Бартошек, Ж.-Л. Марголен, при участии Р. Коффер, П. Ригуло, П. Фонтен, И. Сантамария, С. Булук,'' [//ru.wikipedia.org/wiki/Чёрная_книга_коммунизма «Чёрная книга коммунизма: преступления, террор, репрессии»], Три Века Истории, М., 1999, пер. под рук. Е. Л. Храмова. [http://www.goldentime.ru/nbk_01.htm Часть 1. «Государство против своего народа». Глава 1. Парадоксы Октября]</ref>.
 
Мәҫәлән, тарихсы Владимир Булдаков былай тип яҙа:<blockquote class="">