Дуплищев Михаил Илларионович: өлгөләр араһындағы айырма

'''Дуплищев Михаил Илларионович''' ({{lang-en|Михайло Іларіонович Дуплiщев}}; [[1912 йыл|1912]]—[[1993 йыл|1993]])  — совет һәм украин ғалимы, [[Фән докторы|техник фәндәре докторы]] (1960), профессор (1960).

Ракета техникаһын проектлау, конструкцияһын төҙөү, эксперименталь эшкәртеп еткереү мәсьәләләре буйынса 100-ҙән ашыу фәнни эш, шул иҫәптән монографиялар һәм дәреслектәр, шулай уҡ бер нисә уйлап табыу авторы.

1912 йылдың 16 ноябрендә Воронеж губернаһы Ҡалмыҡ ауылында (хәҙер [[Воронеж өлкәһе]] [[:ru:Поворинский_районПоворинский район|Поворинский районы]] [[:ru:Октябрьское_Октябрьское (Воронежская_областьВоронежская область)|Октябрьское]] ауылы) крәҫтиәндәр Илларион Алексеевич һәм Домна Фроловна Дуплищевтарҙың ғаиләһендә тыуған. Атаһы 1914 йылда [[Беренсе донъя һуғышы|Беренсе донъя һуғышы]]ның урыҫ-герман фронтында]] һәләк була. Ул Георгий тәреһе кавалеры була.

1937 йылда Сталинград механик институтын (хәҙер Волгоград дәүләт техник университеты), 1940 йылда Ленинградта оборона сәнәғәте инженерҙарының квалификацияһын күтәреү институтын һәм 1951 йылда оборона сәнәғәте академияһын тамамлай. [[Советтар Союзы Коммунистар партияһы|КПСС ағзаһы була]]

Академияны тамамлағандан һуң кандидатлыҡ диссертацияһы әҙерләү өсөн аспирантурала ҡалдыралар. 1950-19531950—1953 йылдарҙа академияла кафедра менән мөдирлек итеүсе академик Михаил Клавдиевич Тихонравов диссертация эшенең фәнни етәксеһе була. Михаил Илларионович 1960 йылда докторлыҡ диссертацияһы яҡлай.

Сталинград механик институтын тамамлағандан һуң [[Йәшел Үҙән|Зеленодольскта]]дә (|Зеленодольск) һәм [[Новочеркасск|Новочеркасскта]]та оборона сәнәғәте заводтарында эшләй. 1941-19451941—1945 йылдарҙа Пермдә тәжрибә-конструкторлыҡ бюроһында баш инженер-конструктор булып эшләй, үҙйөрөшлө ҡоролмалар төҙөү һәм эшләүҙә ҡатнаша. [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан һуғышынан]]нан һуң [[Һарытау|Һарытауҙа]]ҙа баш конструктор урынбаҫары булып эшләй]]. 1948 йылдан башлап С.  П.  Королев етәкләгән НИИ-88 ғилми-тикшеренеү институтында (хәҙерге машиналар эшләү Үҙәк ғилми-тикшеренеү институтында) өлкән инженер булып эшләй.

1952-19551952—1955 йылдарҙа Михаил Илларионович [[Силәбе өлкәһе|Силәбе өлк]]<nowiki/>әһендәгендәге [[Златоуст|Златоуст ҡала]]<nowiki/>һында ҡалаһында махсус конструкторлыҡ бюроһы етәксеһе (генераль конструкторы һәм баш инженеры) була<ref>[http://xn----8sbanercnjfnpns8bzb7hyb.xn--p1ai/index.php/%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%86%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%80_%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%92.%D0%9F._%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B0:%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B Государственный ракетный центр имени академика В. П. Макеева: Генеральные конструкторы]</ref>. 1955-19601955—1960 йылдарҙа «[[:ru:Южное_Южное (конструкторское_бюроконструкторское бюро)|Южное]]<nowiki/>» конструкторлыҡ бюроһының баш конструкторы урынбаҫары. Бер үк ваҡытта, 1955 йылдың сентябренән 1960 йылдың февраленә тиклем Днепропетровск дәүләт университетының (ДГУ, хәҙер Олесь Гончар исемендәге Днепропетровск милли университеты) физика-техник факультетында 1-се кафедра мөдире була. 1960 йылдың февраленән 1990 йылдың апреленә тиклемге осорҙа тулыһынса ДГУ-ның физика-техник факультетында эшләй, техник механика кафедраһы мөдире (1966-19811966—1981), машина деталдәре кафедраһы профессоры (1981-19871981—1987), техник механика кафедраһы профессоры (1987-19901987—1990). Уның етәкселегендә 25 кандидатлыҡ диссертацияһы яҡлана, докторлыҡ диссертациялар консультанты булып тора.

1993 йылдың 18 февралендә Днепропетровскта вафат була. Уның ҡыҙы  — Ольга Михайловна Дуплищева, «Южное» конструкторлыҡ бюроһының баш инженеры булып эшләй, космос тармағының Почетлы хеҙмәткәре.<ref>[http://irbis-nbuv.gov.ua/cgi-bin/irbis_nbuv/cgiirbis_64.exe?C21COM=2&I21DBN=UJRN&P21DBN=UJRN&IMAGE_FILE_DOWNLOAD=1&Image_file_name=PDF/vduifnt_2013_21_21_31.pdf ТОРЖЕСТВЕННОЕ СОБРАНИЕ 15 НОЯБРЯ 2012  г., ПОСВЯЩЕННОЕ 100-ЛЕТИЮ СО ДНЯ РОЖДЕНИЯ М. И. ДУПЛИЩЕВА]</ref>

Пермь крайының архив эштәре буйынса агентлығында М.  И.  Дуплищевҡа ҡағылышлы документтар бар.<ref>[https://agarh.permkrai.ru/af/index.php?act=unit&fund=487&opis=146617&unit=704539 ДУПЛИЩЕВ МИХАИЛ ИЛЛАРИОНОВИЧ]</ref>

* СССР космонавтика федерацияһы М.  И.  Дуплищевты «Академик М.  К.  Янгель исемендәге миҙал» менән бүләкләй(1987). Ошо уҡ йылда ул СССР юғары һәм урта махсус белем биреү министрлығының Почет грамотаһы менән бүләкләнә.