Рупия — версиялар араһындағы айырма

Рупия (үҙгәртергә)

17:19, 3 ноябрь 2019 версияһы

205 байт алынған ,  1 год назад
ә
clean up, replaced: Бенгалия → Бенгал (2) using AWB
ә (clean up, replaced: Бенгалия → Бенгал (2) using AWB)
 
[[Файл:Silver_Rupee_Madras_Presidency.JPG|мини|450x450пкс|Британия хакимиәте тарафынан XIX быуат башында сығарылған көмөш рупия, уға Могол падишаһы Әләмгир II исеме һәм идара итеүенең 6-сы йылына тура килгән һижрә буйынса 1172 йыл яҙылған, машинала һуғылған<br>
]]
'''Ру́пия ''' ([[Санскрит|санскриттансанскрит]]тан — һуғылған [[көмөш]]) — [[Һиндостан|һинд]] тарихи көмөш тәңкәһе, әйләнешкә XV быуатта индерелгән, шулай уҡ Көньяҡ Азиялағы бер нисә  илдең [[Валюта|аҡса берәмеге]]. 
 
Хәҙерге замандағы символдары: һинд рупияһы — [[Файл:Indian_Rupee_symbol.svg|12x12пкс]], Индонезия рупияһы — '''Rp''', башҡа рупиялар — '''₨'''.
 
==== Рупия аҡсалары ====
XVIII быуаттың икенсе яртыһында рупиялар ҡағыҙ банкноталар рәүешендә сығарыла башлай. Уларҙы Индостан банкы (1770—1832), БенгалияБенгал менән Бихарҙың Генераль банкы  (1773—1775), БенгалияБенгал банкы (1784—1791) һәм башҡалар сығара.
 
[[1861 йыл]]да Һиндостанда аҡса сығарыуға монополияны Британия хөкүмәте ала.
 
=== Башҡа британ биләмәләренең рупиялары ===
Британ һинд рупияһы [[Ғәрәбстан ярымутрауы|Ғәрәбстан ярымутрауында]]нда, Британияның Көнсығыш Африкалағы биләмәләрендә һәм [[Һинд океаны]] утрауҙарында  таралыу таба. 
XIX быуат башында күпмелер ваҡыт  британ Ост-Һинд компанияһының рупиялары [[Австралия|Австралияла]]ла ҡулланыуҙа була.  
[[1836 йыл|1836 йылда]] һинд рупияһы Цейлондың төп аҡса берәмегенә әүерелә. [[1871 йыл|1871 йылда]] Цейлон үҙ рупияһын = 100 цент  сығара (шулай итеп, тәүләп Цейлонда рупияның унлы системаға күсеүе ғәмәлгә аша).
 
 
=== Германия биләмәләренең рупияһы ===
Көньяҡ-Көнсығыш Азияла британ һинд тәңкәләре әйләнештә йөрөй.    [[1890 йыл|1890 йылда]] тәңкә һуғыу хоҡуғы алған Немец Көнсығыш Африка компанияһы [[Берлин|Берлинда]]да үҙ рупияларын һуға башлай. Тәңкәнең ауырлығы 1,6637 г (10,6917 г саф көмөш) тәшкил итә, аверсына Германия императоры Вильгельм II һүрәте төшөрөлгән була. 2, 1, 1/2 һәм 1/4 рупиялы тәңкәләр баҫыла.
1 рупия = 64 баҡыр песа (һинд пайсалары тиңе).
[[1903 йыл|1903 йылда]] Германия империяһы Көнсығыш Африка  компанияһынан уның тәңкә системаһын үҙләштергәс, рупия (3 рупия = 4 алтын марка дәүмәлендә) алтын маркаға тиңләштерелә. Баҡыр песа һуғыу туҡтатыла, уны геллер алмаштыра: 1 Герман Көнсығыш Африкаһы рупияһы = 100 геллер.
Герман Көнсығыш Африкаһы рупияларын сығарыу [[1916 йыл|1916 йылға]] тиклем дауам итә, рупиялар [[Танганьика|Танганьикала]]ла [[1920 йыл|1920 йылға]] тиклем әйләнештә йөрөй. 
 
=== Италия биләмәләре рупияһы ===
== Бойондороҡһоҙ дәүләттәр рупиялары ==
[[Файл:Countries_using_the_Rupee.png|мини|300x300пкс|Аҡса берәмеге рупия булған илдәр]]
Һинд рупияһы өлгөһө буйынса [[1926 йыл|1926 йылға]]ға тиклем үҙ тәңкәһен бойондороҡһоҙ Афғанстан сығара (ҡабул рупияһы). 1926 йылда уға алмаш аҡса берәмеге булып афғани  килә. 
[[1932 йыл|1932 йылда]]да  рупия  — [[Непал|Непалдың]]дың, [[1945 йыл|1945]] йылда бойондороҡһоҙ [[Индонезия|Индонезияның]]ның аҡса берәмеге була  (1944–1945 йылдарҙа Голланд Ост-Һиндостаны территорияһында япон оккупацион рупиялары йөрөй).
 
 [[1948 йыл|1948]] йылда рупия яңы бойондороҡһоҙ [[Һиндостан]] һәм  [[Пакистан]]  дәүләттәренең төп аҡса берәмеге ителә.
Бер аҙ ваҡыт 1 рупия =16 анна = 64 пайса = 192 пайя бүленеше һаҡлана.
Аҡса реформаһы һәм унлы системаға күсеү һөҙөмтәһендә 1957 йылдың  1  апрелендә 1 һинд рупияһы 100 пайсаға тиңләштерелә. [[Пакистан|Пакистанда]]да унлы системаға күсеү [[1961 йыл|1961 йылда]]да башҡарыла. 
[[1971 йыл|1971]]–[[1972 йыл|1972]] йылдарҙа Пакистан рупияһы бойондороҡһоҙ [[Бангладеш]] республикаһының аҡса берәмеге була. 1972 йылда ул такаға алмаштырыла. 
[[1959 йыл|1959]]–[[1966 йыл|1966]] йылдарҙа Һиндостан Резерв банкы ғәрәп кенәзлектәре [[Катар]], Оман һәм Договорлы Оман өсөн Фарсы ҡултығы рупияһын сығара. 
* Маврикий рупияһы 
* Сейшел рупияһы 
* Шри-Ланка рупияһы<br>
2010 йылдың 15 июлендә Һиндостан властары рупияның график символын раҫлай. Рупия билдәһе Деванагари һинд алфавитындағы «Ра» хәрефенән ғибәрәт, ул санскритта һәм рәсми һинди телендә ҡулланыла. «Ра» өҫтөнән  горизонталь һыҙыҡса үткәрелгән. Шул уҡ ваҡытта был билдә вертикаль һыҙыҡһыҙ R латин хәрефенә оҡшаш.
 
https://ba.wikipedia.org/wiki/Махсус:Сравнение_версий/915719 ҡабул ителгән