Ил: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) |
ә clean up, replaced: Бенгалия → Бенгал using AWB |
||
1 юл:
[[Файл:Europe_topography_map.png|мини|[[Европа]]ның физик картаһы]]
[[Файл:Europe_countries_map_2.png|мини|Шундай уҡ Европаның картаһы, сәйәси илдәр менән]]
'''Ил''' — тарихи биләмәле сәйәси илде тотҡан территория, үҙенә хас булған климат һәм мәҙәниәте бар. Ил бойондороҡһоҙло дәүләт булырға мөмкин йәки икенсе дәүләткә бойоноуы ла бар.
== Ил йәки дәүләт ==
''Ил'' һүҙе (сәйәси-географик аңлатыуҙа) һәм ''[[дәүләт]]'' мәғәнәһе буйынса бик яҡын һүҙҙәр, ләкин ҡайһы бер осраҡтарҙа ''ил'' термины сифатында ''дәүләт синоним кеүек ҡулланыла''<ref name="slovar">{{Китап|заглавие=Политология: Энциклопедический словарь|ответственный=Под общ. ред. Ю. И. Аверьянова|место=М.,|издательство=Изд-во Моск. коммерч. ун-та|год=1993|страницы=366}}</ref> (бындай осраҡтарҙа ''сәйәси ил'' булараҡ, дәүләт территорияһы аңлатыла). Дәүләт төшөнсәһе беренсе сиратта, территориялағы урынлашҡан дәүләттең төҙөлөшөн ала.<ref>{{Cite web|url=http://www.dergachev.ru/meo/04.html|title=Государство|author=Дергачёв В. А.|work=Геополитика. Русская геополитическая энциклопедия|publisher=Институт геополитики профессора Дергачёва|accessdate=2011-03-31|archiveurl=http://www.webcitation.org/616KTbCbN|archivedate=2011-08-21}}
</ref>. Ил термины киреһенсә мәҙәни-тарихи, социаль-иҡтисади рухи байлыҡҡа бәйле, шуға бәйле рәүештә, ул үҙ эсенә милли берләшмә төшөнсәләр ала (менталитет, йола, [[Тел (лингвистика)|тел]] һ.б)<ref name="slovar"
Ғәмәлдә ил һәм дәүләт төшөнсәләре колониаль империяла асыҡ мәҫәл, бер ил кеүек түгел, ә бойондороҡһыҙ дәүләт сифатында күҙәтелә. Ҡайһы бер дәүләттәрҙе емереү һәм икенсе төҙөлөшлө итеп шул уҡ территорияла төҙөү, башҡа өлгөлө мәҫәл булып тора, һәм дә иҡтисади һәм тарихи-мәҙәниәттең быуындан-быуынға күсеүен һаҡлай.
Шул уҡ ваҡытта тарихи илдең төшөнсәһе быуындан-быуынға күсеүҙе талап итмәй, өлөшө менән генә күсеүе мөмкин: шулай итеп, '''тарихи Нидерланд''' [[Нидерланд]] (билдәләнгән ил территорияһы урыҫ исеме буйынса Голландия), [[Бельгия]], [[Люксембург]] һәм [[Франция]] дәүләттәрендә тупланған. Шул уҡ ваҡытта тарихи Нидерланд сәйәси генә түгел, ә мәҙәни үҙ-ара бәйләнеш тыуҙырмай, сөнки был илдең бер өлөшө француз мәҙәниәтенә, ә бер өлөшө — германия һәм британияныҡына бәйле. Нидерланд менән миҫал шул уҡ сиктәр тура килмәүе менән уны бәләкәй масштабта күрһәтә: Люксембургтың тарихи өлкәһе (тарихи Нидерландтың тарихи өлкәләренең береһе, бер рәттән Голландия, Зеландия һ. б.) Бельгия провинцияһының көнбайыш, һәм бойондороҡһоҙ [[Люксембург|Люксембург Бөйөк герцоглығының]] көнсығыш өлөшөндә тора. Климат, мәҙәниәт, һәм этник берҙәмлеген күрһәтә алмаһалар ҙа, шул дәүләттәр араһында Төркөстан (алты дәүләт территориялары бер-береһенән климат һәм мәҙәниәт менән айырыла), Корея (ике дәүләтте яңы социаль-сәйәси һәм мәҙәни ҡиммәттәр бүлә), [[Монголия]] (ике дәүләтте яңы аң-белемгә эйә ҡиммәттәр айыра),
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
| |||