Боронғо Греция: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
"Древняя Греция" битен тәржемә итеп төҙөлгән |
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Ук}}
'''Боронғо Греция''', '''Эллада''' ({{Lang-grc|Ἑλλάς}}) — боронғо эолий, ахей, ионий, дорий ҡәбиләләре йәшәгән ҡала-дәүләттәр биләмәһенең дөйөм исеме. Грецияның этник картаһы бөтә антик дәүер дауамында бер төрлө булған һәм үҙгәрмәй ҡалған тиерлек.
«Боронғо Греция» төшөнсәһенә ингән биләмәләр тип ғалимдар б. э. тиклемге III—II быуаттарҙан алып Крит утрауында барлыҡҡа килгән тәүге дәүләт ойошмаларынан һәм б. э. тиклемге II—I быуаттарға тиклем һуҙылған грек колониялаштырыу дәүерендә йәшәгән территорияларҙы индергән. Һуңынан Көнсығыш Урта диңгеҙ буйындағы был грек һәм эллин биләмәләре [[Рим империяһы]] тарафынан баҫып алына һәм урта диңгеҙ Рим дәүләте составына индерелә.
Юл 37 ⟶ 38:
## '''Иртә эллада осоро (б. э. тиклем XXX—XXI бб.).''' Балҡан Грецияһында ырыу-ҡәбилә мөнәсәбәттәренең хакимлыҡ итеүе. Тәүге эре ауыл биләмәләренең һәм һарайға оҡшаш ҡоролмаларҙың барлыҡҡа килеүе.
## '''Урта эллада осоро (б. э. тиклем XX—XVII бб. ).''' Балҡан утрауының көньяҡ өлөшөнә йәшәргә күскән грек телендә һөйләшеүсе кешеләрҙең -ахейҙарҙың тәүге тулҡыны. Был күренештең Греция социаль-иҡтисади үҫешен түбәнәйтеүе. Ахейҙарҙың бырыу-ҡәбилә мөнәсәбәттәренең тарҡала башлауы.
## '''Һуңғы эллада осоро (б. э. тиклем XVI—XII бб.) йәки Микен цивилизацияһы.''' Ахейҙарҙа иртә класс йәмғиәтенең барлыҡҡа килеүе һәм был күренештең, ауыл хужалығында етештереү иҡтисадын формалаштырыуы, Микенда, Тиринфта, Пилоста һәм Фивала байтаҡ дәүләт берәмектәренең барлыҡҡа килеүе, үҙенсәлекле яҙманың
'''II''' <nowiki><b id="mwsQ">Полис</b></nowiki> осоро (б. э. тиклемге XI—IV бб.). '''Грек донъяһының этник тупланы уы. Демократик һәм олигархия формалы дәүләтселектең барлыҡҡа килеүе, сәскә атыуы һәм полис структураларының кризисы . Боронғо грек цивилизацияһының юғары мәҙәни һәм фәнни ҡаҙаныштары.'''
Юл 43 ⟶ 44:
# '''Гомер (полисҡа тиклемге) осор, «ҡараңғы быуаттар» (б. э. тиклем XI—IX бб.)'''. Микен (ахей) цивилизацияһының тулыһынса емерелеүе, ы рыу ҡәбилә мөнәсәбәттәренең тергеҙелеүе һәм хакимлыҡ итеүе, уларҙың иртә класс формаларына трансформацияһы, полистар барлыҡҡа килгәнгә тиклемге үҙенсәлекле йәмәғәт структураларын булдырылыуы.
# '''Архаик Греция (б. э. тиклем VIII—VI бб.).''' Полисный структураларының формалашыуы. Бөйөк грек колониялаштырыуы (күсенеп ултырыуы, яңы ерҙәр үҙләштереүе). Башланғыс грек тираниялары. Эллин йәмғиәте нең этник берләшеүе. Барлыҡ етештереү өлкәһендә тимер ҡуллана башлау, иҡтисадтың күтәрелеше. Тауар етештереү нигеҙҙәрен булдырыл ыуы, шәхси милек элементтарының таралыуы.
# '''Классик Греция (б. э. тиклем V—IV бб.).''' Грек полисы иҡтисады һәм мәҙәниәтенең сәскә
# '''Эллин осоро (IV—I бб. беҙгә тиклем э.).''' Александр Македонскийҙың бөтә донъя державаһының нығыныуы. Эллин грек-көнсығыш дәүләтселегенең барлыҡҡа килеүе, сәскә атыуы һәм тарҡалыуы.
## '''Беренсе эллин осоро (беҙҙең эраға тиклем 334-281 йй.).''' Александр Македонскийҙың грек-македон ғәскәре походтары, уның донъя державаһының ҡыҫҡа осор тороуы һәм байтаҡ эллин дәүләттәренә тарҡалыуы.
## '''Икенсе эллин осоро (беҙҙең эраға тиклем 281-150 йй.).''' Грек-көнсығыш дәүләтселеге, иҡтисады һәм мәҙәниәтенең сәскә атыуы.
## '''Өсөнсө эллин осоро (беҙҙең эраға тиклем 150-30 йй.).''' Эллин дәүләтселегенең кризисы һәм
Профессор, РФА академигы А. Т. Фоменко фекеренсә, боронғо грек хронологияһын боронғо яҙма сығанаҡтарға нигеҙләнеп түгел, ә астрономик мәғлүмәттәргә нигеҙләнеп билдәләргә һәм уның тарихында өс тайпылыштың барлығын билдәләргә кәрәк. Ул был турала үҙенең "Новая хронология" хеҙмәтендә яҙған.
Фоменконың тәҡдим иткән «Яңы хронология»һын күп һәм төрлө һөнәр тарихсы-
== Крит-микен осоро ==
Юл 65 ⟶ 66:
Кносстағы батша һарайының ҡалдыҡтары бөгөнгө көндәрҙә лә кешеләрҙе хайран ҡалдыра, сөнки ул күп ҡатлы ҡоролманан ғибәрәт. Уның бүлмәләре ҡатмарлы юлдар, коридорҙар менән тоташҡан Был бүлмәләрҙең тышҡы тәҙрәләре булмайынса, улар яҡтылыҡ төшөрөүсе махсус шахталар аша яҡтыртылған. Һарайҙа вентиляция һәм һыу менән тәьмин итеү системалары эшләгән. Стеналар фрескалар менән биҙәлгән. Шул фрескаларҙың иң билдәлеләренең береһе — «Парижанка» (хәҙерге ваҡытта Ираклион Археология музейы коллекцияһы). Ҡара сәсле йәш ҡатын-ҡыҙ һүрәтен Артур Эванс шулай тип атаған.
Кносс һарайы Минос дәүләтенең сәйәси һәм дини үҙәге булған. Крит халҡы алиһә Деметраға табынған, Деметраның төп жрицаһы булып батша Миностың ҡыҙы торған. Уның һынын Йыланлы алиһә итеп һүрәтләгәндәр. Башҡа артефакттар крит халҡының дини культы булып Посейдонды кәүҙәләндергән үгеҙ һыны торған. Посейдон
Шулай итеп, беҙҙең эраға тиклем II мең йыллыҡтың уртаһында грек цивилизацияһының үҙәге бу лып грек-ахейҙар йәшәгән Микены ҡалаһы тора. Был ҡала көслө оборона стеналары менән уратып алынған. Стеналар ҙур, әҙ генә шымартылған таш блоктарҙан һалынған. Төп ҡапҡа - Арыҫлан ҡапҡаһы, ул өсмөйөшлө стела менән биҙәлгән. Стелаларҙа ике инә арыҫлан һүрәте төшөрөлгән . Генрих Шлиман шулай уҡ микен батшаларының алтын кәшәнәһен — Атрей кәшәнәһен тапҡан. Был кәшәнә түңәрәкләп төҙөлгән көмбәҙ ҡыйыҡлы ер аҫты ҡоролмаһынан ғибәрәт. «[[Гомер]] үҙенең «[[Илиада]]<nowiki/>» әҫәрендә [[Троя һуғышы|Троя һуғышы ндағы]] Микен ғәскәрен етәкләгән ахейҙарҙы маҡтап яҙған
|