Карл Либкнехт: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) " {{перенаправление|Карл Либкнехт}} {{Политик | Имя = Карл Либкнехт | Оригин..." исемле яңы бит булдырылған |
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
21 юл:
}}
'''Карл Пауль Фри́дрих А́вгуст Ли́бкнехт ''' ({{lang-de|Karl Paul Friedrich August Liebknecht}}; [[13 август]], [[1871 йыл]], [[Лейпциг]] — [[15 ғинуар]], [[1919 йыл]], [[Тиргартен]], [[Берлин]]) — Германия һәм халыҡ-ара эшселәр һәм социалистар хәрәкәте эшмәкәре, основателей ([[1918]]) [[Коммунистическая партия Германии|Германия коммунистар партияһы]]на ([[1918]]) нигеҙ һалыусыларҙың береһе. Тәүге Майндағы Франкфурттағы Бөтә Германия парламентының (1948) тәүге президенты [[Вильгельм Либкнехт|Вильгельм Либкнехт]]т улы һәм социалист, адвокат [[Теодор Либкнехт|Теодор]] һәм профессор-химик [[Отто Либкнехт]]тарҙың бер туғаны.Рәссам [[Роберт Либкнехт|Роберт Либкнехт]]тың атаһы.
== Биографияһы ==
=== Бала сағы һәм йәшлеге ===
[[Файл:GeburtshausKarlLiebknecht(Leipzig)L1050360 (2).JPG|thumb|left|250px|Дом на улице Брауштрассе, 15<ref>{{cite web|url=http://www.die-linke-in-leipzig.de/nc/home/liebknechthaus/|title=DIE LINKE. Stadtverband Leipzig — Liebknechthaus|publisher=die-linke-in-leipzig.de|accessdate=2016-06-07|lang=de|description=|deadlink=|archiveurl=https://archive.is/20160607183440/http://www.die-linke-in-leipzig.de/nc/home/liebknechthaus/|archivedate=2016-06-07}}</ref>, в Лейпциге, где родился Карл Либкнехт.]]
Карл Пауль Фридрих Август Либкнехт [[1871 йыл]]дың [[13 авгусында]] [[Лейпциг]] ҡалаһында революционер, парламент сәйәсмәне [[Вильгельм Либкнехт|Вильгельм Либкнехт]] ([[1826 год|1826]]—[[1900 год|1900]]) менән Наталия ([[1835 год|1835]]—[[1909 год|1909]]) (ҡыҙ фамилияһы Ре) ғаиләһендә тыуған. Ул {{нп5|Ре, Теодор|Теодора Ре|de|Theodor Reh}} , Франкфурт (Майндағы) тәүге Германия парламенты президенты ([[1848 йыл]]){{sfn|Яновская|1965|loc={{М.}}|с=18}}<ref>{{cite web|url=http://www.lagis-hessen.de/pnd/116391413|title=Hessische Biografie — Erweiterte Suche — LAGIS Hessen (Reh, Jakob Ludwig Theodor)|publisher=lagis-hessen.de|accessdate=2016-06-04|lang=de|description=|deadlink=|archiveurl=https://archive.is/20160604201202/http://www.lagis-hessen.de/pnd/116391413|archivedate=2016-06-04}}</ref>. Карл- икенсе бала, ул [[Либкнехт, Теодор|Теодор Либкнехт]]тан һуң тыуа ( [[1870 год]], [[19 апрель]] Изге Фома лютеран сиркәүендә суҡындырылған<ref>{{книга |автор= Wohlgemuth, Heinz.|часть= |ссылка часть= |заглавие= Karl Liebknecht: Eine Biographie|оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= |место= {{B.}}|издательство= Dietz|год= 1975|volume= |pages= 112|columns= |allpages= 533|серия= |isbn= |тираж= |ref= }}</ref>. В качестве крёстных отцов мальчика выступили «Доктор [[Маркс, Карл|Карл Маркс]] из [[Лондон]]а» и «[[Энгельс, Фридрих|Фридрих Энгельс]], [[рантье]] в Лондоне»{{sfn|Яновская|1965|loc={{М.}}|с=14}}. Атаһы яғынан дин белгесе һәм лютеран сиркәүен нигеҙләүсе [[Лютер, Мартин|Мартин Лютер]]ҙың нәҫеленән<ref>{{книга |автор= Чубинский В. В.|часть= |ссылка часть= |заглавие= Вильгельм Либкнехт — солдат революции|оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= |место= {{М.}}|издательство= Мысль|год= 1968|том= |страницы= 6|столбцы= |страниц= 211|серия= |isbn= |тираж= |ref= Чубинский}}</ref>. 1882—1890 йылдарҙа Лейпцигта Изге Николай гимназияһында уҡый (хәҙер- Яүы Изге Николай мәктәбе)<ref>{{cite web|url=http://www.neuenikolaischule.de/Seiten/%C3%9Cber%20uns/Geschichte%20der%20Schule|title=Geschichte der Schule — Die Geschichte der Alten Nikolaischule («История школы — История старой школы св. Николая»)|publisher=neuenikolaischule.de|accessdate=2016-06-04|lang=de|description=|deadlink=|archiveurl=https://archive.is/20160604151845/http://www.neuenikolaischule.de/Seiten/%C3%9Cber%20uns/Geschichte%20der%20Schule|archivedate=2016-06-04}}</ref>.
1890 йылда гтимназияны тамамлғандан һуң, Карл Лейпциг университетының иҡтисад һәм хоҡуҡ права факултетына уҡырға инә, ғаиләһе Берлинға күскәс, Фридрих Вильгельм университетына уҡырға инә (Гумбольдт исемендәге университет){{sfn|Яновская|1965|loc={{М.}}|с=314}}<ref>{{cite web|url=https://www.dhm.de/lemo/biografie/karl-liebknecht|title=LeMo Biografie — Biografie Karl Liebknecht|publisher=dhm.de|accessdate=2016-06-05|lang=de|description=|deadlink=|archiveurl=https://archive.is/20150308120803/https://www.dhm.de/lemo/biografie/karl-liebknecht|archivedate=2015-03-08}}</ref>. 1893—1894 йылдарҙа Потсдамда хәрби хеҙмәттә була{{sfn|Яновская|1965|loc={{М.}}|с=314}}. В 1894—1898 йылдарҙа Арнсберг менән Падеборнда рефендариат (практика) үтә, бында ул 1897 йылда «Compensationsvollzug Und Compensationsvorbringen: Nach Gemeinem Rechte» («Возмещение убытков и причины возмещения убытков в правовом обычае») тигән темаға хоҡуҡ фәндәре докторы дәрәжәһенә диссертация яҙа<ref>{{книга |автор= John, Matthias.|часть= |ссылка часть= |заглавие= Karl Liebknecht in Leipzig|оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= |место= |издательство= Rosa-Luxemburg-Stiftung Sachsen (Санксонский фонд Розы Люксембург)|год= 1999|volume= |pages= 52|columns= |allpages= 69|серия= |isbn= |тираж= |ref= }}</ref>, диссертацияны Карл Либкнехт Вюрцбург университетында яҡлай (Юлий Максимилиан университеты),уға хоҡуҡ фәндәре докторы дәрәжәһе бирелә<ref>{{книга |автор= Altieri, Riccardo|часть= Die deutsche «Linke» und die Russische Revolution|ссылка часть= |заглавие= Die Geschichte der Russischen Revolutionen: Erhoffte Veränderung, erfahrene Enttäuschung, gewaltsame Anpassung|оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= Jacob, Frank|издание= |место= |издательство= XinXii|год= 2015|volume= |pages= |columns= |allpages= 345|серия= |isbn= 978-3-95421-094-7|тираж= |ref= }}</ref>.
=== Сәйәси эшмәкәрлегенең башы ===
[[1900 йылда]] ул Германия социал-демократтар партияһына инә, һул яҡ ҡарашлы була. 1903 йылдың майында ул «Искра» гәзитендә эшләүсе РСДРП ағзаһы [[Щеколдин, Фёдор Иванович]]ты [[Мюнхен]]дағы судта яҡлай. Ялған паспорт менән Германияла йәшәгәне өсөн ҡулға алынған Щеколдин иреккә сыға, ләкин ул Рәсәйгә оҙатыла. 1904 йылда ул сик аша тыйылған революцион әҙәбиәт алып сығыуҙа ғәйепләнгән Германия һәм Рәсәй революционерҙарын яҡлап сығыш яһай. Либкнехт уң социал-демократтарҙың реформалар яҡлы ҡараштарын тәнҡитләй, йәштәр араһында һуғышҡа ҡаршы агитация менән сәйәси пропаганда яҡлы була. 1904 йылда Бременда үткән Германия социал-демократтар партияһының съезында Либкнехт [[милитаризм]]ды— [[капитализм]]дың таянысы тип атай, [[пролетариат]] менән йәштәрҙе милитаризмға ҡаршы көрәшкә күтәреү өсөн пропаганда алып барырға өндәй.
[[Революция 1905—1907 годов в России| 1905—1907 йылдарҙағы]] рус революцияһын ул шатланып ҡабул итә . [[1905 йыл]]да Йенала үткән партия съезында Либкнехт дөйөм сәйәси стачканы ''« пролетариаттың үҙенсәлекле көрәш ҡоралы»'' тип иғлан итә. 1906 йылда Мангеймдағы партия съезында ул Германия хөкүмәтен Рәсәй хөкүмәтенә революцияны баҫтырырға ярҙам иткәне өсөн ҡаты тәнҡитләй, немец эшсәеләрен рус эшселәренән өлгә алырға саҡыра.
=== Германия социал-демократтарының һул яҡ йүнәлеше юлбашсыһы ===
Германия социал-демократтар партияһы ике - уң һәм һул йүнәлешкә бүленә. [[Роза Люксембург|Розой Люксембург]] менән Карл Либкнехт һул социал-демократтарҙың етәксеһе булып таныла. 1907-1910 йылдарҙа Карл Либкнехт Социалистик йәштәр интернационалының рәйцесе була. 1907 йылда беренсе Халыҡ-ара йәштәр конференцияһында, Либкнехт милитаризмға көрәш тураһындағы доклад менән сығыш яһай. Шул уҡ йылда ул ''«Милитаризм һәм антимилитаризм»'' тигән китабын баҫтыра, тәүгеләрҙән булып, Либкнехт империализм осоронда милитаризмды анализлай һәм эшселәр хәрәкәтендә милитаризмға көрәште пропагандалауҙың кәрәклеген теоретик яҡтан нигеҙләй.
| |||