|
Кешене һәм матди әйберҙәрҙе күсереп йөрөтөү өсөн ҡулланылған транспорт саралары менән бергә транспортлау процесында ҡатнашҡан ҡорамалдар, ысулдар һәм ғилми белемдәр тупланмаһын өйрәнеүсе [[фән]].
== Мәғлүмәт технологиялары ==
== Информационные технологии ==
{{main|Мәғлүмәт технологиялары}}
{{main|Информационные технологии}}
''ИнформационныеМәғлүмәт технологиитехнологиялары'' ('''ИТМТ''', такжешулай уҡ — информационномәғлүмәт-коммуникационныекоммуникация технологиитехнологиялары<ref>ISO/IEC/IEEE 24765:2010 Systems and software engineering — Vocabulary</ref><ref>''[[Когаловский, Михаил Рувимович|Когаловский М. Р.]] и др.'' [http://www.iis.ru/docs/is.glossary.2009.pdf Глоссарий по информационному обществу] / Под общ. ред. Ю. Е. Хохлова. — М.: Институт развития информационного общества, 2009. стр 61 — 160 с.</ref>) — совокупностьмәғлүмәтте методовйыйыуҙы, программно-техническихтуплауҙы, иэшкәртеүҙе, технологических средствһаҡлауҙы, обеспечивающихкүрһәтеүҙе сбор,һәм накопление,таратыуҙф обработку,тәьмин итеүсе хранениеысулдар, представлениепрограмма-техник иһәм распространениетехнологик информациисаралар йыйылмаһы<ref name="БРЭ"/>; приёмыбирелмәләрҙе йыйыу, способыһаҡлау, иэшкәртеү, методытапшырыу примененияһәм средствфайҙаланыу барышында [[Компьютер|вычислительнойхисаплау техникитехникаһы]] присараларын выполненииҡулланыу функций сбораалымдары, хранения,ысулдары обработки,һәм передачи и использования [[Данные|данных]]методтары (ГОСТ 34.003-90 ГОСТ-ы)<ref>ГОСТ 34.003-90 Автоматизированные системы. Термины и определения</ref>; ресурсы, необходимые для сбора, обработки, хранения и распространения информации (ISO/IEC 38500:2008)<ref>ISO/IEC 38500:2008, Corporate governance of information technology: ''resources required to acquire, process, store and disseminate information''</ref>.
В конце XX векабыуат иаҙағында вһәм начале XXI информационныебыуат технологиибашында находятмәғлүмәт широкое применениетехнологиялары вкеше разныхэшмәкәрлегенең сферахтөрлө человеческойөлкәләрендә деятельности,киң ҡулланыу втаба, ихулар числеараһында<ref name="БРЭ">{{БРЭ|статья=Информационные технологии|id=2016059|автор=С. Д. Кузнецов|том=11|страницы=493}}</ref>:
* [[фән]] — эксперименталь бирелмәләрҙе эшкәртеү, моделләштереү һ.б.
* [[наука]] — обработка экспериментальных данных, моделирование и др.
* [[мәғариф]] — электрон дәреслектәр, дистанциялы уҡытыу саралары һ.б.
* [[образование]] — электронные учебники, системы дистанционного обучения и др.
* [[медицина]] — диагностика, аналитическиеаналитик системысистемалар и дрһ.б.
* [[сәнғәт]] — сәнғәттең электрон төрҙәрен тәьмин итеүгә тиклем;
* [[искусство]] — вплоть до обеспечения электронных видов искусства;
* хәрби эш — хәрби хәлде күҙәтеү, анализлау, ситуацияны моделләштереү һ.б.
* [[военное дело]] — мониторинг, анализ боевой обстановки, ситуационное моделирование и др.
* [[дәүләт идаралығы]] — электрон тауыш биреү, белешмә һәм аналитик системалар һ.б.
* [[государственное управление]] — электронное голосование, справочные и аналитические системы и др.
* [[производство]] — автоматизацияетештереү процессовпроцестарын производстваһәм ипроектлауҙы его проектированияавтоматлаштырыу;
* [[эшҡыуарлыҡ]] — компанияларға идара итеү, уларҙың үҙ-ара тәьҫирләшеүен тәьмин итеү, интернет-магазиндар, интернет аша билеттарға заказ биреү һ.б.
* [[бизнес]] — управление компаниями, обеспечение их взаимодействия, интернет-магазины, заказ билетов через интернет и др.
Мәғлүмәт технологияларына техник саралар, программа саралары, ойоштороу-методик тәьминәт һәм стандартлаштырыу инә<ref name="БРЭ" />.
Информационные технологии включают в себя технические средства, программные средства, организационно-методическое обеспечение и стандартизацию<ref name="БРЭ" />.
=== Техник саралар ===
=== Технические средства ===
Компьютер техникаһы һәм коммуникация техникаһы сараларын айыралар<ref name="БРЭ" />.
Различают средства компьютерной техники и коммуникационной техники<ref name="БРЭ" />.
СредстваКомпьютер компьютернойтехникаһы техникисаралары существуютбирелмәләрҙе для вводаиндереү, обработкиэшкәртеү, выводасығарыу һәм иһаҡлау храненияөсөн данныхкәрәк. ДляМәғлүмәт вводаиндереү информацииөсөн используют клавиатурыбаҫмаҡтар, цифровыецифрлы камерыкамералар, устройства ввода аудио- иһәм видеоданныхвидеобирелмәләр индереү ҡорамалдары ҡулланыла<ref name="БРЭ" />, [[компьютерная мышь]]<ref>{{БРЭ|статья= Мышь|id= 3353494|автор= Э. М. Пройдаков|том= |страницы= }}</ref>. Существуют специализированныеФизик устройствамөмкинлектәре длясикләнгән лицкешеләр сөсөн ограниченнымимахсуслаштырылған физическимиҡулайламалар возможностямибар<ref name="БРЭ" />.
[[Процессор]]ҙар бирелмәләрҙе эшкәртә һәм һөҙөмтәләрҙе ҡулланырлыҡ хәлгә килтереп үҙгәртә. Уларға текстар, һүрәттәр, аудио һәм видео мәғлүмәттәр инә. Мәғлүмәтте сығарыу өсөн башлыса дисплейҙар, принтерҙар, динамиктар һәм ҡолаҡсындар, факс-машиналар, һәр төрлө күп функциялы ҡулайламалар ҡулланыла<ref name="БРЭ" />.
[[Процессор]]ы осуществляют обработку данных и преобразование результатов в вид, пригодный для использования. Это могут быть тексты, изображения, аудио и видео информация. Для вывода информации чаще всего используются дисплеи, принтеры, динамики и наушники, факс-машины, всевозможные многофункциональные устройства<ref name="БРЭ" />.
Мәғлүмәтте һаҡлау өсөн магнитлы дискылар, таҫмалар, флеш-хәтер ҡулайламалары һ.б. ҡулланыла<ref name="БРЭ" />.
Для хранения информации применяются магнитные диски, ленты, устройства флеш-памяти и др<ref name="БРЭ" />.
Коммуникация техникаһы мәғлүмәтте алыҫ араға тапшыра. Коммуникация саралары үҙ аллы ла, компьютер техникаһы саралары менән берлектә лә эшләй ала<ref name="БРЭ" />.
Коммуникационная техника осуществляет передачу информации на расстояние. Коммуникационные средства могут предназначаться как для самостоятельного функционирования, так и в комплексе со средствами компьютерной техники<ref name="БРЭ" />.
== Социальные технологии ==
| 