Испания: өлгөләр араһындағы айырма

|Герб=[[File:Escudo de España ajustado a la norma heráldica.svg|100px]]

|Девиз=[[Plus Ultra (девиз)|Plus Ultra]])

|Аудио=

|lat_dir = N|lat_deg = 39|lat_min = 55|lat_sec = 36

|lon_dir = W|lon_deg = 1|lon_min = 48|lon_sec = 6

|region = ES

|CoordScale =

|Территория=504 782

|Этнохороним = испанлылар

|Валюта=[[евро]] (€) ([[Общероссийский классификатор валют|EUR, код 978]])&nbsp;<ref>До [[1999]]&nbsp;— Испанская песетаһы.</ref>

|Домен=[[.es]]&nbsp;<ref>Шулай уҡ Европа союзы ағзаһы булараҡ [[.eu]].</ref>

}}

 

'''Испа́ния''' ({{lang-es|España}}), рәсми исеме — '''Испа́ния Короллеге''' ({{lang2|es|gl|Reino de España}}, {{lang-ca|Regne d'Espanya}}, {{lang-eu|Espainiako Erresuma}}, {{lang-oc|Reialme d'Espanha}}, {{lang-ast|Reinu d'España}}) — Европаның көньяҡ-көнбайышындағы дәүләт, баш ҡалаһы [[Мадрид]]. Испания [[Пиреней ярымутрауы]]ның ҙур өлөшөн биләй.

Испанияның тарихын бер нисә дәүергә бүлергә була:

* '''Рим империяһына тиклем'''. Ул заман б.э.т. 3-2 мең йыллығында булған Тартесс цивилизацияһы менән бәйле. Тартесс дәүләтенән Финикияға металл килтерелгән. Шул уҡ ваҡытта финикиялылар Пиреней ярымутрауында колониялар төҙөп өлгөргән. Шахталарҙың ресурстары бөткәс, Тартесс цивилизацияһы ла бөлгөнлөккә төшә. Шул уҡ ваҡытта Испанияның көнсығышында иберия ырыуҙары күсеп ултыра башлай. Уларҙың телдәре һәм мәҙәниәте тартесстарға туған булмаһа ла, тартесстар уйлап сығарған имләне ҡулланғандар. Б.э.т. 1 мең йыллыҡта хәҙерге Испания территорияһына кельттар үтеп инә башлаған. Ибериялылар һәм кельттар аралашыуынан яңы кельтиберия культураһы барлыҡҡа килә. Шул осор кельтиберия мәҙәниәте хәҙерге ғалимдарға күп һорауҙар ҡалдырған. Финикияның Испания илдәренә баш булыуы б.э.т 210 йылына тиклем даам иткән.

* '''Рим империяһы заманы'''. Б.э.т. 210 йылында Рим ғәскәрҙәре Пиренея ярымутрауын яуланын башлай. Оҙаҡ быуаттар барған Перенеяны яулап алыу һуғышын Рим дәүләте беҙҙең эраның 19-сы йылында ғына тамамлай. Яулап алынған Пиренея халыҡтары рим ассимиляцияһына эләгәлә юҡҡа сыға. Римдың Испания провинцияһы империяның Италиянан һуң торған төп провинция һымаҡ һаналған. Унда сауҙа, ауыл хужалығы, сәнәғәт ныҡ үҙгәргән булған. Оло Плиний яҙыуы буйынса хәҙерге Испания территорияһында 360 ҡала һаналған.

* '''Вестготтар заманы''' V быуаттың башында Испания территорияһына аландар, вестготтар һәм башҡа варвар ырыуҙары инеп үҙенең илдәрен төҙөй башлайҙар. Әммә яңы властарҙың сәйәсәте, эске талашыуҙар берҙәм милләт төҙөй алмаған. 589 йылда вестготтар короле христианлыҡ диненә күсә, ә VII быуатта йәһүдтәр һәм башҡа диндәргә ҡараған әҙәмдәр ҡыуыла башлай.

* '''''Испанияның алтын заманы.''''' 1492 — 1659 йй. Ул заман Бөйөк географик асыуҙар ваҡыты менән бәйле. Ул заманда Испания колониялар яулап ала. Уның ҡулына яңы асылған Америка ҡитғаһынан иң күп колония эләгә.

* '''XVII б. — 1976 й.''' XVII быуатта Испанияның бөйөк ил статусын юғалта. Ул банкротлыҡ, династияларҙың алмаштырыуы (XVIII—XIX бб.) күрә, XIX быуатта колонияларын юғалта башлай, граждандар һуғыштары уҙа, 1873-1874 й. ҡыҫҡа ваҡыт Испанияла республика була . Әйтергә кәрәк Испания 1936 йылға тиклем тыныслыҡ күрмәгән. 1975 й. тиклем — Франко эпохаһы. Франко режимы фашизмға яҡын бер партиялы авторитаризм формалағы ил төҙөгән. 1939—1945 й. Испания һуғыштан ситтә торған. Әммә Ленинград блокадаһында Германия армияһы яғында Испаниянан «Күк дивизия»(División Azul) ҡатнашҡан . 1947 й. Ф.Франко Испан короллеген реставрациялау тураһында иғлан итә, әммә яңы королдең исемен 1969 й. тиклем әйтмәй. 1969 йылда Фр. Франко Хуан-Карлос де Бурбонды яңы испан короле итеп иғлан итә. Хуан-Карлос де Бурбон

 

== Һылтанмалар ==