Ейәнсура районы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Айсар (фекер алышыу | өлөш) →Ғалимдәр: өҫтәмә мәғлүмәт |
Айсар (фекер алышыу | өлөш) күренеште төҙәтеү |
||
1 юл:
{{Ук}}
'''Ейәнсура районы''' — [[Башҡортостан]]дың көньяғында урынлашҡан, Ырымбур өлкәһе менән сиктәш. Майҙаны — 3 342 км<sup>2</sup>. Район үҙәге — [[Иҫәнғол]] ауылы, [[Өфө]]нән 337 км алыҫлыҡта.
== Халҡы ==▼
{{Wikidata/Population}}▼
Халыҡ һаны (мең кеше): 1979 — 30,2; 1989 — 27,1; 1995 — 28,1. Халыҡтың уртаса тығыҙлығы — 1 км<sup>2</sup>-ға 8 кеше. Районда 83 ауыл бар, шуларҙың һәр береһендә уртаса 327 кеше йәшәй. Халҡының күбеһе — [[башҡорттар]] (71,5 %)<ref>Население Башкортостана: XIX—XXI века: статистический сборник/ Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан.- Уфа: Китап, 2008.- 448 с.:ил.</ref>▼
== Географик урынлашыуы һәм климаты ==
Юл 14 ⟶ 10:
== Исеме ==
Булат Аҡмановтың «Ейәнсурамы, әллә Йәнсурамы?» тигән мәҡәләһенә («Башҡортостан», 24.01.2014) туҡталып үтмәксемен. Автор «беҙҙең районатамаһының башҡортса дөрөҫ әйтелеше һәм яҙылышы Йәнсура булырға тейештер» тигән фекерҙә. Быға дәлил итеп [[Бөйөк Ватан һуғышы]]на тиклем район Йәнсура тип йөрөтөлә ине, заманында был атама урыҫсанан башҡортсаға яңылыш тәржемә ителгән, сөнки [[урыҫ]]тарға йән ћүҙен әйтеүе ауырыраҡ, тимәксе. Шуға өҫтәп «сура» һүҙенә бары тик йән һүҙе генә ҡушылған исемдәр яһалыр булған тип, ошо фекерҙе раҫлаусы күп кенә миҫалдар килтерә. Бер ҡарағанда, хөрмәтле Булат ағай хаҡлы ла кеүек. Ләкин уның ейән ћүҙе менән исемдәр яһалыу мөмкинлеген инҡар итеүе менән бер ҙә килешеп булмай. Башҡортта уның Йәнсураһы ла, Ейәнсураһы ла, Йәнбайы ла, Ейәнбайы ла булған тип раҫлай алам. Бына минең «Заманалар ҡиссаһы» тигән тарихи хеҙмәтемдең геройы — Әлшәй Мәргәндең, бишенсе быуын тыуаһы буламы икән, үҙе хаҡында: «1908 йылдың 2 мартында Сурайға ҡунаҡҡа барған ваҡытта тыуғанмын. Шуның өсөн Ейәнбай тип ҡушҡандар исемде. Атаның йортонда мин — ейән. Ә паспортта Янбай тип яҙылған», — тип таныштырғайны. (Ҡарағыҙ: Быуаттар аманаты. Өфө: Китап. 2002. 353-сө бит). Тарихи документтарҙа (урыҫ телендә) Зьянгул, Джианбек, Зианбай, Джианбай, Джианчура, Дзианчура, Зианчура, Зьянчура, Зиянгул тигән («Материалы по истории БАССР», III том) әллә күпме кеше исеме теркәлгән. Хәҙер ҙә ана Иршат Зианбердин тигән бер тикшеренеүсебеҙ бар. Уның фамилияһын да мин башҡортса Ейәнбирҙин булырға тейеш тип иҫәпләйем. Шунан сығып ҡарағанда, әлеге райондың ([[Ырымбур губернаһы]]ның Орск өйәҙендәге элек Ейәнсура тигән ауыл да булған) исеме урыҫ телендә нәҡ ана шул Ейәнсура тигәндән Зианчурино, Зианчуринский тип алынған булыуы шик тыуҙырмай. Һәр хәлдә, «Йәнсура» булғандыр ул тигән версияны раҫлар өсөн дәлилдәр етерлек түгел<ref>Рәшит Шәкүр. Һәр атама ҡомартҡы. «Башҡортостан» гәзите, 2014 йыл, 21 февраль</ref>.
▲== Халҡы ==
▲{{Wikidata/Population}}
▲Халыҡ һаны (мең кеше): 1979 — 30,2; 1989 — 27,1; 1995 — 28,1. Халыҡтың уртаса тығыҙлығы — 1 км<sup>2</sup>-ға 8 кеше. Районда 83 ауыл бар, шуларҙың һәр береһендә уртаса 327 кеше йәшәй. Халҡының күбеһе — [[башҡорттар]] (71,5 %)<ref>Население Башкортостана: XIX—XXI века: статистический сборник/ Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан.- Уфа: Китап, 2008.- 448 с.:ил.</ref>
== Билдәле шәхестәр ==
| |||