|
* Грамматика эсендә [[Морфология (лингвистика)|морфология]] (һүҙҙең грамматик үҙенсәлектәре тураһындағы фән) һәм [[синтаксис]] (һөйләмдәрҙең һәм һүҙбәйләнештәрҙең грамматик үҙенсәлектәре тураһындағы фән) айырып ҡарала.
Был дисциплиналар бер-береһенән телдең төрлө кимәлдәрендәге берәмектәрҙе өйрәнеүгә йүнәлеш тотоуы менән айырыла:
Соответствующие дисциплины отличаются друг от друга ориентацией на изучение единиц разных [[уровни языка|уровней языка]]:
* Предметом [[фонетика|фонетики]]ның принято считать такие единицы,предметы кактип [[звукителмәр речиөндәре]], ихуларҙың признакибилдәләре иһәм классыкластары, [[фонема|фонемы]]лар иһәм отношенияулар междуараһындағы нимимөнәсәбәттәр, ашулай уҡ также явления [[просодика|просодики]] күренештәре — структуру [[слогижек]]а төҙөлөшө, структуру [[Синтагма (лингвистика)|речевоготелмәр тактатакты]] итөҙөлөшө рольһәм унда [[ударение|ударениябаҫым]]дың в нёмроле, правила [[Интонация (лингвистика)|интонацииинтонация]], тойәғни һүҙбәйләнештәрҙе һәм естьһөйләмдәрҙе звукового оформлениятауышҡа словосочетанийһалыу иҡағиҙәләре предложенийиҫәпләнә.
* Аналогичным образом [[графикаГрафика]] изучаетяҙма свойствателдең элементарных единицэлементар письменной речиберәмектәре — [[графема|графем]], [[буква|буквхәреф]], [[иероглиф]]овтарҙың үҙенсәлектәрен өйрәнә.
* [[Морфология (лингвистика)|морфология]] берәмектәре — [[морфема]] һәм [[Һүҙ (лингвистика)|һүҙ]], уларҙың үҙ-ара мөнәсәбәттәре (иң ябай сигнификатив берәмектәрҙән (морфемалар) номинатив берәмектәр ([[һүҙ формаһы]]) яһау һәм, киреһенсә, һүҙ формаларын морфемаларға тарҡатыу).
* Единицами [[Морфология (лингвистика)|морфологии]] принято считать [[морфема|морфему]] и [[Слово (лингвистика)|слово]] в их взаимоотношениях (правила построения номинативных единиц ([[словоформа|словоформ]]) из простейших сигнификативных единиц (морфем) и, наоборот, членения словоформ на морфемы).
* [[Синтаксис]] берәмектәре — принято считать структуру таких конструируемых единиц языка, ирекле [[һүҙбәйләнеш]] (тәүкоммуникатив ҡоролма берәмеге) һәм ирекле [[Һөйләм (лингвистика)|һөйләм]] (коммуникатив ҡоролма берәмеге), һуңғы ваҡыттарҙа шулай уҡ ҡатмарлы синтаксик бөтөн ҡоролма кеүек телдең ҡоролма структуралары һәм, әлбиттә, [[текст]]. Синтаксистың иң кескәй берәмеге — һүҙ формаһы һәм уның синтактикаһы (йәғни уның ярашыусанлыҡ үҙенсәлектәре) — инвентарь номинатив берәмек һәм шул уҡ ваҡытта морфологияның иң ҙур берәмеге лә.
* Единицами [[синтаксис]]а принято считать структуру таких конструируемых единиц языка, как свободное [[словосочетание]] (докоммуникативная конструируемая единица) и свободное [[Предложение (лингвистика)|предложение]] (коммуникативная конструируемая единица), а в последнее время — также [[ССЦ (сложное синтаксическое целое)]] и, наконец, связный [[текст]]. Мельчайшая единица синтаксиса — словоформа с её синтактикой (то есть свойствами сочетаемости) есть инвентарная номинативная единица и в то же время максимальная единица морфологии.
* [[Семантика]] берәмектәре — бер яҡтан, ябай берәмектәр — [[мәғәнә]]ләр һәм уларҙың компоненттары, төрлө билдәләре ([[сема]]лар), икенсе яҡтан, был ябай берәмектәрҙән ҡатмарлы йөкмәткеле берәмектәр — [[эстәлек]]тәр.
* Единицами [[семантика|семантики]] принято считать, с одной стороны, более простые (или даже элементарные) единицы — [[значение|значения]] с их компонентами и различительными признаками ([[сема]]ми), а с другой стороны — правила, по которым из этих более простых единиц строятся более сложные содержательные образования — [[смысл]]ы.
* [[Прагматика]] берәмектәре — кеше әйткәндәр — теге йәки был шарттарҙа, билдәле бер ысынбарлыҡҡа бәйле, [[аралашыу]] барышында ҡатнашыусылар тарафынан ниндәй ҙә булһа маҡсатҡа өлгәшеү (мәҫәлән, [[хәбәр итеү]]) өсөн әйтелгән телмәр акттары, шулай уҡ әйтелеүсе берәмектәрҙе төҙөү һәм аңлауҙың универсаль ҡағиҙәләре.
* Единицами [[прагматика|прагматики]] являются человеческие [[Высказывание (лингвистика)|высказывания]] — конкретные речевые акты, производимые определёнными участниками [[общение|общения]] в определённой обстановке, соотносимые с определённой реальностью, ориентированные на достижение определённых целей (в частности, на [[сообщение]]), а также общие универсальные правила создания и интерпретации высказываний.
== Әҙәбиәт ==
| 