Кремль эше: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
"Кремлёвское дело" битен тәржемә итеп төҙөлгән
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Ук}}
«'''Кремль эше'''»  — дәүләт хыянатында ғәйепләү буйынса енәйәт тикшереү эше. «Кремль эш» 1935 йылдың башында барлыҡҡа килә. Бер нисә Кремль һәм Кремль комендатураһы хеҙмәткәрҙәре, хәрбиҙәр советтарға ҡаршы легаль булмаған ойошманы булдырыуҙа һәм [[Сталин Иосиф Виссарионович|И]] [[Сталин Иосиф Виссарионович|В. Сталинға]] һөжүм әҙерләүҙә ғәйепләнәләр.
 
ПоППо мнению историка [[Хлевнюк, Олег Витальевич|О. В. Хлевнюка]], данное дело было направлено прежде всего против [[Енукидзе, Авель Сафронович|А. С. Енукидзе]] и послужило среди прочего разрушению остатков коллективного руководства:
{{Цитатаначало башыцитаты}}В деле Енукидзе проявились взаимоотношения между Сталиным и его соратниками на исходе периода «коллективного руководства», а само это дело было очередным ударом, разрушавшим остатки влияния Политбюро. Существуют весомые документальные свидетельства того, что Сталин проявлял особый интерес к «кремлёвскому делу». Он регулярно получал и читал протоколы допросов арестованных по этому делу, делал на них пометки и давал указания НКВД<ref>Хлевнюк О. В. Хозяин. Сталин и утверждение сталинской диктатуры. М., РОССПЭН, 2012. С. 253</ref>{{Цитатаконец аҙағыцитаты}}
<br /><blockquote class="ts-Начало_цитаты-quote">
В деле Енукидзе проявились взаимоотношения между Сталиным и его соратниками на исходе периода «коллективного руководства», а само это дело было очередным ударом, разрушавшим остатки влияния Политбюро. Существуют весомые документальные свидетельства того, что Сталин проявлял особый интерес к «кремлёвскому делу». Он регулярно получал и читал протоколы допросов арестованных по этому делу, делал на них пометки и давал указания НКВД<templatestyles src="Шаблон:Конец цитаты/styles.css" /></blockquote>
 
== Тарихы ==
ВКП(б)Үҙәк комитетының июнь пленумында «ССР Союзы Үҙәк башҡарма комитеты Секретариатының хеҙмәт һәм А. Енукидзе иптәш тураһында» мәьәләһе буйынса доклад яһала. Доклад менән ВКП(б)Үҙәк комитеты секретары Н.  И.  Ежов сығыш яһай. Ул, СССР Үҙәк башҡарма комитеты секретары Авель Енукидзеның енәйәтсел юл ҡуйыусылығы арҡаһында Кремль территорияһында террористик төркөм барлыҡҡа килгән, тип хәбәр итә. Төркөм башлығы итеп [[Каменев Лев Борисович|Лев Каменев]] күрһәтелә. Шулай уҡ төркөмгә Троцкий, [[Зиновьев Григорий Евсеевич|Зиновьев]], меньшевиктар, аҡгвардиясылар йәлеп ителә<ref name="autogenerated1">Известия ЦК КПСС. 1989, №  7.</ref>
 
Пленум бер тауыштан сығарылаЕнукидзеныЕнукидзены париянан сығара. Уны Харьков автомобилдәр тресы директоры итеп ебәрәләр, ә 1937 йылда атып үлтерәләр<ref>[http://www.echo.msk.ru/programs/all/54671/Авель Комитеты]{{Недоступная ссылка|date=Октябрь 2018|bot=InternetArchiveBot}}</ref>.
 
Тарихсы Ю.  Н.  Жуков билдәләүенсә, Ежов өсөн әлеге тикшереү иерархия баҫҡыстарынан уны власҡа алып килгән үҙенсәлекле трамплин булып тора.
 
"«Марксист-ленинсылар Союзы"» эше буйынса төрмәлә ултырған Каменев ҡабаттан хөкөм ителеүселәр эскәмйәһенә ултыртыла.
 
1935 йылдың 27 июлендә В. Ульрих рәйеслеге аҫтында СССР Юғары судының хәрби коллегияһы ябыҡ ултырышта (дәүләт ғәйепләүсеһеҙ һәм яҡлаусыһыҙ) Сталинға ҡарата террористик актты башҡарыуға ҡотҡо һалыуҙа ғәйпләнеп, хөкөм ителәләр:
 
* Каменев Лев Борисович, 1883 йылда тыуған, йәһүд, 1901 йылдан ВКП(б) ағзаһы, 1934 йылдың декабрендә партиянан сығарылған, 1935 йылдың ғинуарҙа СССР-ҙың Юғары суды хәрби коллегияһының хөкөмөнә ярашлы "«Мәскәү үҙәге"» эше буйынса 5 йыл иркенән мәхрүм ителгән;
* Синелобов Алексей Иванович, 1899 йылда тыуған, урыҫ, ВКП(б) ағзаһы, Мәскәү Кремле коменданты йомошо буйынса секретары,
* Чернявский Михаил Кондратиевич, 1901 йылда тыуған, белорус, ВКП(б) ағзаһы, [[РККА-ның Көнсығыш фронты|РККА-ның]] разведка идаралығы бүлеге начальнигы,
 
икеһе лә  — атып үлтереүгә хөкөм ителгәндәр.
 
* Розенфельд Николай Борисович, 1886 йылда тыуған, йәһүд, "Академия"китап нәшриәтенең рәссам-иллюстраторы, Л. Б, Каменевтың ағаһы
* Розенфельд Нина Александровна, 1886 йылда тыуған, әрмән, Кремль китапханаһы өлкән китапханасыһы, Н. Б Розенфельдтың ҡатыны
* Муханова Екатерина Константиновна, 1898 йылда тыуған, урыҫ, Кремлдәге хөкүмәт китапханаһы китапханасыһы
* Дорошин Василий Григорьевич, 1894 йылда тыуған, урыҫ, ВКПб) ағзаһы, Мәскәү Кремле коменданты ярҙамсыһы,
Юл 32 ⟶ 31:
* Синани-Скалов Георгий Борисович, 1896 йылда тыуған, урыҫ, ВКП(б) ағзаһы, [[Коммунистик интернационал|Коминтерндың]] башҡарма комитеты секретариаты мөдире,
 
барыһы ла  — 10 йыл төрмәлгә хөкөм ителә.
 
* Гардин-Гейен Александр Александрович, 1895 йылда тыуған, урыҫ, «За индустриализацию» гәзитенең мөхәррир-консультанты  — 8 йылға иркенән мәхрүм итеү;
* Зинаида Ивановна Давыдова, 1889 йылда тыуған, урыҫ, хөкүмәт китапхананның өлкән китапханасыһы;
* Барут Владимир Адольфович, 1889 йылда тыуған, урыҫ, Һынлы сәнғәт музейының өлкән ғилми хеҙмәткәре;
* Корольков Михаил Васильевич , 1887 йылда тыуған, урыҫ, Мәскәүҙәге мәҙәниәт һәм ял паркы педагогы;
* Скалова Надежда Борисовна, 1898 йылда тыуған, урыҫ, «Әҙәби мираҫ» журналының корректоры;
* Павлов Иван Ефимович, 1899 йылда тыуған, урыҫ, ВКП(б) ағзаһы, Мәскәү Кремле комендант ярҙамсыһы,
 
бөтәһе лә  — 7 йылға төрмәгә хөкөм ителәләр.
 
* Поляков Павел Федорович, 1900 йылда тыуған, урыҫ, ВКП(б) ағзаһы, етәксеһе административ-хужалыҡ бүлеге идарасыһы комендант Мәскәү Кремле;
Юл 47 ⟶ 46:
* Бураго Наталия Ивановна, 1894 йылда тыуған, урыҫ, СССР Үҙәк башҡарма комитеты китапханаһы китапханасыһы;
* Елена Юрьевна Раевская, 1913 йылғы, урыҫ, Кремлдәге китапхана китапханасыһы;
* Леонид Александрович воронова, 1899 йылда тыуған, урыҫ, «Рекламфильм» рәссам.
 
бөтәһе лә  — 6 йыл төрмәгә хөкөм ителәләр.
 
* Сидоров Александр Иванович, 1897 йылда тыуған, урыҫ, «Маштехпроект» ширҡәтенең өлкән инженеры  — 5 йыл төрмә;
* Синелобова Клавдия Ивановна, 1906 йылда тыуған, урыҫ, СССР-ҙың Үҙәк башҡарма комитеты китапханаһы хеҙмәткәре  — 4 йыл төрмә;
* Кочетова Мария Дмитриевна, 1915 йылда тыуған, урыҫ, Мәскәү Кремле коменданты идаралығы телефонисткаһы;
* Руднев Сергей Александрович, 1895 йылда тыуған, урыҫ, Семашко исемендәге дауалау учреждениеһының диспансер берләшмәһе бухгалтеры;
* Минервина Любовь Николаевна, 1895 йылда тыуған, урыҫ,СССР-ҙың Үҙәк башҡарма комитеты китапханаһының канцелярия хеҙмәткәре китапхана хеҙмәткәрҙәре канцелярияһы,
 
бөтәһелә  — 3 йыл төрмәгә хөкөм ителәләр.
 
* Авдеева Анна Ефимовна, 1913 йылда тыуған, урыҫ, Мәскәү Кремле ҡарамағындағы ВЦИК мәктәбендә йыйыштырыусы;
* Гордеева Полина Ивановнав, 1907 йылда тыуған, урыҫ, ВЛКСМ ағзаһы, СССР Үҙәк башҡарма комитеты китапханаһының өлкән китапханасыһы;
* Коновая Анна Ивановна, 1909 йылда тыуған, урыҫ, ВЛКСМ ағзаһы, СССР-ҙың Үҙәк башҡарма комитеты китапханаһының китапханасыһы,
 
бөтәһе лә  — 2 йылға төрмәгә хөкөм ителәләр.
 
Бынан тыш, «Кремль эше» буйынса йәлеп ителәләр һәм 1935 йылдың 14 июлендә СССР НКВД-һы ҡарамағындағы Махсус кәңәшмәһе менән контрреволюцион эшмәкәрлек өсөн тағы ла 80 кеше хөкөм ителә.
 
Шулай итеп, «Кремль эше» буйынса 110 кеше хөкөм ителә, шул иҫәптән СССР-ҙың Юғары судының хәрби коллегияһы  — 30 кешене (атыуға  — 2 кеше, 10 йыл төрмәгә  — 9, 8 йылға  — 1, 7 йылға  — 5, 6 йылға  — 5, 5 йылға  — 1, 4 йылға  — 1, 3 йылға  — 3, 2 йылға  — 3) һәм СССР НКВД-һы ҡарамағындағы Махсус кәңәшмәһе хөкөмө буйынса  — 80 кеше (5 йылға төрмәгә  — 29 кеше, 3 йылға  — 13, 2 йылға һөргөнгә  — 30, 2 йылға һөргөнгә  — 7, 5 йылға Мәскәү һәм Ленинградта йәшәргә тыйылыу менән  — 1).
 
Бынан тыш, тикшереү барышында вафаты сәбәпле 1896 йылғы, нәфис әҙәбитә Дәүләт нәшриәте баш мөхәррире Презент Михаил Яковлевичҡа ҡарата эш туҡтатылған.
 
Ҡулға алынғандар араһында хөкүмәт биналары йыйыштырыусылары, швейцар һәм телефонистка - — 11 кеше, хөкүмәт китапханаһы хеҙмәткәрҙәре - — 18 кеше, Үҙәк башҡарма комитеты Президиумы секретариатынан - — 6 кеше, Кремль коменданты идаралығы һәм хәрбиҙәр - — 16 кеше, төрлө предприятиелар һәм учреждениелар хеҙмәткәрҙәре - — 48 кеше, Каменевтың туғандары - — 5 кеше һәм хужабикәләр - — 6 кеше.
 
1935 йылдың февралендә тикшереү барышында Мәскәү Кремле коменданты идаралығы хеҙмәткәрҙәре араһында троцкистар төркөмө булыуы тураһында күрһәтмәләр алына.
 
1935 йылдың мартында ошо уҡ йылдың ғинуарында "«Мәскәү үҙәге"» эше буйынса хөкөм ителгән Зиновьевтан һорау алына. Уның күрһәтмәләренән: «Марксизм хәҙерге ваҡытта Сталинға яраған нәмә инде ҡанатлы формулировканы шул уҡ Каменев әйтте...әйтте… Минең менән Каменев араһында Сталинды алып ташлау тураһында һөйләшеүҙәр булды булыуын, әммә шул уҡ ваҡытта беҙ уны ВКП(б)-ның Үҙәк Комитеты генераль секретары вазифаһында алмаштырыу кәрәклегенән сығып ҡына һөйләштек.
 
Каменевтан ВКП(б) етәкселеге менән көрәш ысулы булараҡ терактты ҡулланыу кәрәклеге тураһында мин ишетмәнем. Сталинға ҡарата уның яғынан...яғынан… уҫал фекерҙәре һәм нәфрәт сығарыуы тура контрреволюцион маҡсаттарҙа ҡулланыуы мөмкин...мөмкин…»<ref name="autogenerated1">Известия ЦК КПСС. 1989, №  7.</ref>
 
Һөҙөмтәлә, «Кремль эше» буйынса ҡулға алыныусылар алдағы тикшереүҙә лә, суд тикшереүендә лә СССР-ҙың Юғары судының хәрби коллегияһы тарафынан ғәйепле итеп танылалар:
 
«1933-1934 йылдарҙа Кремль кмендатураһы һәм хөкүмәт китапханаһы хеҙмәткәрҙәренең бер өлөшө араһында контрреволюцион төркөмдәр барлыҡҡа килә, улар -ҙ алдында ВКП(б) етәкселәре һәм Совет хөкүмәтенә һәм, беренсе сиратта, шәхсән Сталинҡа ҡаршы террористик акттар башҡарыуға әҙерләүҙе маҡсат итеп ҡуялар.
 
Хөкүмәт китапханаһы хеҙмәткәрҙәренең контрреволюцион террористик төркөмө составына түбәндәгеләр инә: Розенфельд, Муханова, Давыдова, Бураго, Синелобова һәм Раевска, өҫтәүенә, төркөмдә етәкселек ролен Розенфельд һәм Муханова үҙ өҫтөнә алалар һәм улар үҙҙәре Сталинға ҡаршы террористик актты башҡарырға әҙерләнәләр.
 
Барут һәм Корольков был төркөмгә инмәүенә ҡарамаҫтан, төркөмдөң контрреволюцион эшмәкәрлегендә әүҙем ҡатнашалар һәм Розенфельдтың һәм Муханованың террористик пландары тураһында хәбәрҙар булалар.
 
Кремль комендатураһының контрреволюцион террористик троцкист төрөкмө составына коменданттың жлекке ярҙамсыһы Дорошин В. Г., Кремль коменданты ҡарамағындағы элекке йомоштар өсөн секретары Синелобов А. И., Кремль комендантының элекке дежур ярҙамсыһы Павлов И. Е., Ҙур Кремль һарайның элекке коменданты Лукьянов И. П. һәм Кремль комендатураһының элекке административ-хужалыҡ бүлеге начальнигы Поляков П. Ф. инәләр.
 
Был төркөмдә етәкселәр ролен Дорошин менән Синелобов уйнайҙар.
Юл 97 ⟶ 96:
Хәрби хеҙмәткәрҙәр террористик төркөмө составына Оборона наркоматы яуаплы хеҙмәткәре Чернявский М. К., Хәрби-химия академияһы тыңлаусылары Козырев В. И. һәм Иванов Ф. Г. һәм ЦАРИ инженеры Новожилов М. И.
 
Был төркөмдөң етәксеһе Чернявский була, ул сит ил командировкаһы ваҡытында сит ил троцкистар ойошмаһы менән бәйләнеш булдыра, унан Сталинға ҡаршы террористик актты әҙерләү һәм башҡарыу буйынса задание ала. Террористик актты башҡарыусылар итеп Иванов һәм новоджилов тәғәйенләнәләр. Кремль комендатураһының контрреволюцион төркөмө менән был төркөмдөң бәйләнеше бер нисә тапҡыр Дорошин менән осрашҡан Козырев аша булдырыла.
 
Аҡгвардиясылар контрреволюцион террористик төркөмө составына элекке аҡгвардиясылар инә: Синани-Скалов Г. Б., Гардин-Гейер А. А., Воронов Л. А., Сидоров А. И. һәм Воровтың ҡатыны (Синани-Скаловтың һеңлеһе) Надежда Скалова.
 
Был төркөмдөң етәксеһе Синани-скаловСкалов була, ул Зиновьев-Каменев йәшерен контрреволюцион ойошмаһының әүҙем эшмәкәре Мадьяр һәм башҡалар менән тығыҙ бәйләнештә була.
 
Аҡгвардиясылар төркөмө хөкүмәт китапханаһы хеҙмәткәрҙәре террористик төркөмө менән Муханова аша бәйләнештә була.
Юл 108 ⟶ 107:
Непосредственная связь Каменева с контрреволюционной террористической группой служащих правительственной библиотеки поддерживалась через его брата Н. Розенфельда. Он, встречаясь с Мухановой и Корольковым, распространял исходящую от Каменева контрреволюционную клевету против руководства ВКП(б) и Советского правительства, в особенности против Сталина, вел контрреволюционную агитацию и принимал непосредственное участие в подготовке террористического акта против Сталина.
Служащие кремлёвских учреждений Кочетова М. Д., Конова А. И., Минервина Л. Н., Гордеева П. И., Авдеева А. Е. и бывший белогвардеец Руднев С. А. в 1933—1934 годах вели антисоветскую агитацию и распространяли контрреволюционную клевету о руководителях ВКП(б) и Советского правительства».<br>
По мнению историка [[Жуков, Юрий Николаевич|Ю. Н. Жукова]], {{Цитатаначало башыцитаты}}Ежов не заметил или, во всяком случае, не обратил внимания на многие странности, противоречия, явные несуразности в переданных ему материалах, которые должны были его насторожить. Например, что Муханова никак не годилась на ту роль, которую ей отвели [следователи] [[Молчанов, Георгий Андреевич|Молчанов]] и [[Миронов, Лев Григорьевич|Каган]]. При всём желании она не могла проникнуть в Кремль для совершения теракта, ибо в декабре 1933  г. уволилась из правительственной библиотеки и перешла на работу в Кинокомбинат. По той же причине она не могла сообщить Бенксон сведения о системе охраны Кремля, действующей в настоящем, а не в прошлом. Более того, решающим для Ежова при оценке результатов следствия должен был стать вопрос: зачем «разветвлённой контрреволюционной организации» поручать убийство Сталина двум женщинам, не умевшим пользоваться оружием, даже не представлявшим, как конкретно они будут осуществлять задуманное преступление? И это при том, что среди арестованных «заговорщиков» находились высшие чины ЧК, люди прошедшие гражданскую войну и потому отменно владевшие оружием. Люди, руководившие обеспечением безопасности членов узкого руководства, в том числе и Сталина, а потому знающие все слабые места системы охраны в Кремле, чем и должны были воспользоваться прежде всего. Но Ежов не придал значения такому важному обстоятельству, проигнорировал его, бездумно восприняв версию НКВД<ref>Жуков Ю. Н. Иной Сталин. М., Вагриус, 2008. С. 155—156.</ref>{{Цитатаконец аҙағыцитаты}}
<br /><blockquote class="ts-Начало_цитаты-quote">
Ежов не заметил или, во всяком случае, не обратил внимания на многие странности, противоречия, явные несуразности в переданных ему материалах, которые должны были его насторожить. Например, что Муханова никак не годилась на ту роль, которую ей отвели [следователи] [[Молчанов, Георгий Андреевич|Молчанов]] и [[Миронов, Лев Григорьевич|Каган]]. При всём желании она не могла проникнуть в Кремль для совершения теракта, ибо в декабре 1933 г. уволилась из правительственной библиотеки и перешла на работу в Кинокомбинат. По той же причине она не могла сообщить Бенксон сведения о системе охраны Кремля, действующей в настоящем, а не в прошлом. Более того, решающим для Ежова при оценке результатов следствия должен был стать вопрос: зачем «разветвлённой контрреволюционной организации» поручать убийство Сталина двум женщинам, не умевшим пользоваться оружием, даже не представлявшим, как конкретно они будут осуществлять задуманное преступление? И это при том, что среди арестованных «заговорщиков» находились высшие чины ЧК, люди прошедшие гражданскую войну и потому отменно владевшие оружием. Люди, руководившие обеспечением безопасности членов узкого руководства, в том числе и Сталина, а потому знающие все слабые места системы охраны в Кремле, чем и должны были воспользоваться прежде всего. Но Ежов не придал значения такому важному обстоятельству, проигнорировал его, бездумно восприняв версию НКВД<templatestyles src="Шаблон:Конец цитаты/styles.css" /></blockquote>Ғәйепләү тураһында һығымта төҙөлмәй, ә ҡарарҙарҙа ғәйепләүҙең дөйөм формулаһы күрһәтелә — «контрреволюцион эшмәкәрлк».
 
Ғәйепләү тураһында һығымта төҙөлмәй, ә ҡарарҙарҙа ғәйепләүҙең дөйөм формулаһы күрһәтелә — «контрреволюцион эшмәкәрлек».
30 хөкөм ителгән кешенән үҙен ғәйепле итеп 14 кеше танымайҙар.
 
30 хөкөм ителгән кешенән үҙен ғәйепле итеп 14 кеше танымайҙар.
Суд ултырышы барышында Каменев алдан үткәрелгән тикшереүҙә лә, судта ла тағылған ғәйепләүҙәрҙә үҙен ғәйепле итеп танымай һәм «...1932 йылда партия етәкселеге, атап әйткәндә, Сталин менән үҙенең көрәшенең идея нигеҙҙәрен ҡабаттан ҡарағандан һуң, уның яғынан бер ниндәй ҙә асыуы булманы һәм булыуы ла мөмкин түгеллеген» һәм Кремлдәге хөкүмәт китапханыһында Сталиндың үлтереүен әҙерләгән "террористик төркөмө" тураһында бер нәмә лә белмәгәнен белдерә.
 
Суд ултырышы барышында Каменев алдан үткәрелгән тикшереүҙә лә, судта ла тағылған ғәйепләүҙәрҙә үҙен ғәйепле итеп танымай һәм «...1932…1932 йылда партия етәкселеге, атап әйткәндә, Сталин менән үҙенең көрәшенең идея нигеҙҙәрен ҡабаттан ҡарағандан һуң, уның яғынан бер ниндәй ҙә асыуы булманы һәм булыуы ла мөмкин түгеллеген» һәм Кремлдәге хөкүмәт китапханыһында Сталиндың үлтереүен әҙерләгән "«террористик төркөмө"» тураһында бер нәмә лә белмәгәнен белдерә.
Каменев ғәйепләү буйынса материалдар менән таныштырылмай, әлеге эш буйынса хөкөм ителеүселәр араһынан, үҙенең ағаһы Розенфельдтан, уның ҡатыны һәм ҡусты тейешле туғанынан башҡа, бер кемде белмәй.
 
Каменев ғәйепләү буйынса материалдар менән таныштырылмай, әлеге эш буйынса хөкөм ителеүселәр араһынан, үҙенең ағаһы Розенфельдтан, уның ҡатыны һәм ҡусты тейешле туғанынан башҡа, бер кемде белмәй.
Һуңғараҡ Каменевтың икенсе тапҡыр атып үлтереүгә хөкөм ителгән ағаһы Розенфельд 1937 йылғы суд ултырышында, уның "Кремль эше" буйынса 1935 йылда биргән күрһәтмәләре дөрөҫлөккә тап килмәй, тип белдерә.
 
Һуңғараҡ Каменевтың икенсе тапҡыр атып үлтереүгә хөкөм ителгән ағаһы Розенфельд 1937 йылғы суд ултырышында, уның "«Кремль эше"» буйынса 1935 йылда биргән күрһәтмәләре дөрөҫлөккә тап килмәй, тип белдерә.
Николай Розенфельд үҙенең ҡустыһы Л. Б. Каменевҡа ҡаршы иң мөһим шаһит була. «...беҙ Цилигтан һәм Виктор Серждан, процесс махсус маҡсат менән ойошторолғанын беләбеҙ: Каменевты икенсе процесҡа әҙерләү һәм, бигерәк тә уға ҡаршы рухы ҡаҡшаған бер туғаны ошаҡлаған саҡта, уны һындырырға »<ref>{{Китап|автор=|заглавие=Контрпроцесс Троцкого. Стенограмма слушаний по обвинениям, выдвинутым на Московских процессах 1930-х гг.|ответственный=под ред. С.С.Дзарасова, пер. с англ. А.Д.Зверева и О.О.Комолова|издание=|место=Москва|издательство=ЛЕНАНД|год=2017|страницы=360|страниц=608|isbn=978-5-9710-2568-9}}</ref>
 
Николай Розенфельд үҙенең ҡустыһы Л.  Б.  Каменевҡа ҡаршы иң мөһим шаһит була. «...беҙ…беҙ Цилигтан һәм Виктор Серждан, процесс махсус маҡсат менән ойошторолғанын беләбеҙ: Каменевты икенсе процесҡа әҙерләү һәм, бигерәк тә уға ҡаршы рухы ҡаҡшаған бер туғаны ошаҡлаған саҡта, уны һындырырға һындырыу»<ref>{{КитапКнига|автор=|заглавие=Контрпроцесс Троцкого. Стенограмма слушаний по обвинениям, выдвинутым на Московских процессах 1930-х гг.|ответственный=под ред. С.С.Дзарасова, пер. с англ. А.Д.Зверева и О.О.Комолова|издание=|место=Москва|издательство=ЛЕНАНД|год=2017|страницы=360|страниц=608|isbn=978-5-9710-2568-9|isbn2=}}</ref>.
1956-1958 йылдарҙа Баш хәрби прокуратураһы тарафынан яңы асылған факттарға таянып, әлеге эш буйынса тикшереү үткәрелә, уның барышында эште СССР НКВД-һы уйлап сығарыуы асыҡлана. Был эш менән 1937-1938 йылдарҙа шөғөлләнгән элекке НКВД хеҙмәткәрҙәре хөкөм ителә.
 
1956-19581956—1958 йылдарҙа Баш хәрби прокуратураһы тарафынан яңы асылған факттарға таянып, әлеге эш буйынса тикшереү үткәрелә, уның барышында эште СССР НКВД-һы уйлап сығарыуы асыҡлана. Был эш менән 1937-19381937—1938 йылдарҙа шөғөлләнгән элекке НКВД хеҙмәткәрҙәре хөкөм ителә. ==Иҫкәрмәләр ==
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
<references group="" responsive=""></references>
 
== Һылтанмалар ==
* [[Роговин, Вадим Захарович|В.&amp;nbsp; З.&amp;nbsp; Роговин]] ''Была ли альтернатива?'' Том 3 Сталинский неонэп [http://web.mit.edu/people/fjk/Rogovin/volume3/xix.html Глава XIX «Кремлёвское дело»] Москва 1994 <nowiki>ISBN 5-85255-128-7</nowiki>
 
* [[Кошель, Петр Агеевич|Кошель П.]] История сыска в России. КНИГА ВТОРАЯ [http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/koshel/15.php «Кремлёвское» дело] Мн.: Литература, 640с. 1996 <nowiki>ISBN 985-437-142-5</nowiki>
* В.&amp;nbsp;З.&amp;nbsp;Роговин ''Была ли альтернатива?'' Том 3 Сталинский неонэп [http://web.mit.edu/people/fjk/Rogovin/volume3/xix.html Глава XIX «Кремлёвское дело»] Москва 1994 <nowiki>ISBN 5-85255-128-7</nowiki>
* [[Евгений Киселев]] ''[http://www.echo.msk.ru/programs/all/54671/ Наше все: Авель Енукидзе]'' Радиостанция «[[Эхо Москвы]]»
* Кошель П. История сыска в России. КНИГА ВТОРАЯ [http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/koshel/15.php «Кремлёвское» дело] Мн.: Литература, 640с. 1996 <nowiki>ISBN 985-437-142-5</nowiki>
* Евгений Киселев ''[http://www.echo.msk.ru/programs/all/54671/ Наше все: Авель Енукидзе]'' Радиостанция «Эхо Москвы»
* [http://www.perpetrator2004.narod.ru/documents/Kremlin_Affair/Kremlin_Affair_12.doc Кремлёвское дело ПРОТОКОЛ ДОПРОСА Р. Г. МИНДЕЛЬ]
* [http://www.perpetrator2004.narod.ru/documents/Kremlin_Affair/Kremlin_Affair_11.doc Кремлёвское дело ПРОТОКОЛ ДОПРОСА В. А. ЕЛЬЧАНИНОВОЙ]
Юл 138 ⟶ 134:
* [http://www.perpetrator2004.narod.ru/documents/Kremlin_Affair/Kremlin_Affair_3.doc Докладная записка Г. Г. Ягоды И. В. Сталину о ходе следствия по кремлёвскому делу]
* [http://www.sakharov-center.ru/asfcd/auth/?t=page&num=8021 В воспоминаниях Боярчикова со ссылкой на письмо Каменева]
* [http://www.sakharov-center.ru/asfcd/auth/?t=page&num=8021 В воспоминаниях Боярчикова со ссылкой на письмо Каменева]
{{Сталин репрессиялары}}
[[Категория:Советтар Союзы Коммунистар партияһы]]
[[Категория:Сталин репрессиялары осорондағы суд процестары]]
[[Категория:Кремль эше]]
[[Категория:Страницы с непроверенными переводами]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Кремль_эше» битенән алынған