Артерия: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
15 юл:
Бынан тыш, норма буйынса артериаль ҡан ағып торған артерияларҙа , ҡатнаш йәки веноз ҡан була ала. Мәҫәлән, тыумыштан килгән йөрәк сирҙәре булып, йөрәк клапандары ябылып етмәгәндә .
Ҡарынсыҡтарҙың һәр ҡыҫҡарыуы ваҡытында ҡан аортаның һығылмалы көптәренә ҙур көс менән бәрелә һәм уларҙы һуҙа. Был саҡта тыуған тирбәлеүҙәр тулҡыны артерияларҙың көптәре буйынса бик тиҙ тарала. Был ритмлы тирбәлеүҙәрҙе пульс тип атайҙар.▼
▲аортаның һығылмалы көптәренә ҙур көс менән бәрелә һәм уларҙы һуҙа. Был саҡта тыуған тирбәлеүҙәр тулҡыны артерияларҙың көптәре буйынса бик тиҙ тарала. Был ритмлы тирбәлеүҙәрҙе пульс тип атайҙар.
Эре артериялар тәндең өҫкө йөҙөнә яҡын ятҡан урындарҙа, мәҫәлән, беләҙектең эске яғында, сикәләрҙә, муйындарҙың ян-яҡтарында һәм башҡа урындарҙа, пульсты ҡапшап һиҙергә мөмкин .
Пульстың һәр тибеүе йөрәктең бер ҡыҫҡарыуына тура килә. Пульсты һанау юлы менән йөрәктең 1 минутта нисә тапҡыр ҡыҫҡарыуын билдәләп була.
== Артерияларҙың төҙөлөшө ==
Артерияларҙың (стеналары) көптәре беше һәм һығылмалы була.
'''Улар өс ҡатламдан төҙөлгән''':
эске эндотелий (тоташтырғыс ҡатламда урынлашҡан эндотелиаль күҙәнәктәр);
Юл 36 ⟶ 32:
тышҡы ҡатлам беше тоташтырғыс туҡыманан тора (адвентициялар).
'''Аорта''' — кешенең иң эре артерияһы.
Йөрәк, ҡыҫҡарып, ҡанды аортаға ҙур баҫым менән этеп сығара. Көбө беше һәм һығылмалы булғанлыҡтан, аорта был баҫымға бирешмәй. Ҡан баҫымынан ул бер аҙ һуҙыла төшә һәм кире бушана. Шуға күрә тамырҙар буйлап ҡандың туҡтауһыҙ һәм тигеҙ ағымы барлыҡҡа килә.
Юл 64 ⟶ 60:
Артабан умрау аҫты артериялары күкрәк ситлегенең алғы өлөшә менән диафрагмаға барыусы тамырҙарға айырыла.
Нәүбәттәре тармаҡтары . күкрәк ситлегенең өҫкө өлөшө менән һәм муйындың аҫҡы өлөшөнә килә. Умрау аҫтынан үтеп, умрау аҫты артерияһы мускул аҫты артерияһына әйләнә.
Мускул аҫты уйпатында был тамыр күкрәк ситлегенең ян ҡырына, өҫкө ослоҡтарға тармаҡтар ебәрә. Ҡулбашҡа күсеп, ҡулбаш артерияһы булып китә. Т
Түбәнләүсе аорта күкрәк һәм ҡорһаҡ өлөштәренә бүленә. Күкрәк аортаһынан бик күп ҡабырға -ара артериялар китә. Улар күкрәк ситлегенә һәм уның эсендәге ағзаларҙы ҡан менән тәьмин итә. бара. Ҡорһаҡ аортаһы ишле (бөйөр артерияларына, бөйөр өҫтө, ирҙәрҙә күкәйлек һәм ҡатын-ҡыҙҙарҙа йомортҡалыҡ артерияларына) һәм ишһеҙ (ашҡаҙан артерияһы, бауыр, талаҡ, үрге һәм түбәнге ҡатлы шекәрә) тармаҡтарын барлыҡҡа килтерә. Аҙағында ҡорһаҡ аортаһы дөйҡм бығым (подвздошные) артерияларына бүленә.▼
ерһәктән үтеп ҡулбаш артерияһы нур һәм терһәк артерияларына бүленә. Улар, үҙ сиратында, беләкте ҡан менән тәьмин итеп, устарға күсә. Унда ике ус артериа дуғаһы — ус тамырҙарына тармаҡланыусы өҫкө һәм тәрән ус ҡан тамырҙарын барлыҡҡа килтерә. Ус тамырҙары усты һәм бармаҡтарҙы ҡан менән тәъмин итә.
Түбәнләүсе аорта күкрәк һәм ҡорһаҡ өлөштәренә бүленә. Күкрәк аортаһынан бик күп ҡабырға -ара артериялар китә. Улар күкрәк ситлегенә һәм уның эсендәге ағзаларҙы ҡан менән тәьмин итә. бара.
▲
Һәр дөйөм бығым артерияларынан эске таз эсендәге ағзаларҙы (бәүел ҡыуығын, енес ағзаларын) тәьмин итеүсе һәм тышҡы артериялар айырыла. Тышҡы артерия сандыр бәйләүестәре аҫтына үтеп бот артерияһы булып китә.
Юл 72 ⟶ 74:
Бот артерияһының тармаҡтары бот мускулдарын ҡан менән тәьмин итә.
Тубыҡтан аҫта бот артерияһы тубыҡ аҫты артерияһы тип атала башлай. Ә уныһы ҙур сираҡ артерияларына бүленгән: уксәгә төшөүсе алғы һәм артҡы сираҡ артериялары. Артҡы сираҡ артерияһы табан артерияларына бүленеүсе сираҡ артерияна күсә. Улар барыһы ла артериоларға тарбаҡлана. Артабан диаметрҙары бик бәләкәй тамырҙарға күсә.
== Ҡан баҫымы һәм сирҙәр ==
'''Артерияларҙың төп бурысы''' — билдәле бер баҫымы аҫтында йөрәккә килгән ҡанды тейешле урынға үткәререү, тапшырыу булып тора. Артериаль ҡан баҫымының үрге һәм түбәнге ике ҡиммәте була: береһе ҡанды этеп сығарыу өсөн йөрәк мускулдары ҡыҫҡарғанда (систола) юғары ҡан баҫымы барлыҡҡа килә.
Йөрәк мускулдары бушанғанда (диастола) көсөргәнеш, кәмей һәм артерия баҫымы ла түбән төшә. Үрге (юғары) ҡиммәтен — систола ҡан баҫымы, ә аҫҡы (түбәнге) ҡиммәтен диастола ҡан баҫымы тип атайҙар. Һау кешенең тыныс ваҡыттағы оптималь ҡан баҫымы (Коротков ысулы буйынса) терегөмөш бағанаһының 120/80 мм-ын тәшкил итә. Әммә ниндәй осраҡта ла, терегөмөш бағанаһының 140/90 мм билдәһенән артырға тейеш түгел.
Юл 87 ⟶ 89:
Бөйөр эшмәкәрлегенә зарар килтерә. Йөрәктең ишемия ауырыуын барлыҡҡа килтерә. Коронар тамырҙарҙың эшмәкәрлеге боҙолоп, инфаркҡа килтереүе мөмкин. Баш мейеһе инсульты, гипертоник криз, үлем менән янай.
1896 йылда италия табибы Рива Сципион-Рочча хәҙерге заманда артериаль ҡан баҫымын үлсәү өсөн ҡулланылған аппараттар прототибын
Бөгөн, бындай классик аппараттарҙан башҡа (өрә торған манжетлы, терегөмөшлө манометрлы) заманса электрон тонометрҙар ҡулланыла.
'''Күп кенә илдәрҙә ҡан баҫымын табиптар ошондай итеп яҙа''':
RR=130/85. RR яҙыуы уйлап сығарыусы хөрмәтенә ҡабул ителә. Юғары ҡиммәте систола ҡан баҫымы тигәнде аңлата, ә түбәнгеһе — диастола. Йөрәк өҙлөкһөҙ эшләп торһон өсөн кислород һәм туҡлыҡлы матдәләрҙең килеп тороуы шарт.
Юл 103 ⟶ 107:
Коронар ҡан тамырҙары системаһында хәүеф янаған урындарҙы ҡан менән тәьмин итеү механизмы бар. Артерияларҙың зарарланған йәки көпләнгән урындарын урап үтеү һәм һау артериялар менән тоташыу юлдары — анастомоздар бар.
Төрлө сәбәптәр һөҙөмтәһендә артериялар көптәре зарарланырға мөмкин (был тәү сиратта, атеросклероз һәм
Эре ҡан тамырҙарында аневризма урындары өҙөлөү эске ҡан ағыуҙан үлемесле ҡурҡыныс менән янай. .
| |||