Йәшен һәм ялағай: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
5 юл:
Иң оҙон ялағай [[Оклахома|Оклахомала]] 2007 йылда теркәлгән. Уның оҙонлоғо 321 км тәшкил иткән. Иң оҙайлы ялағай [[Альп тауҙары]]нда булған. Ул 7,74 секунд дауам иткән<ref>[http://tass.ru/nauka/3625204 Ученые назвали самую протяженную и самую продолжительную йәшени]</ref>.
 
== Ялағай ==
== Өйрәнелеү тарихы ==
[[File:Raio.gif|thumb|Ялағайҙың барлыҡҡа килеүе]]
Ялағай - атмосферала ҡойма ямғырҙар ваҡытында болоттарҙа электр бушаныуы һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән йәшендең утлы һыҙаты. Артынса [[күк күкрәү|күк күкрәй]]. Йәшен ваҡытында бик ҡеүәтле электр барлыҡҡа килә.
 
Көслө яҡтылыҡ атмосфераның ике нөктәһе араһында электр бушаныуы арҡаһында барлыҡҡа килә. Ул ер менән болот йәки ике болот араһында барлыҡҡа килеүсән.
 
Ялағай ике баҫҡыс үтә - беренсе бушанғанда ергә кире (-) заряд бирелә. Был ваҡытта ялағай ныҡ яҡтырмай. Ерҙән болотҡа ыңғай заряд күтәрелә. 50 м самаһындағы бейеклектә ике заряд осраша һәм барлыҡҡа килгән электр ҡеүәтенән болотта бик яҡты һыҙат барлыҡҡа килә. Уның потенциаль ҡеүәте бер нисә миллион вольтҡа етә ала.
 
== Өйрәнелеү тарихы ==
 
Йәшендең электр тәбиғәтле икәнен американ физик ''Франклин Бенджамин'' асҡан, уның идеяһы менән ямғыр болотонан электр алыу тәжрибәһе үткәрелгән.