|
[[Файл:FirstSurahKoran (fragment).jpg|thumb|''[[Әл-Фатиха сүрәһе]]'', Ҡөрьәндең тулыһынса ингән беренсе сүрәһе ]]
'''Сүрә''' ({{lang-ar-com|سورة|сӯра}}) — [[Ҡөрьән]]дең бер бүлеге. Ҡөрьән барлығы 114 сүрәнән тора. Туғыҙынсы - — [[Әт-Тәүбә]] - — сүрәһенән башҡа барлыҡ сүрәләр ҙә мосолмандар ҡулланған термин [[Бисмиллаһ]] менән башлана: «Бисми-лләһи-ррәхмани-ррәхим!» (ғәр. بِسۡمِ ٱللهِ ٱلرَّحۡمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ — Мәрхәмәтле һәм Рәхимле Аллаһ Исеме менән).
== Сүрәләрҙә аяттар һаны һәм графигы ==
Ҡөрьәндә сүрәнең үҙ аллы мәғәнәгә эйә булған иң бәләкәй ритмик өлөшө - — [[аят]] ({{lang+ar|آية|билдә, мөғжизә}})— кәрәмәт мәғәнәһендә. Сүрәләрҙә аяттар һаны 3-тән ([[Әл-Ғаср сүрәһе|Әл-Ғаср]], [[Әл-Кәүҫәр сүрәһе|Әл-Кәүҫәр]], [[Ән-Наср сүрәһе|ән-Наср]]) 286-ға тиклем етә ([[Әл-Бәҡара сүрәһе]]). Әл-Бәҡара сүрәһенән башлап сүрәләр яҡынса аяттар кәмей барыу тәртибендә бирелә {{sfn|Welch, Paret, Pearson|1986|loc=цитата: After the Fātiḥa , the sūras are arranged roughly in order of descending length, beginning with “The Cow” (II)...}}.
[[Файл:Koran-surenlaenge.jpg|thumb|слева|Сүрәләрҙә аяттар һаны графигы]]
== Этимологияһы ==
Совет төркиәтсеһе '''Ғабдулхай Хурам улы Әхәтов''' «'''''сүрә'''''» һүҙе бер генә түгел, ә полифоник мәғәнә бирә тигән һығымтаға килә, йәғни «сүрә» — [[Ҡөрьән]]дең бүлеге, ул текстарҙы бүлеү менән генә сикләнмәй, ә күберәк дәрәжәлә «архитектура» барлыҡҡа килтерә, динлеләр [[аят]]тарҙы уҡығанда үҙенә башҡа эске рухи энергия алыуына булышлыҡ итә <ref>Лингвистическое исследование Корана [[http://akhatov.org/index/lingvisticheskoe_issledovanie_korana/0-22]]</ref>.
== Хронологик тәртибе ==
Сүрәләр ингән еренә бәйле мәккә һәм мәҙинә сүрәләре тип бүленә.
=== Мәккә сүрәләре ===
'''Мәккә сүрәләре''' — [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең]] [[Мәккә]]лә йәшәгән осоронда ингән сүрәләр. Был ҡалала 610 йылдан 622 йылға тиклем барлығы 86 сүрә ингән: 96, 68, 73, 74, 1, 111, 81, 87, 92, 89, 93, 94, 103, 100, 108, 102, 107, 109, 105, 113, 114, 112, 53, 80, 97, 91, 85, 95, 106, 101, 75, 104, 77, 50, 90, 86, 54, 38, 7, 72, 36, 25, 35, 19, 20, 56, 26, 27, 28, 17, 10, 11, 12, 15, 6, 37, 31, 34, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 51, 88, 18, 16, 71, 14, 21, 23, 32, 52, 67, 69, 70, 78, 79, 82, 84, 30, 29, 83 ▼
▲'''Мәккә сүрәләре''' — [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең]] [[Мәккә]]лә йәшәгән осоронда ингән сүрәләр. Был ҡалала 610 йылдан 622 йылға тиклем барлығы 86 сүрә ингән: 96, 68, 73, 74, 1, 111, 81, 87, 92, 89, 93, 94, 103, 100, 108, 102, 107, 109, 105, 113, 114, 112, 53, 80, 97, 91, 85, 95, 106, 101, 75, 104, 77, 50, 90, 86, 54, 38, 7, 72, 36, 25, 35, 19, 20, 56, 26, 27, 28, 17, 10, 11, 12, 15, 6, 37, 31, 34, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 51, 88, 18, 16, 71, 14, 21, 23, 32, 52, 67, 69, 70, 78, 79, 82, 84, 30, 29, 83
=== Мәҙинә сүрәләре ===
'''Мәҙинә сүрәләре''' — [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең]] [[Мәҙинә]]гә һижрәт ҡылғас ингән Ҡөрьән сүрәләре (622 - 632622—632 йылдар). Был осорҙағы сүрәләрҙә дини, гражданлыҡ һәм енәйәт эштәре буйынса бик күп күрһәтмәләр бар. Барлығы шундай 28 сүрә: 2, 8, 3, 33, 60, 4, 99, 57, 47, 13, 55, 76, 65, 98, 59, 24, 22, 63, 58, 49, 66, 64, 61, 62, 48, 5, 9, 110.
== Сүрәләр ==
|
