Биоспелеология: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Учёный
|Имя = Эмиль Раковицэ
|Оригинал имени = Emil Racoviţă
|Изображение = Emil Racoviță.jpg
|Ширина =
|Описание изображения =
|Место рождения = {{МР|Яссы|в Яссах}} [[Объединение Дунайских княжеств]]
|Место смерти = {{МС|Клуж-Напока}}
|Гражданство =
|Научная сфера = [[спелеология]], [[биология]], [[зоология]], [[ботаника]]
|Место работы = Румын спелеология институты
|Учёная степень = фәндәр докторы
|Учёное звание =
|Альма-матер = [[Париж университеты]]
|Научный руководитель =
|Знаменитые ученики =
|Известен как = [[Антарктида|Антарктиданы]] тикшереүсе , биоспелеологияны нигеҙләүсе
|Известна как =
|Награды и премии =
|Роспись =
|Ширина росписи =
}}
{{Ук}}
'''Биоспелеология''', спелеобиология ({{Lang-grc|βίος}} — [[Тормош|йәшәү]], {{lang-grc2|σπήλαιον}} — мәмерйә һәм {{lang-grc2|λόγος}} — тәғлимәт, фән) — бүлек [[биология]]<nowiki/>ның [[Мәмерйә|мәмерйәләрҙә]]<ref name="se"><div>Экологик энциклопедик һүҙлек. И. И. Дедь. — Молдова совет энциклопедияһының баш редакцияһы. Кишинев: 1989</div></ref> тереклек. [[организм]]<nowiki/>дарҙы өйрәнеүсе бүлеге.
Юл 10 ⟶ 32:
«Биоспелеология» терминын [[1903 йыл]]да француз А. Вирено тәҡдим итә.
'''Биоспелеология''' нигеҙҙәре башлап румын биологы Раковицэ (1907) тарафынан төҙөлә.
Ул Р.Женель (француз биологы, биогеограф, биоспелеолог, зоолог, энтомолог, ботаник, геолог, палеонтолог…) менән бергә мәмерйәләрҙәге шарттарҙың экологик үҙенсәлектәрен һәм уларҙың тере организмдарға йоғонтоһон асыҡлау, ер аҫты биоталарының эволюция законлылыҡтарын өйрәнеү, мәмерйәләрҙәге тереклектең үрсеүен һәм таралыуын
1907 йылда Раковицэ «Биоспелеолоджик» фәнни ассоциацияһын нигеҙләй.
СССР-ҙа биоспелеологияға мәскәү биологы Бирштейн Авадиевич Яков (1911—1970 йылдар)
== Мәмерйә фаунаһы ==
Хәҙерге ваҡытта мәмерйә фаунаһы тип айырым төркөм хайуандарҙы атайҙар. Улар мәмерйәләрҙә таш тоҡомдары араһында ярыҡтарҙа тереклек итәләр.
Биосфераның улар биләп торған урынын '''стигобиосфера''' (по имени мифической реки Стикс, протекающей через царство мертвых) тип атайҙар.
Болгар биологы Л. Цветков стигобиосфераға тупраҡ ҡатламы нигеҙенән алып биосфераның иң түбәнге сиге инә тип иҫәпләй.
Стигосфера тереклегенең төп өлөшөн төрлө бактериялар тәшкил итә.
'''Мәмерйәләр бында үҙҙәре бер донъя булып тора. Уларҙа хайуандарҙың 7 тибынан вәкилдәр осрай''':
* иң ябайҙар
* губкалар,
* эсәк ҡыуышлылар,
* селәүсендәр
* быуынтығаяҡлылар (ҡыҫала һымаҡтар, пүрмәксе һымаҡтар, күп аяҡлылар, бөжәктәр),
* моллюскалар
* хордалылар (балыҡтар, амфибиялар, рептилиялар, ҡоштар, имеҙеүселәр).
Барлыҡ спелеофаунаны өс төркөмгә бүләләр: троглобионтов, троглофилов и троглоксенов.
* Троглобионттар — бөтә ғүмерен ер аҫтында үткәреүсе һәм шунда үрсеүсе хайуандар.
* '''Троглофилдар''' — мәмерйәлә тереклек итеүҙе өҫтөн күргән хайуандар. Улар ер өҫтөндә лә йәшәй алалар.
Мәмерйәләрҙе ышыҡланыу, һаҡланыу, эҫенән йәки һыуыҡтан ҡасыу һәм башҡа мәнфәғәттәрҙән файҙаланалар (мәҫ. Ярғанаттар).
* '''Троглоксендар''' — ер өҫтөндә тереклек итеүсе, ниндәйҙер сәбәп менән мәмерйәгә эләгеүселәр (күбәләктәр, себендәр, башҡа бөжәктәр…).
== Иҫкәрмә ==
Юл 23 ⟶ 72:
== Шулай уҡ ==
* Троглобионттар
== Һылтанмалар ==
* [https://crimeanblog.blogspot.com/2007/06/blog-post_6109.html Обитатели подземного мира. Рождение биоспелеологии]
[[Категория:Биология бүлектәре]]
[[Категория:Страницы с непроверенными переводами]]
| |||