Эмбриология: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) "Эмбриология" битен тәржемә итеп төҙөлгән |
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Ук}}
[[Файл:Embryo,_8_cells.jpg|мини|240x240пкс|
[[Файл:Blastulation.png|справа|мини|240x240пкс|'''1''' — морула, '''2''' — бластула]]
[[Файл:Gastrulation.png|мини|240x240пкс|Гаструляция. '''1''' — бластула, '''2''' — гаструла
'''Эмбриология''' ({{Lang-grc|ἔμβρυον}} — эмбрион, яралғы+ {{lang-grc2|-λογία}} баш {{lang-grc2|λόγος}} — тәғлимәт) —яралғының үҫешен (эмбриогенез) өйрәнеү фәне.
'''Эмбриология''' ( {{Lang-grc|ἔμβρυον}} — эмбрион, яралғы+ {{lang-grc2|-λογία}} баш {{lang-grc2|λόγος}} — тәғлимәт) —яралғының үҫешен ( эмбриогенез) өйрәнеү фәне. Яралғы тип [[Организм|организмдың]] иртә үҫеш стадияһын, йәғни [[Тормош|тыуғанға тиклем]] йәки йомортҡанан сыҡҡанға тиклемге , ә үҫемлектәр осрағында шыта башлағанға тиклемге үҫеш дәүерен атайҙар .Күп кенә ғалимдар эмбриология фәнен үҫеш биологияһына<ref><div>''Ю. а. Захваткин'' Эмбриология бөжәк. — М.: Юғары мәктәп, 1975</div></ref><ref><div>''Голиченков А. В, Е. А. Иванов, Е. Н Никерясов.'' Эмбриология: Уҡыу. студа өсөн. университеты. — М.: нәшриәт йорто «Академия», 2004</div></ref><ref><div>''Художнигы белоусов в. л.'' Нигеҙендә дөйөм эмбриология. (3-изд., переработ. һәм дополна.) — М.: изд-во МГУ-Фән, 2005</div></ref> синоним булараҡ ҡабул итәләр. [[XX быуат]] уртаһына тиклем был фән тармағын «''эмбриогения''»<ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Эмбриогения|[[Шимкевич, Владимир Михайлович|Шимкевич В. М.]],}}</ref> тип атап киләләр.▼
Яралғы тип [[Организм|организмдың]] иртә үҫеш стадияһын, йәғни [[Тормош|тыуғанға тиклем]] йәки йомортҡанан сыҡҡанға тиклемге , ә үҫемлектәр осрағында шыта башлағанға тиклемге үҫеш дәүерен атайҙар.
Эмбриология тере организмдарҙың түбәндәге үҫеш этаптарын өйрәнә:▼
▲
• [[гаметогенез]], ▼
[[XX быуат]] уртаһына тиклем был фән тармағын «''эмбриогения''»<ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Эмбриогения|[[Шимкевич, Владимир Михайлович|Шимкевич В. М.]],}}</ref> тип атап киләләр.
• зигота барлыҡҡа килеүе, ▼
•зиготаның бүленеүе (ваҡланыуы),▼
*аталаныуы
• гистогенез, йәғни туҡымаларға дифференцияланыу процесын, ▼
органогенез, йәғни ағзаларҙың хасил булыуы һәм үҫеше ▼
<br />▼
*морфогенез,
*регенерация.
== Эмбриологияның фән булараҡ үҫеш тарихы ==
Эмбриональ үҫеш тураһында тәүге күҙаллауҙар башлап Аристотель менән Гиппократ (б. э. тиклем iv быуат) хеҙмәттәрендә күренә башлай.▼
▲Эмбриональ үҫеш тураһында тәүге күҙаллауҙар башлап Аристотель
Гиппократа (460 - 370 до н.э.) хеҙмәттәрендә эмбриология фәне үҫешендәге '''преформация йүнәлешенең төп''' асылы '''ята:''' «Яралғының бөтә тән өлөштәте лә бер үк ваҡытта барлыҡҡа килә. Был тәғлимәткә ярашлы, буласаҡ организмдың барлыҡ ағзалары ла алдан уҡ формалашҡан була. Артабан ул бер ниндәй үҙгәреш кисермәй, бары үҫә генә". ▼
▲
Ҡараштары бик тәрәнгә
'''Преформистар үҙҙәре ике төркөмгә бүленәләр''':
*анималькулистар, йәки сперматиктар(мәҫ. А. В.
ХVII һәм ХVIII быуаттарҙың атаҡлы преформистары:
'''Аристотелдең''' (беҙҙең эраға тиклем 384—322 .)
Ул күп хайуандарҙың яралғыларын өйрәнә. Тауыҡ йомортҡаһындағы яралғыларҙы төрлө үҫеш стадияларында асып ҡарай. Бик күп факттар туплай.
Эпигенез йүнәлеше яҡлылар йомортҡа матдәләрен файҙаланып яралғы формалаша һәм үҫешә
Ул үҙенең «Хайуандарҙың тыуыуы» («О произрождении животных») тигән китабында «Бөтәһе лә (тереклек) йомортҡанан» тигән данлыҡлы принцибын иғлан итә.
Гарвей "Яралғының бер ағзаһы ла йомортҡала булмай, әммә унда ағзаларҙың барлыҡ башланғыстары ла ( "потенции" ,т.е.задатки их развития) була" тип яҙа. ▼
▲Гарвей
Яңырыу осоронда Д. Фабриций — итальян анатомы и хирургы акулаларҙың , ҡоштарҙың, имеҙеүселәрҙең йомортҡаларының төҙөлөшө һәм үҫеше араһында оҡшашлыҡтарҙы һәм айырмаларҙы асыҡлай.▼
▲Яңырыу
Умыртҡалыларҙың яралғы үҫештәренә тулы сағыштырыу үткәрә һәм тикшеренеү һөҙөмтәләрен ентекләп һүрәтләй. ▼
▲Умыртҡалыларҙың яралғы
Тауыҡ яралғыһы үҫешенең төрлө стадияларын һүрәткә төшөрә .Бөтә асыштары 1600 йылда сыҡҡан «Яралғының үҫеше » тигән хеҙмәтендә урын алғандар ( <nowiki>https://spravochnick.ru/medicina/dzhirolamo_fabrichi_lat_ieronim_fabriciy_italyanskiy_anatom/</nowiki> ). ▼
▲Тауыҡ яралғыһы үҫешенең төрлө стадияларын һүрәткә төшөрә .Бөтә асыштары 1600 йылда сыҡҡан
1759 йылда К. Ф. Вольфатың «Үҫеш Тәғлимәте» тигән диссертацияһы баҫылып сыға. Уның был хеҙмәте эпигенез яҡлылар позицияһын нығытыуҙа мөһим роль уйнай. ▼
▲1759 йылда
1828 йылда Петербург фәндәр академияһы академигы
== Иҫкәрмә ==
Юл 65 ⟶ 74:
; на русском языке
* Антипчук Ю.
* Нидхэм Д. История эмбриологии. / Пер. с англ. А.
* {{ВТ-ЭСБЕ|Эмбриология|[[Шимкевич, Владимир Михайлович|Шимкевич В. М.]],}}
Юл 72 ⟶ 81:
* Lopata A. «History of the Egg in Embryology». // Journal of Mammalian Ova Research. 2009. Vol. 26. P. 2-9.
* De Felici M. Gregorio Siracus, The rise of embryology in Italy: from the Renaissance to the early 20th Century //
[[Категория:Эмбриология]]
[[Категория:Страницы с непроверенными переводами]]
|