Тарсус: өлгөләр араһындағы айырма

'''Тарсус''' (элек '''Тарс'''), ({{lang-tr|Tarsus}}Tarsus, др.-греч.{{lang-grc|Ταρσός}}, {{lang-hy|Տարսոն}}, ''Тарсон'') — Төркиәнең[[Төркиә]]нең үҙәк өлөшөнөң көньяғында   Адана-МәрсинАдана—Мәрсин агломерацияһына ({{lang-tr|Adana-Mersin Büyükşehir Bölgesi}}Adana-Mersin Büyükşehir Bölgesi) ингән тарихи ҡала. Тарсус [[Мәрсин (провинция)|Мәрсин]] провинцияһының көнсығышында  административ  район хасил итә. 

Ҡала [[Кесе Азия|Анатолиянан]] көньяҡ-көнсығышта [[Урта диңгеҙ|Урта диңгеҙҙән]]ҙән 20 километрҙа хәҙер Чукурова тип йөрөтөлгән Киликия тигеҙлегендә тора. Ҡала аша Бердан Чайы ({{lang-tr|Berdan Çayı}}Berdan Çayı) йәки Тарсус Чайы ({{lang-tr|Tarsus Çayı}}Tarsus Çayı) тигән йылға үтә, ул [[Тавр һырты|Тавр]] тауынаннан ағып төшә һәм [[Урта диңгеҙгәдиңгеҙ]]гә ҡоя. Йылғаның беҙҙең эраға тиклем II мең йыллыҡта нисек аталғаны  билдәһеҙ, әммә  антик осорҙа уны  Кидн (др.-греч.{{lang-grc|Κύδνος}}, {{lang-la|Cydnus}}Cydnus) тип йөрөткәндәр.

Тарс территорияһында торамалар неолит дәүерендә үк барлыҡҡа килә. Борон Тарс  Киликияның төп ҡалаһы була;  [[Ассирия]] батшаһы  Сеннахириб (беҙҙең эраға тиклем 705—681 йылдар) тарафынан төҙөлә. Ул Тарсты беҙҙең эраға тиклем 696 йылда  үҙе юҡ иткән Урта диңгеҙ порты урынында ҡора. Емертелгән порт  [[Кесе Азия|Анатолия]]  менән  [[Сүриә|Сүриәне]]не  бәйләп торған була. Беҙҙең эраға тиклем  607 йылдан Тарс Киликия батшаларының резиденцияһы була.  Һуңыраҡ был батшалар Әһәмәниҙәргә вассал бойондороҡлолоғона эләгә. Славы и блеска город достиг в правление Селевкиҙар осоронда (беҙҙең эраға тиклем 297  — 190297—190 йылдар)  ҡалаға гректар күпләп төпләнә һәм ҡала сәскә ата, киң билдәлегә әүерелә. Гректар киң сауҙа алып бара, юғары  грамматика һәм [[Фәлсәфә|философияфәлсәфә]] мәктәбен нигеҙләй, был мәктәптәр айырыуса  [[Рим  империяһы]] заманында йылдам үҫә.  Римлыларҙың  [[Парфия|парфалыларпарфия]]лылар менән һуғыштары осоронда Тарс ҙур әһәмиәткә эйә була. Ғәрәптәр осоронда ул тағы ла әһәмиәтлерәк һәм күп халыҡлы ҡалаға әйләнә. Артабан ул инде бөлөү яғына китә.  Тарс —  изге [[Апостолапостол Павел|изге апостол Павелдың]]дың  тыуған ере<ref>[http://www.padfield.com/acrobat/sermons/saul-of-tarsus.pdf Padfield D. The Early Years Of Saul Of Tarsus]</ref>.  1080—1186 йылдарҙа ҡала әрмәндәрҙең Киликия дәүләтенең баш ҡалаһы була.

Тарсус хөрмәтенә [[Марс]] планетаһының Оксиа-Палус ({{lang-la|Oxia Palus}}Oxia Palus)   яйлаһында урынлашҡаняйлаһындағы күк есеме төшөүҙән барлыҡҡа килгән кратерҙы (диаметры 18.55 км) Тарсус тип атайҙар<ref>[http://planetarynames.wr.usgs.gov/Feature/5872 Tarsus (crater)] // Gazetteer of Planetary Nomenclature. USGS Astrogeology Research Program.</ref> .

Тарсус  [[Мәрсин]] һәм Адана менән тимер юл аша бәйләнгән. Тимер юлдың   67 километрлы был тармағы [[1886 йылдайыл]]да һалына. [[1911 йылдайыл]]да ул [[Бағдад]] тимер юлының бер өлөшөнә әүерелә<ref>[http://www.trainsofturkey.com/w/pmwiki.php/History/MTA MTA - Mersin Tarsus Adana]; [http://www.tcdd.gov.tr//index.php T.C. Devlet Demiryolları]</ref>. Тарсус  тимер юл станцияһының тәүге бинаһы һаҡланмаған, әлегеһе  [[1949 йылдайыл]]да төҙөлгән.

* O-21 (Otoyol 21) юлы үҙәк [[Кесе Азия|Анатолия]]  аша үтә һәм  Тарсусты [[Анкара]] менән бәйләй<ref>[http://motorways-exitlists.com/europe/tr/o21.htm Tarsus-Ankara Otoyolu]</ref>, Е90 трансъевропа автомагистраленең бер өлөшө булып тора.

* D-400 юлы Төркиәнең көньяғы аша үтә,  [[Урта диңгеҙ]] яр  буйындағы Датча районында башлана һәм көнсығышта   Эсендере (ХаккяриХаккәри провинцияһы) эргәһендә [[Иран]] сигенә тиклем барып етә.

* Антипатр Тарслы (беҙҙең эраға тиклем II быуат) — боронғо грек стоик философыфәйләсүфе,  Диоген  Вавилонлының уҡыусыһы һәм   Панетийҙың остазы.

* Зенон Тарслы (беҙҙең эраға тиклем II быуат) — боронғо грек стоик философыфәйләсүфе,  Хрисипптың уҡыусыһы.

* Афинодор Кордилион (беҙҙең эраға тиклем I быуат) — боронғо грек стоик философыфәйләсүфе, Пергамдағы китапхананы һаҡлаусы, Кесе Катондың остазы.

* Афинодор (беҙҙең эраға тиклем 74 йыл  — беҙҙең эраның 7 йылы) — боронғо грек стоик   философыфәйләсүфе,  Посидонийҙың уҡыусыһы һәм  Аполлонияла [[Октавиан Август|Октавиан Августтың]]тың остазы. 

* [[Апостол Павел]] (I быуат) —  [[Христианлыҡ|христианлыҡтахристианлыҡ]]та  абруйлы апостол һәм Яңы Ғәһедкә ингән Хаттар авторы.    

* Ясон (I быуат) — 70 апостолдың береһе,  [[Апостол Павел|апостол  ПавелдыңПавел]]дың уҡыусыһы. 

* Тарстан сыҡҡан Феодор  (VII) —  Кентербери архиепискобы, [[Англия]] примасы дәрәжәһенә еткән беренсе инглиз епискобы. 

* Турғут Доған Шаһин (1988—) — [[Төркиә|төтөрөк]]<nowiki/>рөк футболсыһы,   «Кайсериспор» футбол клубының һөжүмсеһе.