Псевдоним: өлгөләр араһындағы айырма

[[Файл:Chekhov_1898_by_Osip_Braz.jpg|мини|[[Чехов Антон Павлович|Антон Павлович Чеховтың]]  50-нән ашыу псевдонимы булған; иң билдәлеләре: [[Чехов Антон Павлович|Антоша Чехонте]],  Талаҡһыҙ кеше (Человек без селезёнки)]]

'''Псевдоним''' ({{lang-el|[[wikt:ψευδής|ψευδής]]}} «ялған» + <span style="font-family: new athena unicode, athena, gentium, code2000, palatino linotype, serif; font-size: 110%;">[[wikt:όνομα|όνομα]]</span> «исем») — кешенең асыҡ эшмәкәрлектә ысын исеме (тыумышта бирелгән, рәсми документтарҙа теркәлгән исем)  урынына уйлап сығарылғанды файҙаланыуы; антропоним төрө<ref>''Подольская Н. В.''&#x20;Словарь русской ономастической терминологии&#x20;&#x2F;&#x20;Отв. ред. [//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B0_%D0%92%D0%B0%D1%81%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B0 А. В. Суперанская].&nbsp;— Изд. 2-е, перераб. и доп.&nbsp;— <abbr title="Москва">М.</abbr>: [//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0_(%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE) Наука], 1988.&nbsp;— 192&nbsp;с.&nbsp;— <span class="nowrap">28 000 экз.</span>&nbsp;— [//ru.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/5256003178 ISBN 5-256-00317-8].</ref>. Көнбайыш мәҙәниәттә  псевдонимдарҙы йышыраҡ әҙәбиәт һәм сәнғәт эшмәкәрҙәре ҡуллана. Көнсығыш мәҙәниәттәрҙә  (айырыуса [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы|ҡытай]] һәм [[Япония|япон]] мәҙәниәтендә) ҡайһы бер дәүерҙәрҙә социаль статус үҙгәргәндә, ниндәй эшмәкәрлек төрө менән шөғөлләнеүгә ҡарамаҫтан,  яңы исем алыу мотлаҡ булған; көнбайыш мәҙәниәттә иһә руханиҙарҙың, монахтарҙың, айырыуса православиела, мотлаҡ псевдоним алыуы ла шуға оҡшаған, ләкин сиркәү хеҙмәтендәгеләрҙең яңы алған исемдәрен  псевдоним тип атау ҡабул ителмәгән.

 

 

== Псевдонимдарҙың асылы һәм тәғәйенләнеше ==

 

* үтә оҙон исемде иҫтә ҡалырлыҡ ҡыҫҡаға алмаштырыу теләге    (атап әтйкәндә,  испан, португал, Латин Америкаһы спортсыларына һәм сәйәсмәндәренә хас: мәҫәлән, ''Эдсон Арантес ду Насименту '' [[Пеле]] тигән ҡыҫҡа исем менән дан алған);

* сығышты, атап әйткәндә, милләтте йәшерергә тырышыу  (мәҫәлән, поляктар ''Вильгельм Аполлинарий Костровицкий '' менән ''Юзеф Теодор Конрад Корженевский '' француз шағиры Гийом Аполлинер һәм инглиз  прозаигы Джозеф Конрад булып китә); был сәбәптән псевдоним алыу йәмәғәтселектең милләтсел кәйефле өлөшөн  бик борсолдора һәм «псевдонимодарҙы фашлау» менән шөғөлләнеүгә этәрә;<ref name="кампании по раскрытию псевдонимов">Фатеев А. В. [http://psyfactor.org/lib/fateev4.htm Образ врага в советской пропаганде. 1945—1954 гг. Борьба с космополитизмом.] // Фатеев А. В. Образ врага в советской пропаганде. 1945—1954 гг. — М., 1999.</ref>

* бер үк исемде йөрөткән икенсе кешенән айырымланыу теләге: мәҫәлән, яҙыусы  ''Илья Маршак  '' М. Ильин тигән псевдоним ала, сөнки үҙен ағаһы Самуил Маршак менән бутауҙарын теләмәй, ә әҙәбиәт белгесе һәм тәржемәсе ''Элеонора Гальперина'' унан алдараҡ баҫыла башлаған әҙәбиәт белгесе   Евгения Гальперина менән булатамһындар өсөн   Нора Галь тигән псевдонимды ала<ref>[http://www.vavilon.ru/noragal/letters2.html Нора Галь. Письмо Владимиру Винтеру] // Нора Галь: Воспоминания. Статьи. Стихи. Письма. Библиография. — М.: АРГО-РИСК, 1997.</ref>.

* '''Криптоним''' — авторҙы тулыһынса йәшереү өсөн ҡулланылған имза.  Теге йәки был сәбәптән хәүефле тип һаналған әҫәрҙәр, яҙмалар аҫтына криптоним  ҡуйыу осраҡтары йыш күҙәтелә (М. Агеев, «Роман с кокаином», Полина Реаж, «История О»), йәнә авторҙарҙың билдәлелек алған ижади эшмәкәрлегенән тайпылған әҫәре аҫтына ла криптоним ҡуйыуы ихтимал  (''Борис Акунин ''крипонимы билдәле японсы филолог һәм тәржемәсе Григорий Чхартишвили тарафынан  детектив романдарын баҫтырыу өсөн алынған). Уңышҡа осраған ваҡытта криптонимдар йыш ҡына асыла һәм ҡәҙимге псевдонимға йә ''гетеронимға ''әүерелә.'' ''

 

 

* '''Әҙәби битлек ''' — теге йәки был әҫәр уныҡы тип   һаналған уйҙырма автор.

* '''Астроним''' —  автор исеме (шулай уҡ әҫәрҙәге персонаж исеме) урынына ҡулланылған  «йондоҙсоҡ» (астериск, «*») типография билдәһе йә  шундай билдәләрҙән торған комбинация.

 

 

== Ҡайһы бер псевдонимдар һәм уларҙың хужалары ==